İçeriğe atla

Dördüncü duvar

Dördüncü duvar, üç yanı kapalı geleneksel proscenium tiyatrolarda izleyicilerin sahneyi gördükleri düşsel "duvar".[1][2] İlk kez Denis Diderot tarafından dile getirilmiş olan kavram, 19. yüzyıl tiyatrosunda öne çıkan gerçekçilik akımıyla gelişmiştir.[3]

Gerçekçi tiyatroda yaygın biçimde kullanılan dördüncü duvar, kimi sanatçılarca dram ve güldürüye yardımcı bir araç olarak kullanılmaktadır. İzleyicilere doğrudan hitap eden ve böylece bu duvarı "yıkan" bir oyuncu bu duruma örnek olarak gösterilebilir.

Dördüncü duvarın şeffaf olarak kabulü bir kurgusal yapıt ve izleyici arasındaki inançsızlıktan duyulan kuşkunun bir parçası olarak yorumlanmaktadır.[2] Eleştirmen Vincent Canby dördüncü duvarı "izleyiciyi sahneden ayıran görünmez bir ekran"[4] olarak tanımlamasına karşın, postmodern sanat biçimleri bu kavramı olduğu gibi kabul etmemekte; dördüncü duvarı, yapımın belirli bölümlerini vurgulayacak biçimde değiştirmektedirler.

Bir film, oyun ya da televizyon programında izleyiciye bir kamera aracılığıyla hitap etmek "dördüncü duvarı yıkmak" olarak tanımlanmaktadır.[1][5]

Beşinci duvar

Dördüncü duvardan esinlenen "beşinci duvar", "eleştirmen ve izleyiciler ile sahnedeki oyuncular arasındaki görünmez duvar" olarak tanımlanmaktadır.[6] Terim, "izleyiciler arasındaki yarı geçirgen zar" olarak da tanımlanmaktadır.[7] İzleyicinin dört yanı kapalı bir odanın ötesini görebilmesine olanak tanıyan televizyon da beşinci duvar olarak değerlendirilmektedir.[8][9]

Kaynakça

  1. ^ a b Bell, Elizabeth S. (2008), Theories of Performance, Los Angeles: Sage, s. 203, ISBN 9781412926379 
  2. ^ a b Wallis, Mick; Shepherd, Simon (1998), Studying plays, Londra: Arnold, s. 214, ISBN 0340731567 
  3. ^ "The Fourth Wall and the Third Space", John Stevenson
  4. ^ Canby, Vincent (28 Haziran 1987), "Film view: sex can spoil the scene", New York Times, s. A.17, 10 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Ocak 2011 
  5. ^ Abelman, Robert (1998), Reaching a critical mass: a critical analysis of television entertainment, Mahwah, N.J.: L. Erlbaum Associates, ss. 8-11, ISBN 0805821996 
  6. ^ Hunte, Lynette; Lichtenfels, Peter (2005), Shakespeare, Language, and the Stage, Londra: Arden Shakespeare, s. 1, ISBN 1904271499 
  7. ^ Davenport, G.; Agamanolis, S.; Barry, B.; Bradley, B.; Brooks, K. (2000), "Synergistic storyscapes and constructionist cinematic sharing", IBM Systems Journal 
  8. ^ Newcomb, Horace (2004), Encyclopedia of Television (2. bas.), New York: Fitzroy Dearborn, ISBN 1579583946 
  9. ^ Koepnick, Lutz P. (2007), Framing Attention: Windows on Modern German Culture, Baltimore: Johns Hopkins University Press, ISBN 0801884896 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">William Shakespeare</span> İngiliz oyun yazarı ve şair (1564–1616)

William Shakespeare, İngiliz şair, oyun yazarı ve oyuncu. Genellikle İngilizce dilinin en büyük yazarı ve dünyanın en iyi dram oyunu yazarı olarak anılır. İngiltere'nin ulusal şairi ve "Avon'un Ozanı" olarak da bilinir. Günümüze ulaşan eserleri, bazı ortaklaşa yazılanlarla birlikte 38 oyun, 154 sone, iki uzun öykü şiir ve birkaç kaynağı belirsiz şiirden oluşur. Oyunları bütün önemli dillere çevrildi ve diğer bütün oyun yazarlarından daha çok sergilendi.

<span class="mw-page-title-main">Friedrich Dürrenmatt</span>

Friedrich Josef Dürrenmatt İsviçreli yazar, oyun yazarı ve ressam.

<span class="mw-page-title-main">Tiyatro</span> sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilenmesi amacıyla hazırlanmış gösteriler

Tiyatro, bir sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilemesi amacıyla hazırlanmış gösterilerdir. Farklı bir şekilde duyguların ve olayların hareket (jest) ve konuşmalarla anlatılmasıdır. Genel olarak temsil edilen eser anlamında da kullanılır. Tiyatro eseri, olayları oluş yoluyla gösterir. Bu yönüyle konuşma ve eyleme dayanan bir gösteri sanatı olarak da tanımlanabilir. Yaygın bir deyişle tiyatro; insanı, insana, insanla, insanca anlatma sanatı olarak Shakespeare'in sözüyle de ifade edilir.

<span class="mw-page-title-main">Senaryo</span> Tiyatro oyunu, piyes, film, dizi vb. eserlerin sahnelerini ve akışını gösteren yazılı metinler

Senaryo Tiyatro oyunu, piyes, dizi, film, video oyunu gibi eserlerin sahnelerini ve akışını gösteren yazılı metinlere verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Laurence Olivier</span> İngiliz yapımcı, yönetmen, oyuncu (1907–1989)

Laurence Kerr Olivier, Baron Olivier, Oscar, Altın Küre, BAFTA ve dört Emmy ödüllü İngiliz tiyatro ve sinema yönetmeni, oyuncusu ve yapımcısı. Birçok kişi tarafından Anglofon dünyada, 20. yüzyılın en büyük oyuncusu olarak kabul edilmektedir.

Eleştirel düşünme akıl yürütme, analiz ve değerlendirme gibi zihinsel süreçlerden oluşan bir düşünme biçimidir. Eleştirel düşünme yerine kimi zaman tartışma mantığı ya da biçim dışı (enformel) mantık terimleri de kullanılmaktadır. Sorgulama ve şüpheciliğe dayanan eleştirel düşünme sağduyu ve bilimsel kanıtlarla uyuşan net hükümlere varmak için somut veya soyut konular üzerinde düşünme süreçlerini de içermektedir. Bu yönüyle diğer bir düşünme biçimi olan yaratıcı düşünmeyi tamamlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pandomim</span> sözsüz tiyatro oyunu

Pandomim, pantomim, sözsüz oyun ya da mim sanatı, en basit anlatımıyla sözsüz tiyatro oyunudur. Gösteri sanatının dallarından biridir. İngiliz pandomimi (panto) ile karışmaması için kısaca "mim" olarak ifade edilir.

<i>Aldatma</i> (oyun) Oyun Harold Pinter tarafından yazıldı

Aldatma, Harold Pinter'in orijinal adı Betrayal olan tiyatro oyunu.

<i>Barton Fink</i> safter inan 01-02/1976 van erciş doğumlu olup ağrı patnos nıfüsuna kayıtlıdır Evli 4 kız babasıdır

Barton Fink, Ethan ve Joel Coen kardeşler'in yazdığı, yönettiği ve yapımcılığını üstlendiği 1991 ABD yapımı filmdir.

<span class="mw-page-title-main">Panoptikon</span>

Panoptikon, İngiliz filozof ve toplum kuramcısı Jeremy Bentham'ın 1785 yılında tasarlamış olduğu hapishane inşa modelidir. Tasarımın konsepti gözetlenme üzerine kuruludur. Panoptikon kavramı, Grekçe kökenli “pan” ve “opticon” olarak iki farklı kelimeden türetilmiştir. “Pan” sözcüğü "bütün" anlamına gelmekte iken, “opticon” sözcüğü ise "gözlemlemek" anlamına gelmektedir. Buradan yola çıkarak bina, görevine uygun bir biçimde ‘’Bütünü Gözetlemek’’ anlamına gelen Panoptikon ismini almıştır. Her hücre bu halkanın iç kısmına açıktı ve halkanın dış cephesindeki duvarda birer pencere vardı. Halkanın ortasında mahpuslardan tamamen saklanmış konumdaki gözlemcilerin kaldığı bir nöbet kulesi yer almaktaydı.

<i>Blasted</i> Sarah Kanenin ilk oyunu

Blasted, İngiliz oyun yazarı Sarah Kane'nin ilk oyunu. Oyun ilk defa 1995'te Londra'daki Royal Court Theatre Upstairs'de sahnelendi ve o dönemde büyük tepki topladı.

<span class="mw-page-title-main">1995 Japonya Grand Prix</span>

1995 Japonya Grand Prix, 29 Ekim 1995 tarihinde Suzuka Pisti'nde gerçekleştirilmiş olan Formula 1 yarışıdır. Yarış, 1995 Formula 1 sezonunun 16. ve sondan bir önceki etkinliğidir. 53 tur üzerinden düzenlenen yarışı pol pozisyonundan başlayan Michael Schumacher kazanmıştır. McLaren'le yarışan Mika Häkkinen ikinci sırayı alırken üçüncülük Benetton'un ikinci pilotu Johnny Herbert'in olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Globe Tiyatrosu</span>

Globe Tiyatrosu 1599 yılında Shakespeare'in oyuncular topluluğu tarafından Thames nehrinin güney kıyısına yakın Southwark'ta inşa edilmiştir. 29 Haziran 1613'te çıkan yangınla tahrip edildi. Haziran 1614'te aynı yere ikinci bir Globe Tiyatrosu inşa edildi ve 1642 Londra tiyatrosunun kapanmasına kadar açık kaldı. Shakespeare'in oyunlarının yanı sıra Ben Jonson, Thomas Dekker ve John Fletcher'ın erken dönem eserleri de ilk kez burada sahnelendi.

<i>Persona</i> (film) Ingmar Bergmanın yönettiği 1966 İsveç psikolojik dram filmi

Persona Ingmar Bergman'nın yönetmenliğini yaptığı, Bibi Andersson ve Liv Ullmann'nın başrollerde oynadığı 1966 yılı yapımı bir İsveç filmdir. Bergman bu filmi yönettiği en önemli filmler arasında kabul eder. Drama türündeki filmin 7 ödül ve 1 adaylığı bulunmaktadır. Film oldukça deneysel bir film olmakla birlikte bir psikolojik korku olarak da değerlendirilir. Persona filmi adını da, konusunu da Carl Jung'un Persona teorisinden almaktadır. Film Jung'un teorilerini ve görüşlerini kendi merkezine koyar. Persona adı tiyatro oyuncularının yüzlerine taktıkları, gerçek kimliklerini örten maskelerden gelmektedir. Persona teorisi de bireylerin gerçek kimliklerini örtmeleri üzerine şekillenmiştir. Film bu konuyu sembolik şekillerde, rüya sekansları ve imgelerle izleyiciye anlatmayı hedefler. Film imgelere sık sık baş vurur; filmin başında, ortasında ve sonunda bu benzer imgeler izleyiciye gösterilir. Filmin başındaki imgeler film yapımı ile de bağlantılıdır. Bir film şeridi görürüz filmin başında. Aslında film 4. duvarı kıraraktan kendisinin bir film olduğunu izleyiciye hatırlatır. Film içerisinde izleyicinin gördüğü imgeler filmin konusuyla bağlantılıdır ve sonradan açıklanmaya başlanır. Filmin başında bir çocuk uzak, puslu bir ekrandan bir kadına doğru bakmaktadır. Elini uzatır lakin kadına dokunamaz. Sadece izler. Bu çocuk morg veyahut hastane gibi bir yerdedir. Bu filmin sonlarına doğru açıklanacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Disney Channel</span> The Walt Disney Companynin sahibi olduğu bir çocuk televizyon kanalı.

Disney Channel, Disney–ABC Television Group'un bir birimi olan sahibi Disney Channels Worldwide'a hizmet eden bir ABD kablo ve uydu televizyon ağı.

Antik Roma Tiyatrosu, Roma İmparatorluğu döneminde İspanya'dan Orta Doğu'ya kadar imparatorluk sınırları içindeki pek çok yerde inşa edilmiş tiyatro yapılarının adıdır.

75. Yıl Sahnesi, Ankara'da Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü tarafından işletilen bir tiyatro tesisidir. 268 koltuk kapasiteli, küçük sayılabilecek bir salona sahip olan tiyatro binasında, genelde oyuncu kadrosu kalabalık olmayan oyunlar sergilenmektedir. Sadece yetişkinler için değil, çocuklara yönelik de oyunların sahnelendiği tiyatro bu bağlamda geniş bir izleyici kitlesine hitap etmektedir. Kızılay'da Mithatpaşa Caddesi gibi merkezi bir konumda bulunmasından dolayı şehrin her yerinden kolayca erişmek mümkündür.

<span class="mw-page-title-main">Théâtre Libre</span> Tiyatro

Théâtre Libre, 1887 - 1896 yılları arasında Paris, Fransa'da işletilen bir tiyatro şirketiydi.

<i>Büyük Kabare</i>

Büyük Kabare, Türk şarkıcı Ajda Pekkan ile Türk oyuncular Metin Akpınar ve Zeki Alasya'nın ilk kez 1982'de gerçekleştirdiği iki bölümlü müzikal. Kendilerine sahnede Beş Yıl Önce On Yıl Sonra, İstanbul Gelişim Orkestrası, Asuman Arsan, Devekuşu Kabare ve USG Dans Topluluğu eşlik etti. Gösteri ilk kez 6 Ağustos 1982'de İstanbul'daki Açıkhava Tiyatrosu'nda gerçekleşti ve sonraki dönemlerde farklı şehirlerde de gerçekleştirildi.

<span class="mw-page-title-main">Theodore Komisarjevsky</span> İtalyan tiyatro yönetmeni (1882-1954)

Fyodor Fyodorovich Komissarzhevsky veya Theodore Komisarjevsky, Rus, daha sonra İngiliz tiyatro yönetmeni ve tasarımcısıdır. Kariyerine Moskova'da başladı, ancak en büyük etkisi Londra'da oldu. Chekhov ve Shakespeare'in oyunlarının çığır açan prodüksiyonlarıyla dikkat çekti.