İçeriğe atla

Döme Sztójay

Döme Sztójay
Macaristan Krallığı Başbakanı
Görev süresi
22 Mart 1944 - 29 Ağustos 1944
Hükümdar Miklós Horthy (Naip olarak)
Yerine geldiğiMiklós Kállay
Yerine gelenGéza Lakatos
Kişisel bilgiler
Doğum Dimitrije Stojaković
5 Ocak 1883(1883-01-05)
Versec, Temes, Macaristan Krallığı, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu (bugün Vršac, Sırbistan)
Ölüm 22 Ağustos 1946 (63 yaşında)
Budapeşte, Macaristan Krallığı
Partisi Ulusal Birlik Partisi
Evlilik(ler) Jozefa Landgráf
Askerî hizmeti
Bağlılığı  Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
 Macaristan
Hizmet yılları 1914-1944
Rütbesi Vezérezredes
Çatışma/savaşları I. Dünya Savaşı
II. Dünya Savaşı

Döme Sztójay (d. 5 Ocak 1883 – ö. 22 Ağustos 1946), Sırp kökenli bir Macar asker ve diplomat. II. Dünya Savaşı sırasında, 1944 yılında Macaristan Krallığı Başbakanı olarak görev yaptı.

Dimitrije Stojakovic (Sırpça Kiril: Димитрије Стојаковић) bir Sırp aile'de, Vršac'da doğdu. Gençliğinde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Ordusu'na katıldı ve I. Dünya Savaşı sırasında bir albay olarak görev yaptı. Savaştan sonra, karşı casusluk konusunda uzmanlaşmış, Amiral Miklos Horthy'nin karşı-devrimci ordusunda görev yaptı. Horthy, Macaristan'ın Kral naibi olduktan sonra, general rütbesine terfi etti ve 1925-1933 yılları arasında Berlin'de askerî ataşe olarak görev yaptı. 1927 yılında, Sztojakovich soy adını Macarca Sztójay olarak değiştirdi. 1933'ten 1935'e kadar Savunma Bakanlığı yaptı. 1935 yılında, Başbakan Gyula Gömbös tarafından Almanya'daki Macaristan Büyükelçisi olarak görevlendirildi. 1944 yılına kadar Macar elçisi olarak, Üçüncü Reich ile güçlü bağlar kurdu ve sık sık Macaristan'da Alman politikalarına destek verdi. Horthy'ye Almanların baskı yapması üzerine 23 Mart 1944 tarihinde Başbakan ve Dışişleri Bakanı olarak atandı.

Başbakan olarak, Doğu Cephesi'nde Macar asker sevkıyatını arttırdı. Yasal siyasi muhalifleri hapse gönderdi. Ülkenin işçi sendikaları çözüldü ve sol kanat politikacıları ve aktivistleri çökertti. Önemli ölçüde Macar Yahudilerinin tehcirini hızlandırıldı ama aynı zamanda sonuçlarını azaltmak için çalıştı. Horthy, Sztójay'nın eylemlerini görünce dehşete düştü ve başbakan olarak görevden alınmasını talep etti, ancak Adolf Hitler'in emrindeki SS generali Edmund Veesenmayer sertçe bunu yapmayı reddetti. Horthy, Macaristan Yahudilerinin sürgünlerini durdurmak ve Sztójay kabinesinin dışında Imrédy'i zorlamak için nüfuzunu kullandı. Almanlar, nihayet Ağustos 1944'te Horthy'nin baskısına dayanamadı ve Sztójay, Géza Lakatos'un lehine başbakanlık görevinden istifa etti.

Horthy, Ekim 1944 yılında Almanlar tarafından iktidardan uzaklaştırıldığında Sztójay, sağlık durumunun kötü olması nedeniyle başbakan olarak atanamadı. Almanlar Nisan 1945'te Kızıl Ordu tarafından ülke dışına sürüldüğünde, Sztójay sonradan Macaristan'dan kaçtı. Sztójay sonradan Amerikan birlikleri tarafından yakalandı ve Ekim 1945 yılında Macaristan'a iade edildi. Bu süreden sonra Budapeşte'de Halk Mahkemesi tarafından yargılandı. Savaş suçları ve ölüme mahkûm ettiği Macar halkına karşı suçlardan suçlu bulundu ve 1946 yılında Budapeşte'de bir idam mangası tarafından idam edildi.

Kaynakça

Siyasi görevi
Önce gelen:
Jenő Ghyczy
Macaristan Dışişleri Bakanı
1944
Sonra gelen:
Gusztáv Hennyey
Önce gelen:
Miklós Kállay
Macaristan Başbakanı
1944
Sonra gelen:
Géza Lakatos

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Imre Nagy</span> Macar diplomat ve siyasetçi (1896-1958)

Imre Nagy, Macar siyasetçi. İki kez Macaristan başbakanlığı görevini yürüttü.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan tarihi</span> Macaristan ülkesinin tarihi

Macaristan tarihi, Macarların ya da Avrupa'da bilinen adları ile Hungarların kökenine ilişkin genel olarak kabul edilen görüş belirsiz ve tartışmalı olmasına karşın; onların milattan sonra 9. yüzyıla kadar Avrasya'nın ovalarında yaşayan göçebe topluluklar oldukları yönündedir.

<span class="mw-page-title-main">Budapeşte Muharebesi</span> Kuşatma

Budapeşte Muharebesi, Sovyet kuvvetlerinin II. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru sınırı geçerek Macaristan'ın başkenti Budapeşte'ye yönelen genel taarruzlarının devamında kentin kuşatılması ve alınması sırasında yaşanan çatışmalardır. Macar ve Alman birliklerince savunulan kent, 29 Kasım 1944 tarihinde Kızıl Ordu'ya bağlı birlikler ve artık Sovyetler Birliği'nin müttefiki olan ve Almanya'ya savaş ilan etmiş bulunan Rumen ordusu tarafından kuşatıldı. Kuşatma, kenti savunan kuvvetlerin 13 Şubat 1945 tarihinde kayıtsız şartsız teslim olmasıyla sona erdi. Kenti kuşatan Sovyet güçleri, Rodion Malinovski'nin 2. Ukrayna Cephesi'ne bağlı birliklerdir. Savunmadaki kuvvetler, Alman Waffen-SS birlikleri ile Macar Ordusu'dur. Budapeşte kuşatması II. Dünya Savaşı boyunca yaşanan en kanlı kuşatmalardan biri oldu.

<span class="mw-page-title-main">Panzerfaust Harekâtı</span> Wehrmachtın Macaristanı işgal planı

Panzerfaust Harekâtı, Wehrmacht'ın II. Dünya Savaşı sonlarında 15-16 Ekim 1944'te Macaristan'ı işgal için giriştiği bir harekâttır. Adolf Hitler, Macaristan Kral Naibi Amiral Miklós Horthy'nin, Kızıl Ordu birliklerinin ilerlemesi karşısında, ülkesinin teslim olması konusunda Sovyetler Birliği ile gizlice görüşmeler yaptığını öğrenince, bu gidişata engel olması için Waffen-SS komando Binbaşı Otto Skorzeny'i görevlendirdi. Romanya zaten kısa bir süre önce Sovyetler ile birleşmiş ve Almanya'ya savaş ilan etmişti. Hitler, Macarların teslim olması durumunda güney kanadının bütünüyle korumasız kalacağından, hâlen Sovyet ilerlemesine karşı Balkanlar'da çarpışmakta olan bir milyon askerinin durumunun da tehlikeye gireceğinden endişe etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Miklós Horthy</span> Macar asker ve siyasetçi (1868–1957)

Miklós Horthy de Nagybánya, Macar asker ve siyasetçi. 1 Mart 1920 - 15 Ekim 1944 tarihleri arasında Macaristan Kral Naibi olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">II. Dünya Savaşı'nda Macaristan</span>

Macaristan I. Dünya Savaşı'ndan yenilgiyle ayrılan devletlerden birisi oldu. Savaştan sonra imzalanan Trianon Antlaşması ile hem toprak kaybedilmişti hem de silah konusunda sınırlandırılmalar mevcuttu. Ayrıca ekonomi konusunda da maddeler vardı. Antlaşmadan önce kaybedilen toprakları geri kazanmak için ülkede komünist devrim Béla Kun harekâtlar düzenlese de başarılı olamadı. Hatta komünist rejim yıkıldı. Bu durumda I. Dünya Savaşı'nda aynı kaderi yaşayan Almanya ile ittifak yapması işten bile değildi. Tabi hükûmet pek istemese de hem kralın isteği hem de Almanlar'ın baskısı sonucunda Anti-Komintern Paktı imzalandı.

Macaristan Ulusal Ayaklanması, Macaristan'ı işgal eden Nazi Almanyası'nı ülkeden kovmak ve onların hükûmete atadığı Ok Haç Partisi rejimi devirerek demokratik Macaristan'ı kurmaktır.

<span class="mw-page-title-main">László Bárdossy</span> Macaristan başbakanı (1890-1946; hd. 1941-1942)

László Bárdossy, Macar diplomat ve siyasetçidir. Şubat 1941-Mart 1942 arasında Macaristan Krallığı dışişleri bakanı, Nisan 1941-Mart 1942 arasında Macaristan Krallığı başbakanı olarak görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Béla Miklós</span> Macar general ve siyasetçi (1890-1948)

Vitéz Béla Miklós de Dálnok, Macar asker ve siyasetçi. 1944'ten 1945'e kadar Macaristan Başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Zoltán Tildy</span> Macar başbakan (hd. 1945-1946)  ve cumhurbaşkanı (1889-1961; hd. 1946-1948)

Zoltán Tildy, Macar lider. 1945-1946 yılları arası başbakan olarak ve 1946 yılından 1948 yılında Sovyet destekli komünistler tarafından iktidarın ele geçirilmesine kadar cumhurbaşkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Ferenc Keresztes-Fischer</span> Macar siyasetçi

Ferenc Keresztes-Fischer, Macar avukat ve siyasetçi. Macar Pécsi Takarékpénztár Rt. bankasının danışmanlığını yapmıştır. 1921-1931 arasında Baranya valiliği, 1925-1931 arasında Somogy valiliği yapmıştır. 1931-1935 ile 1938-1944 arasında olmak üzere iki kere Macaristan içişleri bakanı olarak atanmıştır. Hem solcu hem de sağcı siyasi hareketlere uygulanan polis terörünü yönetti. 12 Eylül 1938'de OMIKE'nin eylemlerini artırmasına izin verdi. II. Dünya Savaşı sırasında Kral Naibi Amiral Miklós Horthy'nin etkin bir destekçisiydi. Pál Teleki'nin ölümünden sonra 3 Nisan 1941'de vekâleten başbakan oldu. Bir yıl sonra 7 Mart 1942'de başbakan Bárdossy, Naip Horthy tarafından zorla istifa ettirilince içişleri bakanı olan Ferenc-Keresztes bir kere daha vekâleten başbakan oldu ve 9 Mart'ta Miklós Kállay başbakanlığa atanana kadar görevde kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Géza Lakatos</span>

Vitéz Géza Lakatos de Csíkszentsimon, , Macar Ordusunda bir kıdemli general ve 1944 yılında, 29 Ağustos ve 15 Ekim tarihleri arasında 48 gün Macaristan Krallığı başbakanlığı görevinde yapmış siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">István Bethlen</span> Macaristan başbakanı (1874-1946; hd. 1921-1931)

Kont István Bethlen de Bethlen Macar aristokrat ve siyasetçi. 1921 ila 1931 yılları arasında Macaristan başbakanı olarak görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Margarethe Operasyonu</span>

Margarethe Operasyonu, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası'nın Macaristan Krallığı'nı işgal ettiği operasyonun adıdır. İşgal emri 12 Mart 1944 tarihinde Adolf Hitler tarafından verilmiştir. İşgalin ardından Romanya'nın işgali için II. Margarethe Operasyonu hazırlandı, ancak gerçekleşmedi.

20. yüzyıl Macaristan tarihi, özellikle büyük ölçekli süreçler ve uzun vadeli önemi olan sosyal, politik, kültürel ve ekonomik olaylar açısından, Macaristan'da 1900'den 1999 sonuna kadarki yüz yıllık dönemde meydana gelen olaylara işaret eder. Bu süre zarfında, sonuçları çok önemli ve etkisi bugüne kadar süren birçok radikal bir değişiklik meydana geldi; Macaristan'da birçok farklı rejim iktidara gelmiştir; ülkenin sınırları büyük ölçüde değişmiştir; iki dünya savaşı ve çeşitli devrimler yaşamıştır; zaman zaman muhafazakâr-milliyetçi dünya görüşü liberal, solcu ideolojilerle rekabet etti; Bundan sonra ise Macar halkı, çoğu kez Macaristan'da yaşayan milletler, dini gruplar ve sınıflar arasındaki gerilimlerle gündeme geldi. Macaristan, işgal altında yüzyılın azımsanmayacak bir bölümünü geçirdi, ülkede yaklaşık elli yıl komünizm bayrağı dalgalanmıştır; yüzyılın son bölümlerinde ise ulusal bağımsızlığını ve aynı zamanda istikrarlı, demokratik bir sistem elde etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ok Haç Partisi</span>

Ok Haç Partisi, Macaristan'da II. Dünya Savaşı öncesi ve sırasında etkili olmuş, Ferenc Szálasi önderliğinde aşırı sağcı bir partiydi. 15 Ekim 1944 - 28 Mart 1945 arasında iktidarda olan hareket Nazilerle iş birliği halinde oldu. İktidarı sırasında özellikle solcular, Yahudiler ve Romanlara karşı işledikleri yargısız infazlarda binlerce kişiyi katletmiştir. Ayrıca yaklaşık 80 bin Macar vatandaşı da Nazi toplama kamplarına gönderilmiştir. Savaşın ardından parti ve lider kadrosu Macar mahkemelerinde savaş suçlusu olarak yargılanmış ve hüküm giymiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ferenc Szálasi</span>

Ferenc Szálasi Macar faşist örgütlenme olan Ok Haç Partisi kurucusu ve lideriydi. II. Dünya Savaşı'nın son dönemlerinde ülkedeki Miklós Horthy rejiminin Müttefik Devletlerle barış görüşmesi için temas halinde olduğunun ortaya çıkması üzerine Naziler tarafından düzenlenen Panzerfaust Harekâtı sonrasında Ok Haç Partisi iktidarı almış, Szálasi ise fiilen ülkenin tek lideri konumuna yükselmiştir. Kısa süren Ok Haç Partisi iktidarı sırasında binlerce rejim karşıtı, komünist ve Yahudi toplama kamplarına sürülmüş ve katledilmiştir. Kızıl Ordu'nun Macaristan'ı kurtarmasının ardından yakalanmış, mahkemeye çıkartılmış ve insanlığa karşı işlediği suçlardan hüküm giyerek idam edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan'da Holokost</span>

Holokost'un Macaristan'daki tezahürleri, başta Mart 1944'te Macaristan'ın Nazi Alman işgâline girmesinin ardından yer almak üzere Macaristan Yahudilerinin yarısından fazlasının mülksüzleştirilmesi, tehcir edilmesi ve katledilmesini içerir.

<span class="mw-page-title-main">Béla Imrédy</span>

Béla vitéz Imrédy de Ómoravicza, 1938'den 1939'a kadar Macaristan Başbakanıydı.

<span class="mw-page-title-main">II. Dünya Savaşı'nda Mihver Devletleri liderleri</span>

II. Dünya Savaşı'nın Mihver liderleri, II. Dünya Savaşı sırasında Mihver Devletleri'nin önemli siyasi ve askeri figürleriydi. Mihver, 1940'ta Tripartite Paktı'nın imzalanmasıyla kuruldu ve güçlü bir şekilde militarist ve milliyetçi bir ideoloji izledi ve anti-komünist politikalar takip etti. Savaşın ilk evrelerinde işgal altındaki ülkelerde kukla hükümetler kuruldu. Savaş bittiğinde, bu liderlerin birçoğu savaş suçlarından yargılandı. Mihver Devletleri'nin ana liderleri Nazi Almanyası'ndan Adolf Hitler, Faşist İtalya'dan Benito Mussolini ve Japon İmparatorluğu'ndan Hirohito idi. Müttefik Devletler'in aksine Mihver devletlerinin ana hükûmet başkanları hiçbir zaman ortak bir toplantı yapmasa da, Hitler ve Mussolini düzenli olarak bir araya geliyordu.