İçeriğe atla

Dönücü yunus

Dönücü yunus
Hawaii'de dönücü yunuslar
Korunma durumu
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Mammalia
Takım: Cetacea
Alt takım: Odontoceti
Familya: Delphinidae
Cins: Stenella
Tür: S. longirostris
İkili adlandırma
Stenella longirostris
Gray, 1828

Dönücü yunus
doğal yaşam alanı
Alt türler

Stenella longirostris centroamericana
Stenella longirostris longirostris
Stenella longirostris orientalis
Stenella longirostris roseiventris

Sinonimler

alope
centroamericana
microps
orientalis
roseiventris

Dönücü yunus (Stenella longirostris), dünya üstündeki tüm tropikal sularda açık denizde görülen küçük bir yunustur. Sudan dışarı sıçradıklarında kendi boy eksenleri çevresinde dönerek yaptıkları akrobatik hareketlerle tanınmıştır. Stenella cinsindeki beş yunus türünden biridir. Uzun burunlu dönücü yunus ve pantropik dönücü yunusu diye de adlandırılır.

Taksonomi

Dönücü yunus türü ilk olarak Gray tarafından 1828'de bulunmuştur. Adı konan dört alt türü bulunur:

  • Doğu dönücü yunusu (S. l. orientalis), Doğu Büyük Okyanus'un tropik sularında bulunur.
  • Orta Amerika ya da Kosta Rika dönücü yunusu (S. l. centroamericana) da Doğu Büyük Okyanus'un tropik sularında bulunur.
  • Gray dönücü yunusu ya da Hawaii dönücü yunusu (S. l. longirostris), orta Büyük Okyanus'ta Hawaii civarında bulunur ancak tüm dünya üzerinde benzer alttürleri tanımlamak için de kullanılır.
  • Cüce dönücü yunus (S. l. roseiventris), ilk olarak Tayland Körfezi'nde bulunmuştur.

Her ne kadar dört alt türün adı geçse de bu tür daha büyük bir çeşitlilik içermektedir. Beyaz karnı ile dikkati çeken melez bir tür Doğu Büyük Okyanus'ta dikkati çekmiştir. daha az belirgin diğer gruplar diğer okyanuslarda tanımlanmıştır.

Türün bilimsel adı Latince uzun burunlu demektir.

Fiziksel tanımlama

Yunusun gövdesinin çoğu koyu gri renktedir. Kuyruk, sırt ve boğaz bölgesinde daha koyu gri renkli kısımlar bulunur. Genellikle karın kısmında krem beyazı renkte bir leke bulunur ama bu bireyden bireye değişkenlik gösterir. Ağız belirgin şekilde uzun ve incedir. Ucu koyu renklidir. Yüzgeçler bu boyutta bir yunus için oldukça uzundur. Sırt yüzgeci diktir ve Doğu Büyük Okyanus'ta bulunan bazı yaşlı erkeklerde öne doğru eğildiği de gözlemlenmiştir. Ancak dönücü yunuslar, balinalar ailesi içinde çok farklı biçimlere sahip olabilen bir yunus türüdür.

Erişkin yunusların boyu 129 cm.'den 235 cm'ye ağırlığı da 23 kg'dan 78 kg'a değişir. Hamilelik dönemi 10 aydır. Dişiler 4-7 yaşında, erkekler de 7-10 yaşında cinsel olgunluğa erişir. Yaşam süreleri bilinmemektedir.

Dönücü yunuslar birkaç yunustan oluşan küçük gruplardan binlerce yunustan oluşan büyük gruplara kadar oldukça geniş bir yelpazede bir araya gelir. Her zaman akrobatiktir ve teknelerin baş dalgalarında yüzer. Yunusun havada kendi ekseni etrafında dönmesinin nedeni bilinmemektedir. Öne sürülen görüşlerin birine göre sudan çıkışta ve tekrar girişte yaratılan büyük hava kabarcıkları grubun diğer yunuslarına yankı ile yönbulmada yardımcı olmaktadır. Bunun nedeni yalnızca oyunculuk da olabilir. Arka arkaya 14 dönen sıçrayış yapan yunuslar gözlemlenmiştir.

Atlantik'te dönücü yunuslar Atlantik dönücü yunuslarıyla karıştırılabilir. Bu tür aynı zamanda pantropik benekli yunuslarıyla da ortak özellikleri bulunmaktadır.

Popülasyon ve dağılım

Dönücü kroların dünya üzerindeki tüm okyanusların tropik derin sularında bulunur. Her ne kadar açık denizde yaşasalar da tuvalet gibi tropik sıra adaların kıyılarında da rastlanırlar. Popülasyon yoğunluğu Yengeç ve Oğlak Dönenceleri arasında en fazladır. Pantropik olarak adlandırılsalar da alt türlere ait farklı coğrafi bölgelere göre tür içinde ayrım bulunur. Toplam popülasyon bilinmemekle birlikte Doğu Büyük Okyanus'taki kroculuk nedeniyle oldukça önemli derecede azaldığı kesindir ve tehdit altında diye nitelendirilmektedir.

İnsan ile etkileşimi

Dönücü yunusların üzerinde Hawaii'de hem doğal ortamlarında hem de yakalanarak araştırmalar yapılmıştır.

1950'lerde ton balığı avı için ağ kullanılmaya başlanmasından sonra otuz yıl içinde dönücü yunusların doğu ve beyaz karınlı varyetelerinden yaklaşık iki milyon kadarı öldürülmüştür. Bu şekilde büyük bir ihtimalle doğu dönücü yunus popülasyonunun yarısı öldürülmüştür.

Hawaii'deki dönücü yunuslar ağlara yakalanmasalar da kıyıya yakın dinlenme yerlerinde gün içinde birçok ziyarete uğramaktadır. Sıkı düzenlemeler olmadan devam etmesi hâlinde doğal yaşamlarında yunuslarla karşılaşmak isteyenlerin sayısının çokluğu ve etik sayılmayacak tur operatörlerinin kıyıya yakın yunus alanlarını sömürmeleri Kuzeybatı Büyük Okyanus Orkalarının başına geldiği gibi "ölümüne kadar doğayı sevme" sendromuna yolaçabilir.

Kaynakça

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yunus (hayvan)</span> memeli deniz hayvanı

Yunus, balinalar (Cetacea) takımının dişli balinalar (Odontoceti) alt takımı içindeki yunusgiller (Delphinidae) familyasında sınıflanan türlerin büyük çoğunluğu ile nehir yunusları (Platanistoidea) üst familyasında sınıflananların tümü için kullanılan ortak addır.

<span class="mw-page-title-main">Katil balina</span>

Katil balina, Orka olarak da bilinir, okyanus yunusları ailesinin en iri üyesidir. Yayılım genişliği olarak dünyada en yaygın ikinci memelidir ve tüm okyanuslarda bulunur. Çok yönlü bir yırtıcıdır ve balık, deniz kaplumbağası, kuş, fok, köpek balıkları ve hatta diğer genç ve küçük yunusları yer. Bu şekilde deniz besin zincirinin en üst noktasındadır. Katil balina ayrıca diğer balinalara özellikle gri balinalara da saldırır.

<span class="mw-page-title-main">Yunusgiller</span> balina familyası

Yunusgiller (Delphinidae), balinalar (Cetacea) takımına dahil olan dişli balinalar (Odontoceti) alt takımının bütün okyanus yunusları üyelerini içeren bir familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bayağı yunus</span>

Bayağı yunus, yunusgiller (Delphinidae) familyasının tipik cinsi Delphinus'u oluşturan iki yunus türünün ortak adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ganj ve İndus nehir yunusu</span>

Ganj nehir yunusu ve İndus nehir yunusu Bangladeş, Hindistan ve Pakistan'da bulunan tatlısu ya da nehir yunusları üstfamilyasının iki alttürüdür. 1970'lerden itibaren iki ayrı tür olarak nitelendirilmektedirler. Ganj nehri yunusu çoğunlukla Hindistan'da Ganj Nehri ve kollarında, İndus nehir yunusu da Pakistan'da İndus Nehri'nde bulunur. Ancak 1998 yılında balinalar üzerine yapılan bir taksonomi çalışması sonucunda bu iki yunus tekrar tek tür olarak listelenmiştir. Bu türün adı Ganj ve İndus nehir yunusu ya da daha genel adıyla Hint nehir yunusudur ancak bu iki isim de çok fazla yaygın değildir.

<span class="mw-page-title-main">La Plata yunusu</span>

La Plata yunusu Güney Amerika'nın güneydoğusunda Atlas Okyanusu kıyılarında bulunan bir yunus türüdür. Taksonomik olarak nehir yunusları grubunun bir üyesi olan La Plata yunusu, tatlısuda yaşayan diğer üç nehir yunusu türünün aksine okyanusta ve tuzlusu haliçlerinde yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Alaca yunus</span>

Alaca yunus, yunusgiller (Delphinidae) familyasından Cephalorhynchus cinsindeki dört yunus türünden biri.

<span class="mw-page-title-main">Beyaz başlı yunus</span>

Beyaz başlı yunus, Cephalorhynchus cinsinde bulunan dört tür arasında en çok bilinen yunus türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Benguela yunusu</span>

Benguela yunusu ya da Heaviside yunusu Cephalorhynchus cinsindeki dört yunus türünden biridir. Namibya kıyısında ve Güney Afrika'nın batı kıyısında bulunur. Haviside yunusu ve Güney Afrika yunusu diye de bilinir.

<i>Stenella</i>

Stenella yunusgiller (Delphinidae) familyasından bir yunus cinsidir ve beş yunus türü barındırır:

<span class="mw-page-title-main">Atlantik benekli yunusu</span>

Atlantik benekli yunusu, Stenella cinsindeki beş yunus türünden biridir. Kuzey Atlas Okyanusu'nda Gulf Stream'de bulunur. Bu türün yaşlı üyelerinin gövdeleri üzerinde oldukça ayırtedici benekler yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Atlantik dönücü yunusu</span>

Atlantik dönücü yunusu Stenella cinsindeki beş yunus türünden biridir ve Atlas Okyanusu'nda bulunur. Aynı zamanda Clymene yunusu, miğfer yunusu ve kısa burunlu dönücü yunus adları da verilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çizgili yunus</span> Stenella cinsindeki beş yunus türünden birisi

Çizgili yunus Stenella cinsindeki beş yunus türünden biridir ve dünya üzerindeki tüm ılıman ve tropik okyanuslarda bulunur. Üzerinde oldukça fazla araştırma yapılmış olan bu yunus türüne aynı zamanda Euphrosyne yunusu ve mavi beyaz yunus adları da verilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Pantropik benekli yunusu</span> Memeli türü

Pantropik benekli yunusu Stenella cinsindeki beş yunus türünden biridir ve dünya üzerindeki tüm ılıman ve tropik okyanuslarda bulunur. Bu yunus türü ton balığı avlama yöntemleriyle milyonlarcası öldürülünce soyu tükenme tehdidi altına girmiştir. 1980'lerde Doğu Büyük Okyanus'ta yunuslara zarar vermeyen ton balığı avlama yöntemleri kullanılmaya başlanmıştır. Bu yunus türüne ayrıca dar ağızlı yunus da denmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Atlantik beyaz yanlı yunusu</span>

Atlantik beyaz yanlı yunusu Lagenorhynchus cinsindeki altı yunus türünden biridir ve Kuzey Atlas Okyanusu'nun ılık ve serin sularında bulunur. Belirgin bir renge sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Balina ve yunuslar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Balinalar ya da Latince adıyla Cetacea infra takımı içinde plasentalı deniz memelileri olan balinalar, yunuslar ve musurları barındırır. Bu infra takımın tüm günümüz üyeleri tamamen su içinde yaşamaya adapte olmuştur. Çoğu açık okyanuslarda yaşarken az sayıda üyesi nehirlerde ve haliçlerde yaşar. Bu hayvanlar üremek için çiftleşmeyi, doğumu, yavrularını emzirmeyi ve beslenmeyi tamamen sualtında gerçekleştirirler. Boyutları 1,4 m. boyunda ve 54 kg. ağırlığındaki körfez muturundan aynı zamanda bugüne kadar yaşamış en büyük hayvan olduğu düşünülen 29,9 m. boyunda ve 190 ton ağırlığında mavi balinaya kadar bir yelpaze içindedir. Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından bu infra takım için on dört familya, 39 cins ve 90'dan fazla tür tanınmaktadır. IUCN tarafından bu türlerden ikisi kritik tehlikedeki türler, yedisi tehlikedeki türler, altısı hassas türler, beşi neredeyse tehdit altındaki türler arasında listelenirken yirmi ikisi asgari endişe altında görülmekte ve kırk beşi hakkında yeterli veri yoktur, ayrıca üç tür henüz değerlendirilmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dişli balinalar</span> balina parvo takımı

Dişli balinalar (Odontoceti), mevcut balinaların iki ana grubundan biridir. Dişsiz balinalar ile son ortak ataları muhtemelen – 34 milyon yıl önce – geç Eosen'de yaşamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Pürüzlü dişli yunus</span> Memeli türü

Pürüzlü dişli yunus, Steno cinsinde bulunan tek yunus türüdür. Oldukça büyük olan bu yunusa derin ılık ve tropikal sularda rastlanır.

<span class="mw-page-title-main">Boz yunus</span>

Boz yunus, gri yunus ya da Risso yunusu, Grampus cinsinde yer alan tek yunus türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Musurgiller</span>

Musurgiller veya Liman yunusugiller (Phocoenidae), dişli balinalar alt takımından bir familya. Yunussular üst familyasının da üyesi olarak yunuslara akrabadırlar, ancak bir sıra özellikler onları yunusgillerden farklı kılar. En mühim farklılıkları kafa şekli ve dişlerinde bulunur. Türkiye denizlerinde yaşayan tek türü bayağı musurdur. Familyanın 6 türü 4 cinse bölünmekte.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.