İçeriğe atla

Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi

Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi
KısaltmaCKMP
Genel başkanOsman Bölükbaşı (1958-1962)
Hasan Dinçer (1962-1964) (vekaleten)
Ahmet Oğuz (1964-1965)
Alparslan Türkeş (1965-1969)
KurucuOsman Bölükbaşı
Kuruluş tarihi16 Ekim 1958
Kapanış tarihi9 Şubat 1969
BölünmeMillet Partisi
ÖnceliCumhuriyetçi Millet Partisi
Türkiye Köylü Partisi
ArdılıMilliyetçi Hareket Partisi
İdeoloji
Siyasi pozisyonAşırı sağ

Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi, 16 Ekim 1958'de Cumhuriyetçi Millet Partisi ile Türkiye Köylü Partisi'nin birleşmesiyle kurulan siyasi parti. Kurucuları arasında Osman Bölükbaşı, Ahmet Tahtakılıç, Hasan Koçdemir, Enis Akaygen ve Suphi Batur yer alır. CMP Genel Başkanı Osman Bölükbaşı yeni partinin de başkanı seçildi. CKMP, 1961 genel seçimlerinde %14 oy alarak CHP ve AP'den sonra üçüncü parti olmuştur. 1962 yılında kurucusu ve genel başkanı Osman Bölükbaşı istifa ederek partiden ayrılmıştır. 1965'te Alparslan Türkeş ile birlikte "Ondörtler"in çoğu partiye girmiştir. Aynı yıl Alparslan Türkeş genel başkan seçilmiştir. 1969'da Milliyetçi Hareket Partisi adını almıştır.

Kuruluşu

Partiyi oluşturan paydaşlardan Cumhuriyetçi Millet Partisi; 1948 yılında hem iktidarda olan Cumhuriyet Halk Partisi'ne (CHP) hem de muhalefette olan Demokrat Parti'ye (DP) karşı, Fevzi Çakmak liderliğinde kurulmuş olan Millet Partisi'nin 1954 yılında kapatılması sonucunda, aynı yıl Osman Bölükbaşı'nın liderliğinde tesis edilmişti.[1]

Diğer paydaş Türkiye Köylü Partisi, 19 Mayıs 1952'de DP'den ayrılan bir grup tarafından kuruldu. Kurucuları Remzi Oğuz Arık, Cezmi Türk, Tahsin Demiray, Yusuf Ziya Eker ve Süreyya Endik'ti. Arık partinin genel başkanlığına, Ethem Menemencioğlu da fahri genel başkanlığına seçildi. Programında köylünün yaşam düzeyini yükseltmeyi ve tarımsal kalkınmaya ağırlık vermeyi amaçlayan Türkiye Köylü Partisi, 2 Mayıs 1954'te yapılan genel seçimlerde oyların ancak yüzde 0,53'ünü alabildi ve milletvekili çıkaramadı. 27 Ekim 1957 genel seçimlerine de katılmadı.

16 Ekim 1958'de Cumhuriyetçi Millet Partisi ile Türkiye Köylü Partisi birleşerek Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi'ne dönüştü. Partinin genel başkanlığına da Osman Bölükbaşı getirildi.

Bölünmesi

Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi, 27 Mayıs Darbesi (1960) sonrası süreçte CHP ile birlikte mevcudiyetini devam ettiren diğer önemli siyasi parti konumunu elde etti.[1] Darbeden sonra kurulan Kurucu Meclis'te 25 üye ile temsil edilen ve ikinci parti durumunda olan CKMP, 15 Ekim 1961'de yapılan genel seçimlerde oyların yüzde 14'ünü alarak 54 milletvekili çıkardı ve üçüncü parti oldu. Seçim sonrasında İsmet İnönü başkanlığında kurulacak koalisyon hükûmetine katılıp katılmama konusunda çıkan tartışmalarda Bölükbaşı hükûmete katılmaya karşı çıkarak genel başkanlıktan istifa etti ve yerine vekaleten Hasan Dinçer getirildi. CKMP 1962'de İnönü'nün kurduğu ikinci koalisyon hükümetine altı bakanla katıldı. Bu durum parti yönetiminde anlaşmazlıklara yol açtı. Bölükbaşı bir grup milletvekili ile birlikte partiden ayrıldı ve 13 Haziran 1962'de Millet Partisi'ni kurdu. CKMP, 17 Kasım 1963'teki yerel seçimlerde oyları %3'e gerileyince koalisyonun diğer küçük ortağı olan Yeni Türkiye Partisi (YTP) ile benzer bir tepki göstererek 27 Kasım 1963'te ikinci İnönü koalisyonundan ayrılarak hükûmetin düşmesine neden oldu.[2]

CKMP'den MHP'ye geçiş

CKMP, 1963 seçim sonuçlarının da gösterdiği üzere, Bölükbaşı'nın ayrılmasından sonra oldukça kan kaybetmişti. Bu gelişmeler karşısında parti yönetimi gittikçe zayıflayan CKMP'nin güçlenmesi için yeni girişimlerde bulundu. 22-23 Şubat 1964'te Alparslan Türkeş yanlısı bir grubun partiye katılmasından sonra kongreye gidildi ve genel başkanlığa Ahmet Oğuz getirildi. 31 Mart 1965'te de, 27 Mayıs Darbesi'nden sonra Milli Birlik Komitesi'nde yer alıp daha sonra tasfiye edilen Ondörtler'den Alparslan Türkeş, Muzaffer Özdağ, Rıfat Baykal, Ahmet Er ve Dündar Taşer partiye katıldılar. Bunları 19 Haziran 1965'te Mustafa Kaplan, Fazıl Akkoyunlu, Şefik Soyuyüce ile Numan Esin izledi. 20 Şubat 1965'te Suat Hayri Ürgüplü başkanlığında kurulan koalisyon hükümetine katılan CKMP'nin yönetimi, Türkeş ve yandaşlarının eleştirilerine hedef oldu. Bunun üzerine Ahmet Oğuz genel başkanlıktan istifa etti ve toplanan olağanüstü kongrede Alparslan Türkeş genel başkan seçildi (1 Ağustos 1965). Parti içinde Türkeş'in yönetimi ele geçirmesine muhalif isimler CKMP'den ayrılmaya başladılar (6 milletvekili ve senatör); bu kopmalara karşı Türkeş de emekli askerleri ve 1944'ten beri bağlantısını sürdürdüğü Türkçü çevreleri partiye girmeye teşvik etti.[3]

CKMP, 10 Ekim 1965'te yapılan genel seçimlerde oyların yüzde 2,24'ünü alarak 11 milletvekili çıkardı.

CKMP'nin göreli İslamcılaşma süreci 1967'de başlayıp 1969'da MHP'ye dönüşmesiyle tamamlandı. Haziran 1968'deki Senato seçimleri öncesinde radyoda parti adına propaganda konuşması yapan Osman Yüksel Serdengeçti şu ifadeleri kullandı: "CKMP Allah'tan başka kimseden korkmayanların partisidir. Korkusuzlar bize geliniz. İman ordusuna katılınız. Kardeşlerim, bizler iman edenler, yeni bir Malazgirt savaşına hazırlanıyoruz. Bu savaş, imanlılarla imansızların savaşıdır. İnanmayanlar, münafıklar, riyakarlar; hepsi bu savaşla helak olacak".[4]

CKMP'nin 8-9 Şubat 1969 tarihlerinde Adana'da yapılan olağanüstü kongresinde delegelerin büyük desteğini alan "Milliyetçi Hareket Partisi" adı kabul edilmiştir. Büyük kongreden sonra toplanan ilk genel idare kurulunda partinin amblemi "Üç Hilâl" olarak kararlaştırılmış ve aynı toplantıda MHP Gençlik Kolları için de "Hilâl içinde Bozkurt" amblemi benimsenmiştir.

Nasyonal Aktivite ve Zinde İnkişaf

1969'da İzmir'de eski CKMP üyelerinden müteşekkil bir grubun "Nasyonal Aktivite ve Zinde İnkişaf" (NAZİ) adında bir dernek kurmasıyla Türkiye'de neo-Nazi bir teşkilat mevcut oldu. Derneğin iki savaş birimi vardı. Üyeleri SA üniformaları giydi ve Hitler selamını kullandı. Liderlerinden biri (Gündüz Kapancıoğlu) 1975'te MHP'ye tekrar kabul edildi.[5]

Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi ve seçimler

Genel seçimler

Seçim Genel Başkan Oy Sandalye Meclis Sıra Kurulan Hükûmetler Harita
# % ± # ±
1961

Osman Bölükbaşı
1.415.390
%13,95
54 / 450
Muhalefet 3. 27. Türkiye Hükûmeti
(Koalisyon)
29. Türkiye Hükûmeti
(Koalisyon)
1965Alparslan Türkeş208.696
%2,24
azalış 11,71
11 / 450
azalış 43 Muhalefet 6. Hiçbir ilde 1. olamadı

Yerel seçimler

Seçim Genel Başkan İl Genel Meclisi Belediye Harita
Oy %
1963Hasan Dinçer292.596
%3,06
8 / 1.045
Hiçbir ilde 1. olamadı
1968Alparslan Türkeş90.816
%1
6 / 1.252

Kaynakça

  1. ^ a b Ferit Salim Sanlı (2017). "Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisinden Milliyetçi Hareket Partisine Tarihsel Süreç, İdeoloji ve Politika (1960-69)" (PDF). Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı. 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021. 
  2. ^ Ahmad, Feroz; Turgay, Bedia (1976). Türkiye'de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi: 1945-1971. İstanbul: Bilgi Yayınevi. s. 267. 
  3. ^ Örgüt ve Strateji:1965-1980 Arasında Milliyetçi Hareket Partisi (PDF). insanvetoplum.com. 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2020. 
  4. ^ Okan İrtem (2020). Behlül Özkan ve Tolga Gürakar (Ed.). 12 Mart: Karargâhtaki İslam iktidarı (2. bas.). İstanbul: Tekin Yayınevi. ss. 185-186. 
  5. ^ Jürgen Roth ve Kamil Taylan: Die Türkei – Republik unter Wölfen. Bornheim-Merten, s. 119

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Alparslan Türkeş</span> Türk asker ve siyasetçi (1917–1997)

Alparslan Türkeş, Türk asker ve siyasetçi. Muvazzaf askerken 27 Mayıs Darbesi'nde aktif rol alan Türkeş, askerlik görevi sonrası başbakan yardımcısı, Milliyetçi Hareket Partisinin kurucusu ve ilk genel başkanı olarak görev yapmıştır. MHP Genel Başkanlığı görevini 1969-1981/1993-1997 yılları arasında sürdürmüştür. Mart 1975-Haziran 1977 ve Temmuz 1977-Ocak 1978 tarihleri arasında Süleyman Demirel tarafından kurulan hükûmetlerde başbakan yardımcısı olarak yer almıştır. 1965, 1969, 1973, 1977 ve 1991 Türkiye genel seçimlerinde milletvekili olarak Meclise girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Osman Bölükbaşı</span> Türk siyasetçi

Hacı Osman Bölükbaşı, halk arasında "Anadolu Fırtınası" ve "T(I)RT Osman" lakaplarıyla tanınan Türk öğretmen ve siyasetçi. 1950, 1954, 1957, 1961, 1965 ve 1969 Türkiye genel seçimlerinde milletvekili olarak meclise girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Devlet Bahçeli</span> Türk siyasetçi

Devlet Bahçeli, Türk akademisyen, ekonomist ve siyasetçidir. Milliyetçi Hareket Partisinin (MHP) Genel Başkanı ve eski Başbakan Yardımcısı'dır. Ülkü Ocaklarının kurucularından olan Bahçeli, 6 Temmuz 1997 tarihinden beri MHP Genel Başkanlığı görevini sürdürmektedir. 1999-2002 yılları arasında Bülent Ecevit tarafından kurulan ANASOL-M Koalisyon Hükûmetinde Başbakan Yardımcısı olarak yer aldı. Koalisyon ortaklarıyla birlikte Rahşan Affı'nı çıkardı.

Ülkücülük, Türk-İslam Ülküsü veya Türkeşçilik, Milliyetçi Hareket Partisinin Türkçülük ve İslamcılık üzerine temellenmiş kurucu ideolojisidir.

<span class="mw-page-title-main">Milliyetçi Çalışma Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1985–1993)

Milliyetçi Çalışma Partisi (MÇP), Türkiye'de 12 Eylül 1980 Askeri Darbesinden sonra kapatılan Milliyetçi Hareket Partisi'nin oylarını bünyesinde toparlamak maksadıyla kurulmuş olan siyasi partidir. Muhafazakâr Parti'nin 30 Kasım 1985 tarihinde adının değiştirmesiyle kurulmuştur. Partinin amblemi kırmızı bir zemin üzerinde beyaz bir hilal ve etrafında 9 yıldız olarak benimsenmiştir. Milliyetçi Çalışma Partisi, ismini 24 Ocak 1993'te MHP olarak değiştirmiş böylece partinin hukuki varlığı sona ermiştir.

9 Işık Doktrini, Alparslan Türkeş tarafından Millî Doktrin Dokuz Işık adıyla ortaya konulan ülkücülüğün ana ilkeleridir.

<span class="mw-page-title-main">1961 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 12. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1961 Türkiye genel seçimleri, 15 Ekim 1961 tarihinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi 12. yasama döneminde görev yapacak 450 milletvekilini belirlemek için yapılan genel seçim. 27 Mayıs Darbesi'nin ardından yapılan ilk genel seçimlerdir. 1961 Senato seçimleri ile aynı gün yapılan seçimlerde milletvekili seçimi zarfları "pembe", Cumhuriyet Senatosu seçimi zarfları ise "yeşil" renkli olarak belirlenmişti.

<span class="mw-page-title-main">1965 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 13. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1965 Türkiye genel seçimleri, 10 Ekim 1965 tarihinde yapılan bu genel seçimler ile TBMM 13. dönem milletvekilleri seçildi. İlk kez Millî bakiye sisteminin uygulandığı bu seçimlerde, Türkiye tarihinde ilk defa bir sosyalist parti olan Türkiye İşçi Partisi milletvekili çıkararak meclise girdi.

<span class="mw-page-title-main">1969 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 14. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1969 Türkiye genel seçimleri, 12 Ekim 1969 tarihinde TBMM 14. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılan genel seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">1973 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 15. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1973 Türkiye genel seçimleri, 14 Ekim 1973 tarihinde TBMM 15. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılan genel seçimlerdir.

Sadi Somuncuoğlu, Türk siyasetçi ve gazeteci.

<span class="mw-page-title-main">Cumhuriyetçi Millet Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1954–1958)

Cumhuriyetçi Millet Partisi, 1954-1958 yılları arasında etkinlik gösteren siyasi parti. 27 Ocak 1954'te kapatılan Millet Partisinin yerine 10 Şubat 1954 tarihinde kurulmuştur. Kurucuları arasında Osman Bölükbaşı, Ahmet Tahtakılıç, Hasan Koçdemir, Enis Akaygen ve Suphi Batur yer alır. Genel başkanlığına Osman Bölükbaşı getirildi. 2 Mayıs 1954'te yapılan genel seçimlerde oyların 4,85'ini aldı ve yalnızca Kırşehir ilinde seçimleri kazanarak 5 milletvekili çıkardı. 27 Ekim 1957'de de 7,13 oy oranıyla 4 milletvekilliği kazandı. 16 Ekim 1958'de Türkiye Köylü Partisi ile birleşerek Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisinin (CKMP) kuruluşunda yer aldı.

<span class="mw-page-title-main">Aydınlık Türkiye Partisi</span> Türkiyede siyasi parti (1998–2010)

Aydınlık Türkiye Partisi, 27 Kasım 1998'de Tuğrul Türkeş tarafından kurulan siyasi partidir. Parti 22 Temmuz 2007 seçimlerinde %0,28 oy almıştır. 11 Nisan 2010'da feshedilip Milliyetçi Hareket Partisi ile birleşti.

Recep Ercüment Konukman, Türk siyasetçi, diş hekimi.

<span class="mw-page-title-main">Tuğrul Türkeş</span> Türk siyasetçi

Yıldırım Tuğrul Türkeş, Türk ekonomist ve siyasetçidir. Milliyetçi Hareket Partisinin kurucusu Alparslan Türkeş'in oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Milliyetçi Hareket Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti

Milliyetçi Hareket Partisi, Türkiye'de etkinlik gösteren bir siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "MHP" şeklindedir. 9 Şubat 1969 tarihinde Alparslan Türkeş liderliğinde kurulan partinin simgesi üç hilaldir. Türkiye Büyük Millet Meclisinde, Adalet ve Kalkınma Partisi tarafından kurulan 67. Hükûmeti destekleyen 50 milletvekiliyle bir grubu bulunur. Genel başkanı Devlet Bahçeli olan parti ideoloji olarak; aşırı sağcı, aşırı milliyetçi ve Avrupa şüphecisidir. Parti genellikle neo-faşist olarak tanımlanır ve bazı şiddet yanlısı paramiliter gruplar ve organize suç örgütleri ile bağlantılıdır.

<span class="mw-page-title-main">Millet Partisi (1962)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1962–1981)

Millet Partisi (MP), 1962-1981 arasında Türkiye'de faaliyet göstermiş siyasal parti.

<span class="mw-page-title-main">27. Türkiye Hükûmeti</span> IX. İnönü Hükûmeti (1962–1963)

27. Türkiye Hükûmeti veya IX. İnönü Hükûmeti, İsmet İnönü'nün başkanlığında Cumhuriyet Halk Partisi, Yeni Türkiye Partisi, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi ve bağımsız milletvekilleri arasında bir koalisyon hükûmeti olarak kurulmuştur. Dokuzuncu İnönü Hükûmeti olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">1997 Milliyetçi Hareket Partisi Olağanüstü Kongresi</span>

Milliyetçi Hareket Partisi 5. Olağanüstü Kongresi ya da 1997 Milliyetçi Hareket Partisi Olağanüstü Kongresi, Alparslan Türkeş'in vefat etmesinin ardından yapılan Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) kongresidir. İlk kongre 18 Mayıs 1997 tarihinde düzenlenmiş, 6 MHP'li siyasetçi Genel Başkanlık için yarışmıştır. Kongrede Alparslan Türkeş'in oğlu Tuğrul Türkeş birinci sırada, Devlet Bahçeli ise ikinci sırada çıkmıştır. Türkeş ve Bahçeli dışındaki diğer adayların Bahçeli lehine çekilmesi sonucunda ülkücüler arasında kavga çıkmış ve kongre 6 Temmuz 1997 tarihine ertelenmiştir.

Genç Ülkücüler Teşkilatı, 29 Şubat 1968 tarihinde Salih Dilek, Muhittin Çolak, Hikmet Aytek, Cem Ersever, Bögüalp Hacıömeroğlu, Hasan Basri Öngel, Sedat Abacı, İbrahim Çıtak, Halil Şıvgın, Dursun Cengiz Atak, Mehmet Elturan, Murat Topçu ve Mehmet Eke gibi lise çağındaki Türkçü Milliyetçi gençlerin bir araya gelerek kurdukları ve o zamanın Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) ve Alparslan Türkeş çizgisi üzerinden giden bir kuruluştur.