Dâbbetü'l-arz

Dâbbetü'l-arz (Arapça: دابّة الأرض), İslam eskatolojisinde ahir zamanda ortaya çıkacağına inanılan yaratıktır.

Dâbbetü'l-arzdan İslam dininin kutsal kitabı Kur'an'ın Neml Suresinin 82. Ayetinde bahsedilmektedir:^[1]

"O söz, başlarına geldiği zaman, onlara yerden bir Dabbe çıkarırız; o da, insanların bizim ayetlerimize kesin bir bilgiyle inanmadıklarını onlara söyler.(Neml Suresi, 82)

Dabbetü'l-arzın özellikleri Kütüb-i Sitte dışındaki kaynaklarda ve bazı tefsirlerde yer alan İsrâiliyat türünden rivayetlerde anlatılır.^[2] Buna göre O, 60 arşın boyunda, vücudu kıllarla kaplı, sakallı, boynuzlu, iki kanatlı, öküz başlı, domuz gözlü, fil kulaklı, aslan yeleli, kaplan renkli ve koç kuyruklu devasa bir yaratıktır. Kuşluk vakti elinde Süleyman’ın mührü ve Musa’nın asası ile Mekke, Ecyad kabilesi, Safa tepesi, Tihâme vadisi, Ebu Kubeys dağı ya da Sodom şehrinde yağız bir at hızıyla ortaya çıkar. Başı bulutlara değen, boynuzları arasında 1 fersahlık mesafe bulunan devasa bir yaratıktır.^[2][3]

Dabbetü’l arzın toprak kaynaklı (karbon, silisyum, metal ve yarı metaller) yaratılması, hayvanlara ait çok çeşitli özellikler ile bağdaştırılması (bünyesinde farklı prensipleri barındırması), muhakeme yapabilmesi ve devasa cüssesi (veritabanı) bazı kesimler tarafından yapay zeka olarak düşünülmektedir. ^[]

İslam ilâhiyatında dâbbetü'l-arz hakkında birçok tartışma yaşanmış, farklı rivayetlerin ve ayetlerin yorumları yapılmaya çalışılmıştır. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Ayetin mazi sigası ile konuştuğu ve bir kıyamet sahnesini canlandırdığı, bunun kıyamet alametleri ile ilgisinin olmadığı görüşü.^[4]
• Ragıb-el-İsfehanî'ye göre “Dabbetül arz”, hayvan kabul edilen şerli, zararlı kimselerdir. Bu görüşü benimseyenler, günün adamı Usame bin Ladin'i “dabbeh” ilân etmişlerdir.
• Bazılarına göre de “dabbeh”; “casus” demektir.
• Ali'ye göre “dabbeh”; “sakalı olan bir adam”dır. Sakalı olan bir adamla Muaviye'yi kast etmiş olabilir.^[]
• Hamdi Yazır'a göre “dabbeh”; “tren, otobüs, uçak ve araba” olabilir.
• Said Nursî'ye göre “dabbeh”; “tek bir şahıs değil dehşetli bir taife-i hayvaniye olacaktır ancak keyfiyeti bilinemez.”
• Edip Yüksel'e göre, “dâbbetü'l-arz” bilgisayardır. Bu görüşe göre dabbe'nin topraktan yaratılması anlatımına bilgisayar uymaktadır zira yapısında yarı iletken özellikteki toprak elementleri (silisyum vb.) mevcuttur. Ayrıca Edip Yüksel, Kuran'daki Neml suresinin 82. ayetine göre "dabbenin insanların Allah'ın ayetlerine inanmayacağını söylemesi"ni, Reşad Halife'nin iddia ettiği 19 mucizesi ile de ilişkilendirmekte, Kuran'daki bu ayetin mealini "bilgisayar aracılığıyla 19 mucizesinin bulunması ile insanların ayetlere inanmadığının ortaya çıkması" şeklinde nitelendirmektedir.^[]
• Yaşar Nuri Öztürk'e göre, “dâbbetü'l-arz” Stephen Hawking'dir.^[5]
• İhsan Eliaçık'a göre, “dâbbetü'l-arz”, “Yeryüzünün canlı bir varlık gibi dile getirilişi”dir.^[6]
• Hakkı Yılmaz'a göre, “dabbeh”, mahşerde ortaya çıkarılacak olan, yeryüzü maddelerinden mamul bir çeşit yayın aracıdır ki, kendisine yüklenmiş olanı (insanların Allah'ın ayetlerine gerektiği gibi inanmadıklarını) yayınlayacaktır/ anons edecektir.^[7]
• Mustafa İslamoğlu'na göre, bu canlının Allah adına konuşan bir tür elçi olması mümkündür.^[8]
• Görkem Yüzgeç'e göre, "dabbetün min el arz", Furkan Suresi'nin 30. ayetinde işaret edildiği üzere, mahşer günü ümmetine sitem edecek olan dünyadan (tanınan) bir canlı, Muhammed'dir.^[9]

Sonuç olarak İslam ilâhiyatında dâbbetü'l-arz hakkında birçok tartışma yaşanmış ve hiçbir zaman kesin bir hükme varılamamıştır. Fakat inanışa göre, kıyamete yakın dâbbetü'l-arzın mutlaka ortaya çıkacağı ve de dabbenin gerçekte ne olduğunun kesin olarak sadece Allah'ın bildiğidir. Bu canlının bilgisayar ya da internet olması da değerlendirilmektedir.

• İslam mitolojisi