Cyrano de Bergerac (oyun)
| Cyrano de Bergerac | |
 Edmond Rostand'ın oyununun Sabri Esat Siyavuşgil tarafından yapılmış manzum çevirisi | |
| Yazar | Edmond Rostand |
|---|---|
| Çevirmenler | Sabri Esat Siyavuşgil (M.E.B., Remzi Kitabevi ve Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları) |
| Ülke | Fransa  |
| Dil | Fransızca |
| Konu | Tarihî |
| Tür | Oyun |
| Yayım | 1897 (özgün) 1942 (Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları) 1. Baskı, 1945'te 2. Baskı 1946 (Remzi Kitabevi) 3. Baskı (Türkçe) |
| Yayımcı | Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları Remzi Kitabevi |
| Fransız Edebiyatı Serisi (Millî Eğitim B.) serisi | |
Cyrano de Bergerac, 17. yüzyılda yaşamış Parisli şair, oyun yazarı ve silahşor Savinien Cyrano de Bergerac'ın gerçek hayat öyküsünden esinlenilerek Fransız şair ve oyun yazarı Edmond Rostand tarafından yazılmış ünlü bir sahne eseridir. Perde sırasıyla 7, 11, 14, 10 ve 6 olmak üzere toplamda 48 sahneden oluşur. İlk dört sahne 1640'ta, beşinci sahne ise 1655'te geçer. Birçok kez sinemaya aktarılmış olan oyun, 1936 yılında bir kez de operaya uyarlanmıştır. 1897'de kaleme alınmış olan bu manzum oyun, Türkçeye ilk kez 1942 yılında Sabri Esat Siyavuşgil tarafından kazandırılmıştır.
Konusu
Cyrano de Bergerac kılıcının gücü kadar, etkili ve güzel konuşması ve burnunun büyüklüğü ile de tanınmış bir silahşordur. Kuzeni Roxane'a olan aşkını burnunun iriliği nedeniyle duyduğu endişe yüzünden dile getirememiştir. Cyrano'nun emrindeki yeni yetme yakışıklı silahşor Christian da Roxane'a âşıktır; ne var ki aşkını Roxane'ı etkileyecek kadar güzel kelimelerle ifade edemeyeceği için suskun kalır. Roxane ise Christian'ı görüp beğenir ve bir ağabey olarak bildiği Cyrano'dan bu genç adamla irtibatlarını sağlamasını rica eder. Cyrano, duygularını perde arkasından olsa da Roxane'a bu yakışıklı silahşor aracılığıyla aktarabilmek için, Christian'a değişik bir öneride bulunur: Cyrano bütün aşk mektuplarını yazacak ve ikili buluşmalarda suflör (fısıldayıcı) görevini üstlenecektir. Bu şekilde gelişen ilişki, silahşorların cephe emri almasıyla yeni bir boyut kazanır. Roxane ve Christian, birlik cepheye doğru yola çıkmadan hemen önce acilen evlenirler. Cyrano, Roxane'a Christian'ı koruyacağına söz verir. Cyrano, Christian'ı korumakla kalmaz; onun ağzından her gün Roxane'a iki mektup yazıp cephe gerisine kendisi götürür. Ayrılığa ve mektuplardaki hislerin gücüne dayanamayan Roxane, cepheye gelmek üzere yola çıkar. Aynı gün Christian, Cyrano'nun kendisinden habersiz Roxane'a mektup yazdığını fark eder ve bu aşkı Roxane'a itiraf etmesini ister. Christian bir mermi ile yaralanır; ölümü Roxane'ın kollarında olacak ve veda mektubunun üzerinde Cyrano'nun gözyaşları ve Christian'ın kanı yer alacaktır. Cyrano sırrını saklamaya karar verir. Roxane manastıra kapanma kararı alır. Eser, yıllar sonra Cyrano'nun Roxane'ın kollarında aşkını nihayet açıklaması ve hayata gözlerini yumması ile son bulur.
Kahramanlar
Başroller
- Cyrano de Bergerac
- Roxane
- Christian Baron de Neuvillette
Diğer kahramanlar:
- Le Bret
- Comte de Guiche
- Ragueneau
- Lise
- Dadı
- Yankesici
- Pajlar
- jaredler
- Markiler
- Uşak
- çiçekçi kız
- keşiş
Eserden ünlü bölümler
...
Burnunuz ne kocaman!
Evet! Pek kocaman... Hepsi bu mu?
Bu kadarı az delikanlı! Hâlbuki neler neler bulunmaz söylenecek? Asıl iş edâda. Mesela bak,
"Burnum böyle olsaydı, mösyö, mutlak dibinden kestirirdim!
"Yana yatmaz mı? Senden önce davranıp kadehine batmaz mı?
"Burun değil bir kere, coğrafyada böylesine dağ denir, dağ değil, yarımada!
"Acaba neye yarar bu alet? Makas kutusu mudur, divit midir, izah et!
"Kuşları sevdiğiniz besbelli! Yorulmasın diye yavrucuklar, temelli bir tünek kurmuşsunuz!
...
Kaynak: Cyrano de Bergerac, Edmond Rostand, Remzi Kitabevi, 1999
...
Fakat, şarkı söylemek, gülmek, dalmak hülyaya,
Yapayalnız, ama hür, seyahat etmek aya,
Gören gözü, çınlayan sesi olmak ve canı
İsteyince şapkayı ters giymek, karışanı
Olmamak. Bir hiç için ya kılıcına veya
Kalemine sarılmak ve ancak duya duya
Yazmak, sonra da gayet tevazuyla kendine:
Çocuğum! Demek, bütün bunları hoş gör yine,
Hoş gör bu çiçekleri, hatta bu kuru dalı,
Bunlar yabanın değil kendi bahçenin malı!
Varsın küçücük olsun fütuhatın, fakat bil,
Onu fetheden sensin, yoksa başkası değil.
...
Kaynak: Cyrano de Bergerac, Edmond Rostand, Çeviren: Sabri Esat Siyavuşgil MEB Yayınları, 1989
Osmanlı'da yasaklanması
Tiyatroya, özellikle de alafranga oyunlara çok sıcak bakan padişah II. Abdülhamid zamanında Sarah Bernhardt ve Coquein Cadet’e bile Yıldız Sarayı'nda temsiller verdirildiği hâlde Edmond Rostand’ın ölümsüz eseri "Cyrano de Bergerac" yasaklanmıştı. Söylentilere göre bunun nedenlerinden biri de Cyrano de Bergerac'ın uzun burnunun II. Abdülhamid'e benzemesi olabilirdi.[1]
Kaynakça
- ^ Soner Yalçın. "II. Abdülhamid Cyrano de Bergerac'ı niye yasaklattı". www.hurriyet.com.tr. 14 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2010.
