İçeriğe atla

Dölleme

Dölleme ya da tohumlama eşeyli üreyen canlılarda üremek ya da dişiyi döllemek amacıyla, spermin dişi üreme sistemine girişi. Sperm memelilerde rahime veya fallop tüpüne (yumurtlayan hayvanlarda) iletilir. Memelilerde dölleme normalde cinsel ilişki veya çiftleşme sırasında meydana gelir, ancak tohumlama suni tohumlama gibi başka yollarla da gerçekleşebilir.

İnsanlarda, dölleme eyleminin ve biçiminin yasal, ahlaki ve kişilerarası sonuçları vardır. Ancak dölleme ister doğal ister suni yollarla gerçekleşsin, gebelik ve gebelik süreci aynı olacaktır. Tohumlama, in vivo fertilizasyon olarak adlandırılabilir (in vivo "canlı içinde" anlamına gelir), çünkü bir yumurta vücut içinde döllenir, bu in vitro fertilizasyondan (IVF) farklıdır.

Bitkilerde döllenme işlemine tozlaşma denir. Polen tanelerinin anterlerden stigmalara aktarılması işlemidir.

Doğal Dölleme

Bir kadının cinsel ilişki yoluyla döllenmesine "doğal döllenme" (yani doğal yollarla döllenme) denir.[1] Doğal döllenme, penis-vajinal penetrasyon sırasında,[2] ereksiyon halindeki penisin kayganlaşmış vajinanın derinliklerindeyken boşalmayı içerir. Yapay bir kayganlaştırıcı kullanılması gerekiyorsa, bu maddenin sperm öldürücü özelliklere sahip olmamasına dikkat edilmelidir.[3] Boşalma sırasında sperm olarak bilinen bir erkek gamet içeren meni, penis aracılığı ile nemli ve sıcak bir ortam sahip dişi üreme kanalına atılır . İnsanlarda semen genellikle servikal mukus ile doğrudan temas halinde posterior vajinal fornikse fışkırtılır (ejekülasyon)[4] ancak sperm vajinanın veya vulvanın diğer bölgelerinden de servikse (rahim ağzı) yüzebilir. Boşalma sırasında üretilen ortalama meni hacmi 2 ila 5 ml'dir (yaklaşık 1 çay kaşığı),[5] bu ortalama 182 milyon sperm içerir.[2] Her boşalmada spermin sadece küçük bir kısmı fallop tüplerinde döllenme yerine ulaşır ve sperm hücreleri dişi üreme yolunda ilerledikçe sayıları azalır. Spermlerin çoğu ya vajinanın asidik ortamında ölür ya da meni ile birlikte dışarı akar.[2] Yumurtlamadan önce servikal mukus incelir ve sperm sağlığı ve dölleme yeteneği için daha uygun hale gelir. Sperm, servikal mukusla karşılaştıktan sonra hızla rahme girer, ancak çoğu sperm hücresi servikal kriptlerde kaybolarak burada ya ölür ya da döllenme faaliyeti için gecikir.[4] Sperm kadın bağışıklık sistemi tarafından saldırıya uğradığı için rahimde daha fazla yıpranır. Sadece yaklaşık 100-1000 sperm 6 gün hayatta kalabilecekleri yer olan yumurta kanalına ulaşabilir.[2][6] Bu süre zarfında yumurtlama meydana gelirse (veya gelmişse) ve sperm fallop tüpünde bir yumurta ile karşılaşırsa döllenme meydana gelebilir.

Bir kadın, herhangi bir gebe kalma niyeti olmaksızın, zevk için penis-vajinal ilişkiye girerken doğal olarak döllenebilir. Bu, fiziksel veya davranışsal doğum kontrolü yönteminin başarısızlığının bir sonucu olarak veya kadın doğum kontrol yöntemlerine güvenmenin ya da hamilelik olasılığına kayıtsız kalmanın bir sonucu olarak istenmeyen bir durum şeklinde meydana gelebilir.[2] Çoğu kültürde cinsel ilişki yoluyla bir erkek tarafından döllenme, toplumsal, cinsel kısıtlamalara, kurallara tabidir ve yasal, ahlaki ve kişilerarası sonuçları vardır.[7]

Dölleme terimi aynı zamanda, kadında yapay yollarla gebelik oluşturmak için kullanılacak spermin kadının olağan cinsel partneri (örneğin kocası) olmayan (yani bir sperm donörü) bir erkeğin sperminden temin edildiği durumlarda, bunun yapay yol yerine cinsel ilişki yoluyla vermesi ve bu yolla oluşan döllenme vakalarında da kullanılır.[8] Bir sperm donörü tarafından doğal tohumlama vakası genellikle özel bir konudur ve ayrıca spermin bir doğurganlık merkezi tarafından işlendiği yerden daha büyük sağlık riskleri taşıyabilir. Savunucular, doğal tohumlamanın daha yüksek gebelik oranları ve üçüncü tarafların müdahalesini ve ihlalini içermeyen daha 'doğal' bir anlayışa yol açtığını iddia ediyor. Bununla birlikte, doğal tohumlamanın hamilelik şansını artırdığı tıbbi olarak kanıtlanmamıştır.[9] Ek olarak, doğal tohumlama yoluyla gebe kalma doğal bir süreç olarak kabul edilir, bu nedenle baba nafakadan sorumlu olabilir ve çocuğun velayeti ve diğer haklarına sahip olabilir.[9] Genellikle doğal yollarla çocuk sahibi olan bir kişi ile spermini suni yollarla (yani suni tohumlama yoluyla) bir çocuk babası olmak için kullanan kişi arasında kanunen farklı uygulamalar bulunmaktadır. Bu yöntem veteriner tıpta doğal aşım yöntemi olarak adlandırılmaktadır. Suni tohumlama yöntemi ile gebe kalmayan hayvanlar için kullanılan bu yöntemde resmi kurumlarda veya halk elinde bulunan ve doğal aşım için yetiştirilip bakılan boğalar kullanılmaktadır.

Suni dölleme (tohumlama)

Suni dölleme

Suni tohumlama, dişiyi hamile bırakmak veya döllemek amacıyla cinsel ilişki dışında bir yolla spermin dişinin üreme sistemine girmesidir.[10] İnsanlarda, bir kadın veya normal cinsel partneri, çeşitli nedenlerden dolayı doğal yollarla hamile kalamadığında suni tohumlama kullanılabilir. İntraservikal tohumlama (Serviks içi) ve intrauterin tohumlama (Rahim içi) dahil olmak üzere bir dizi suni tohumlama stratejisi mevcuttur. Doğal tohumlama ile karşılaştırıldığında, suni tohumlama daha invaziv (tıbbi girişim) olabilir ve daha yüksek maliyetli olacak profesyonel yardım ve tıbbi uzmanlık gerektirebilir.[11]

Serviks içi tohumlama, cinsel unsur olmadan doğal tohumlamayı simüle etmeye çalışır. Ağrısızdır ve en basit, en kolay ve en yaygın suni tohumlama yöntemidir ve evde dişi tarafından kendi başına veya profesyonel olmayan yardımlarla yapılabilir. bu yöntem genellikle iğnesiz bir şırınga vasıtasıyla serviksin girişinde vajinaya yıkanmamış veya işlenmemiş semen verilmesini içerir.

Dölleme için sperm, ya kadının seçtiği bir cinsel partner tarafından ya da bir sperm donörü tarafından sağlanabilir.[12] Donör sperm en yaygın olarak lezbiyen çiftler, bekar kadınlar[13] ve erkek partner erkek kısırlığından muzdarip olduğunda heteroseksüel çiftler tarafından kullanılır.[14] Bir dişinin, savaşa gitmeden önce eşinden toplanan spermle döllendiği veya hatta erkeği(ni)n ölümünden sonra sperminin toplandığı durumlar olmuştur.[15] Bazı ülkelerde kimlerin sperm bağışlayabileceğini, kimlerin suni tohumlama yapabileceğini ve bu tohumlamanın sonuçlarını kısıtlayan ve düzenleyen yasalar vardır. Donör spermi kimlerin alabileceğini kısıtlayan düzenlemelere tabi olarak, herhangi bir nedenle, isteyen veya ihtiyacı olan tüm kadınlara verilebilir. İçinde bulunduğu durumda suni tohumlamaya izin vermeyen bir yargı bölgesinde yaşayan bazı kadınlar, buna izin veren başka bir yargı alanına ("doğurganlık yeri") seyahat edebilir. (Ülkelere göre Sperm bağışı yasalarına bakın.)

Suni tohumlama, üretimi artırmanın ve hastalıkların yayılmasının engellenmesinin etkili bir yolu olarak hayvancılıkta yaygın olarak kullanılmaktadır ve kullanılmaya devam etmektedir.[16]

Diğer tohumlama biçimleri

Diğer çeşitli hayvan türlerinde sperm, dişinin üreme sistemine çeşitli yollarla sokulabilir. Örneğin, bazı hemiptera türlerinde, travmatik tohumlama, vücut duvarından parenteral enjeksiyon yoluyla sperm şiddetli bir şekilde sokulabilir. Bazı hayvan türlerinde, onikofora (kadife solucanlar) gibi spermatofor dişinin derisiyle temas halinde kaldığında sperm vücut duvarından geçer.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "What is natural insemination?". 18 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2015. 
  2. ^ a b c d e Human Reproductive Biology. Academic Press. 2006. ISBN 978-0120884650. Erişim tarihi: 8 Kasım 2012.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Evan Jones" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  3. ^ "The effects of vaginal lubricants on sperm function: an in vitro analysis". 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021. 
  4. ^ a b "Gamete Transport". Reproductive Endocrinology, Surgery, and Technology. Lippincott-Raven. 1996. ISBN 0781702038. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021. 
  6. ^ "Fertilization, Embryogenesis, and Implantation". Textbook of Reproductive medicine. Appleton & Lange. 1998. ISBN 083858893X. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021. 
  7. ^ "Buddhism and Sex". Access to Insight. 5 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2015. 
  8. ^ "Sex for babies offer: Women desperate to get pregnant offering to sleep with sperm donors". Mirror. 1 Mayıs 2013. 24 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2015. 
  9. ^ a b "What is natural insemination?". 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2015. Natural insemination has not been recognised in any state as a legal contract, and is still viewed as a natural procreation process where the sperm donor, or the biological father in this case, is still liable for care and support of the child. That means that unlike artificial insemination, a woman pregnant through natural insemination has a legal right to claim child support from the donor and the donor has a legal right to the custody of the child. 
  10. ^ "Infertility and Artificial Insemination". 9 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2015. 
  11. ^ Uffalussy (6 Şubat 2014). "The Cost of IVF: 4 Things I Learned While Battling Infertility". Forbes. 10 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2015. 
  12. ^ Berkley (12 Kasım 2011). "6 Terrifying Things Nobody Tells You About Donating Sperm". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2015. 
  13. ^ "Single Mothers by Choice.com". 18 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021. 
  14. ^ "Male infertility". 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2015. 
  15. ^ "What Is Posthumous Sperm Retrieval? How a Man Can Father Children Even After His Death". 9 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2021. 
  16. ^ "Benefits of artificial insemination in livestock". Animal Smart. American Society of Animal Science. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kadın üreme organları</span> insan dişisinin üreme sistemi

Kadın üreme organları, kadınlardaki cinsel organlardır. İç genital organlar kadın iskeletinde bacakların hemen üzerinde yer alan leğen kemikleri ve bel kemiği tarafından oluşturulan kemik çatının (pelvis) içinde koruma altına alınmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Rahim</span> Memelilerde dişi cinsel organı

Rahim, dölyatağı veya uterus, memelilerde gebelik organıdır. İnsanlarda ve memelilerin çoğunda üreme sisteminin kadınlık hormonuna duyarlı, ikincil cinsel organıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hamilelik</span> Sperm ile yumurtanın döllenmesi ile meydana gelen fetusun kadın organ ve dokularında değişiklikler meydana getirdiği, doğuma kadar geçen yaklaşık 9 aylık dönem

Hamilelik veya gebelik, erkekten gelen sperm ile kadının yumurtalıklarından atılmış olan yumurtanın döllenmesi ile meydana gelen fetusun kadın organ ve dokularında değişiklikler meydana getirdiği, doğuma kadar geçen yaklaşık 9 aylık dönem.

<span class="mw-page-title-main">Eşeyli üreme</span> iki canlı organizma arasında genetik malzemelerin birleştirilmesi suretiyle yeni bir canlının oluşması

Eşeyli üreme, iki canlı organizma arasında genetik malzemelerin birleştirilmesi suretiyle yeni bir canlının oluşması olayıdır. Burada iki ana süreç vardır: kromozom sayısını yarıya indiren mayoz bölünme ile iki gametin birleştiği ve eski kromozom sayılarına ulaştığı döllenmedir. Mayoz bölünme sırasında, her bir çiftin kromozomları, homolog rekombinasyon elde etmek için krossing over yoluyla parça değişimi yaparlar.

<span class="mw-page-title-main">Meni</span> Spermin içinde bulunduğu beyaz, yoğun, hafif ve yapışkan sıvı

Meni, semen veya er suyu, erkek üreme sisteminde ejakülasyon (boşalma) sırasında penisten çıkan, içerisinde erkek üreme hücresi olan spermleri bulunduran beyaz, yoğun ve hafif yapışkan bir sıvıdır. Testisler de üretilir.

Doğum kontrolü, geçici veya kalıcı olarak hamileliği engellemek ya da hamile kalma olasılığını azaltmak amacıyla çeşitli yöntemlerin, araç-gereçlerin ya da ilaçların kullanılmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Cinsel ilişki</span> üreme, cinsel zevk veya her ikisi için gerçekleştirilen çiftleşme eylemi

Cinsel ilişki, cinsel birleşme, çiftleşme, vajinal seks veya sadece seks, bir erkeğin sertleşmiş penisinin, uyarılmış bir kadın vajinasının içine girmesini kapsayan, cinsel zevk ya da üreme amaçlı yapılan bedensel ilişkidir. Bunun yanı sıra, diğer penetrasyon tehlikesi içeren anal seks, oral seks, parmaklama, dildo kullanma gibi cinsel aktiviteler de eşcinsel veya heteroseksüel olmasına bakılmaksızın bir cinsel birleşme olarak kabul edilirler.

Kısırlık veya infertilite, kadınlarda ve erkeklerde tıbbi nedenlerle çocuk sahibi olamama durumu. Tıpta kısırlık "herhangi bir korunma olmaksızın, düzenli cinsel ilişkiye rağmen bir yıl içerisinde çocuk sahibi olunamaması" şeklinde tanımlanır. Kısırlık sorunu erkek ve kadında eşit oranlarda görülür.

<span class="mw-page-title-main">Rahim ağzı</span>

Rahim ağzı veya serviks, kadın üreme sisteminde bulunan rahmin alt bölümüne verilen ad. Genellikle silindir şeklinde ve 2–3 cm uzunluğundaki serviks hamilelik ile birlikte şekil ve boyut değiştirebilir. Dar ve merkezinde bulunan servikal kanal rahim ağzının içinden geçerek vajinayı rahim boşluğuna bağlar. Serviksin rahime açılan kısmına internal os, vajinaya açılan kısmına ise eksternal os denir. Rahim boynuzları, rahim ve fallop tüplerinin birleştiği noktalardır. Serviksin supravajinal kısmı önden fibröz doku ile mesaneden ayrılır. Rahim ağzı anatomik açıdan yaklaşık 2,000 yıldır, Hipokrat'ın yaşadığı zamanlardan beri bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tüp bebek</span> Tüp bebek işlemi

Tüp bebek ya da bilimsel ismiyle in vitro fertilizasyon (IVF), bir yumurtanın sperm tarafından, vücut dışında suni olarak döllenmesi sürecidir. IVF, kısırlık tedavisinde diğer yardımlı üreme yöntemleri başarısız olduğunda kullanılan önemli bir tedavi yöntemidir. IVF işlemi, bir kadının yumurtlama sürecini izlemek, yumurtayı yumurtalıklardan almak ve laboratuvar ortamında sperm ile dölleyerek döllenmiş yumurtanın (zigot) daha sonra hastanın rahmine başarılı bir gebelik oluşturulması amacıyla tekrar aktarılması şeklinde özetlenebilir. Bir kadının doğal döngüsünün ovum (yumurta) toplamak için izlenmesine "doğal siklus IVF" denir. İlk başarılı doğan "tüp bebek" olan Louise Brown, 1978 yılında doğmuştur. Louise Brown, doğal siklus IVF sonucu olarak doğmuştur. Fizyolog Robert G. Edwards, 2010 yılında bu tedaviyi geliştirdiği için Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü kazanmıştır.

Dışarı boşalma, geri çekme yöntemi ya da koitus interruptus erkeğin cinsel ilişki sırasında ejakülasyondan önce penisini kadının vajinasından geri çekip başka ortama boşalmasıyla gerçekleşen gebelik önleme (kontrasepsiyon) işlemidir. Bu doğum kontrol yöntemi en az iki bin yıldır kullanılmaktadır. Araştırmalara göre 1991 yılında tahmini 38 milyon çift bu yöntemi kullanmıştır. Dışarı boşalma cinsel yolla bulaşan hastalıklara (CYBH) karşı koruma sağlamaz.

Üreme sistemi hastalığı, üreme sisteminde görülen hastalıklar için genel olarak kullanılan bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Doğurganlık tahmini</span>

Doğurganlık hesaplama veya doğurganlık tahmini, bir kadının âdet döngüsü çerçevesinde doğurgan olduğu ve doğurgan olmadığı evreleri bulmak için kullanılan yöntemleri kapsar. Halk arasında yumurtlama hesaplama gibi isimlerle de bilinir. Ovülasyondan 5 ila 1-2 gün öncesini kapsayan ve hesaplanmak istenen bu en doğurgan dönem, cinsel ilişki sonrasında döllenmenin ve hamile kalınmanın en olası olduğu zaman aralığını tanımlar.

<span class="mw-page-title-main">Hamilelik testi</span> Bir kadının hamile olup olmadığını belirlemek için yapılan test

Hamilelik testi, bir kadının hamile olup olmadığını belirlemeye çalışır. Kan ve idrarda belirteçler bulunur ve gebelik testleri bu maddelerden birinin örneklenmesini gerektirir. Keşfedilecek bu belirteçlerden ilki, insan koryonik gonadotropinin (hCG), 1930'da döllenmiş ovaların (yumurtaların) sinsiyotirofoblast (zigot) hücreleri tarafından üretildiği keşfedildi.

<span class="mw-page-title-main">Sperm bankası</span>

Sperm bankası, meni bankası veya kriyobank, insan menisini satın alan, depolayan ve satan bir tesis veya kuruluştur. Meni, sperm donörü olarak bilinen erkekler tarafından üretilir, satılır ya da bağışlanır. Sperm, hamilelik ya da cinsel partner dışında bir gebelik sağlamak amacıyla satın alınır. Bir sperm donörü tarafından satılan sperm, donör sperm olarak bilinir.

Sperm bağışı yasaları ülkeye göre değişir. Çoğu ülkede, örneğin bir sperm donörünün kaç çocuğa sebep olacağı veya donör öldükten sonra donör semen kullanımını veya sperm donörlerine ödeme yapılmasını sınırlayan veya yasaklayan sperm bağışlarını kapsayan yasalar vardır. Diğer yasalar, evli heteroseksüeller gibi çiftler için uygulamayı bir şekilde yasaklayabilir veya tüp bebek (IVF) tedavisi için donör sperminin kullanımını kısıtlayabilir. Yasalar bu tür bir tedaviyi bekar kadınlara veya lezbiyen çiftlere yasaklayabilir. Bağışlanan sperm, tohumlama için veya tüp bebek tedavisinin bir parçası olarak kullanılabilir. Bu tür yasalara rağmen, büyük ölçüde düzenlemeye tabi olmayan gayri resmi ve özel sperm bağışları yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fantom (veteriner tıp)</span>

Hayvan yetiştiriciliğinde, fantom, maket veya hayalet binek, suni tohumlamada kullanılmak üzere erkek bir hayvandan meni toplamak adına yapay bir vajinayı tutmak için kullanılan dişi bir hayvanın taklididir. Erkek hayvanı çiftleşmeye teşvik etmekte ve spermasını elde etmekte kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemde, erkek hayvanın cinsel uyarılmasını sağlamak için yakınlarda aynı türden bir dişi de bulundurulabilir. Atlar söz konusu olduğunda bu, "kıyakçı kısrak" olarak bilinir.

Suni tohumlama cinsel ilişki veya in vitro fertilizasyon (dölleme) dışındaki yollarla in vivo dölleme yöntemi ile bir gebelik elde etmek amacıyla spermin dişinin serviksine veya uterus boşluğuna iletilmesidir. İnsanlar ve hayvanlar için bir doğurganlık tedavisidir. Süt sığırları, atlar, küçükbaş hayvanlar ve domuzlar dahil olmak üzere hayvan yetiştiriciliğinde yaygın bir uygulamadır.

Sperm yıkama, Spermlerin meniden ayrılması işlemidir. Yıkanmış Sperm yapay dölleme, rahim içi dölleme (IUI) tekniği ve in vitro fertilizasyon (IVF) işlemlerinde kullanılır. Ayrıca, HIV pozitif bir erkek tarafından HIV bulaşma riskini suni döllenme işleminde azaltmak için de kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">İnsan üremesi</span>

İnsan üremesi, insan döllenmesi ile sonuçlanan herhangi bir cinsel eşeyli üreme şeklidir. Tipik olarak cinsel olarak olgun bir eril ve dişi arasındaki cinsel ilişkiyi içerir. Cinsel ilişki sırasında, eril üreme sistemi ve kadın üreme organları arasındaki etkileşim, kadın yumurtasının erkeğin spermi tarafından döllenmesiyle sonuçlanır. Bunlar, mayoz adı verilen bir süreçte oluşturulan gamet özel üreme hücreleridir. Normal hücreler 46 kromozom, 23 çift içerirken, gamet hücreleri sadece 23 kromozom içerir. Bu iki hücre bir zigot hücresinde birleştiğinde genetik rekombinasyon meydana gelir, yeni zigot her bir ebeveynden 23 kromozom içerir ve onlara 23 çift verir. Tipik bir 9 aylık gebelik dönemini doğum takip eder. Yumurtanın döllenmesi, cinsel ilişki içermeyen suni tohumlama yöntemleri ile sağlanabilir. Yardımcı üreme teknolojisi de mevcuttur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.