İçeriğe atla

Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası

Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası
KısaltmaCSO
ÖncülMızıka-yı Hümâyun
Eski adı
  • Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası (1932)
  • Riyaset-i Cumhur Senfoni Orkestrası (1957)
Kuruluş tarihi1826 (1826)
Orkestra şefiCemi'i Can Deliorman[1]
KonumTürkiye Ankara, Türkiye
Konser salonuCSO Ada Ankara
Bağlı olduğu kurumTürkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı
Resmî siteResmî site
Tunç Ünver yönetiminde Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası konseri (Ankara, 1973)

Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası veya kısa adıyla CSO, Türkiye'de çok sesli müziği yayma, tanıtma, sevdirme, Türk bestecilerin eserlerini yurt dışında seslendirme amaçlarına hizmet eden Ankara'da yerleşik senfoni orkestrasıdır. Dünyada, kuruluşundan itibaren varlığını kesintisiz sürdüren en eski orkestralardan biridir.

Tarihçe

1826'da Osmanlı padişahı II. Mahmut devrinde İstanbul'da batılı bir bando oluşturmak düşüncesiyle Mızıka-ı Hümayun adı ile kurulan topluluk, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası'nın temelini oluşturur. Mızıka-ı Humayun 1924 yılında Gazi Mustafa Kemal'in isteği ile Ankara'ya taşındı ve 1932 yılında Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası adını alarak Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığına bağlı olarak hizmetlerine devam etti. 1957 yılında Riyaset-i Cumhur Senfoni Orkestrası adını almış orkestra günümüzde Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlıdır.

Osmanlı dönemi

Mehter takımı yerine batılı bir askerî bando oluşturmak için kurulan Mızıka-ı Hümayun, zamanla çeşitli müzik, sahne sanatı ve eğlence dallarını bünyesinde toplayan bir örgüt olmuştu. Orkestranın başına başlangıçta İstanbul'da yaşayan Fransız uyruklu bir sanatçı getirildiyse de yetersiz olduğu görülünce Sardunya Hükûmeti'nin tavsiyesi üzerine davet edilen Giuseppe Donizetti 17 Eylül 1828 tarihinde İstanbul'a gelerek orkestra şefliğine atandı. Donizetti, 1856'daki ölümüne kadar görevini sürdürdü. Donizetti'nin yerine İtalyan sanatçı Callisto Guatelli orkestranın yönetimine getirildi. Callisto'nun 1899'da ölümünden sonra Aranda Paşa orkestrayı yönetti. 1908 yılında flütist Saffet Atabinen ilk Türk şef olarak orkestranın başına geçti ve orkestraya yenilikler getirdi.

Mızıka-ı Humayun'un ilk parlak sanatsal yükselişi, 1919 yılında 60 kişilik kadrosu ile Avrupa kentlerinde verilen konserler ile gerçekleşti. Konser öncesinde Mızıka-ı Humayun yöneticiliği ile orkestra şefliği birbirinden ayrılarak Osman Zeki Üngör ilk defa bağımsız bir orkestra şefi olarak göreve başlamış, Türk Kurtuluş Savaşı yıllarında orkestra, Osmanlı Padişahı'na bağlı bir kurum olarak varlığını devam ettirmiş, saltanat kaldırılınca halifeye bağlanmış ve Makam-ı Hilafet Mızıkası adını almıştır.

Cumhuriyet dönemi

Hilafetin kaldırılmasında 8 gün sonra, 11 Mart 1924'te orkestra, TBMM'nin karşısındaki binada ilk konserini verdi. Yeni hükûmetin önünde ilk sınavını böylece veren orkestra, 27 Nisan 1924 tarihinde dönemin Türkiye Cumhurbaşkanı Atatürk'ün emri ile Ankara'ya taşındı.[2] Osman Zeki Üngör'ün yönetiminde çalışmalarına devam eden orkestra, Türk Ocağı'ndaki konserlerin yanı sıra radyo konserlerine ağırlık verdi.

Cumhuriyet dönemindeki ilk yurt dışı turnesi 1926 yılında gerçekleşti. "Karadeniz Gemisi"ndeki Yerli Malı Sergisi'nin Avrupa sahil şehirlerine yaptığı 4 aylık geziye katılan orkestra büyük ilgi gördü. Yine Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığına 1932 yılına kadar bağlı olarak çalışmayı sürdüren orkestra, 23 Haziran 1932 tarihinde Zeki Üngör'ün çabaları ile Millî Eğitim Bakanlığına bağlandı. Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası adını alarak cumhuriyet ile özdeşleşti. Bu adın alınması ile bando ve orkestra kesin olarak birbirlerinden ayrıldı. Zeki Üngör 1934'te orkestradan ayrıldı.

Konser salonu

Ana maddeler: Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Konser Salonu ve CSO Ada Ankara

Orkestra, 2020'ye kadar çalışmalarını kendisine 1961 yılında tahsis edilmiş ve 1962'de konser salonuna dönüştürülmüş olan binada sürdürmüştür. Söz konusu bina Gençlik Parkı'nın güneyinde, Talatpaşa Bulvarı üzerindedir. Bu konser salonu ile Ankara Adliyesi arasındaki bölgede[3] 1995-2020 arasında inşa edilen yeni iki senfonik müzik salonunu içeren CSO Ada Ankara, 3 Aralık 2020'de hizmete girdi.[4][5] Orkestra konserlerine CSO Ada Ankara adlı müzik kompleksinde yer alan Büyük Salon, Mavi Salon ve tarihi CSO Salonu'nda devam etmektedir.

Orkestra yönetimi

Orkestrada idare ve sanat otoritesi 1951 yılına kadar tek şefte toplanmış bulunuyordu. Orkestra sanatçıları aynı yıl kendilerine bir yönetim kurulu seçtiler. Bu yönetim şekli 1957'de "Kuruluş Özel Yasası" ile resmîleşmiş, orkestra yönetimi, yönetim kurulu ve teknik kurul olmak üzere iki organa ayrılmış, her sene tekrarlanan bir seçimle orkestrayı yönetecek 5 kişilik yönetim kurulu belirlenmeye başlanmış ve seçilen yönetim kurulu orkestranın senelik programını belirlemeye, teknik kurul ise yabancı şef ve solistlerin seçimini yapmaya başlamıştır.[6]

Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası şefleri

TarihOrkestra şefleriNotlar
1924–1934Zeki Üngör
1934-1935Adnan Saygun
1935-1946Ernst Praetorius
1946-1952Hasan Ferit Alnar
1957-1959Robert Lawrence
1960-1962Bruno Bogo
1960-1963Otto Matzerah
1963-1971Gotthold E. Lessing
1971-1975Jean Perisson
1977-1982Tadeusz Strugala
1982-1986Hikmet Şimşek
1988-1999Gürer Aykal
2007-2020Rengim Gökmen
2020-günümüzCemi'i Can Deliorman

Yardımcı şefler

Belgeseller

Deniz Çubukçu yönetmenliğinde çekilen "Marşlardan Senfonilere:Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası" (2008) başlıklı belgesel, yaklaşık 30 dakikalık 2 bölümden oluşur. Birinci bölümde orkestranın günümüzdeki işlevi ve Osmanlı Dönemi'ndeki yapısı, ikinci bölümde ise Cumhuriyet Dönemi'ndeki gelişmeler ele alınır.

Neslihan Semerci yönetmenliğinde çekilen Müzikli Bir Göç Masalı (2022) adlı belgesel, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası'nın tarihi binasından yeni binasına taşınma hikâyesini konu edinir.[7]

Kaynakça

  1. ^ "Cemi'i Can Deliorman Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Şefliğine getirildi". 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  2. ^ Tarihçe: "Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası" 20 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CSO.gov.tr sitesi, (Erişim tarihi: 7 Nisan 2014)
  3. ^ "Gül Keskin, AKM'de sessiz değişim, (17 Ekim 2007)". 17 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2012. 
  4. ^ "Seçim Aydın, Günay'ı Yalnız Bırakmayalım". turizmdebusabah.com. 1 Nisan 2012. 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2012. 
  5. ^ "CSO, sahne aldığı isimlerle 'yeni evi' CSO Ada Ankara'yı dünyaya tanıttı". Anadolu Ajansı. 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022. 
  6. ^ CSO'nun yeni direktörü 8 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Rengim Gökmen, Milliyet (10 Ocak 2007)
  7. ^ "TRT - Neslihan Semerci". www.kameraarkasi.org. 5 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2023. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gürer Aykal</span> Türk orkestra şefi

Gürer Aykal Türk orkestra şefi. 1988'den beri Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nın şefliğini, ayrıca Borusan İstanbul Filarmoni Orkestrası’nın genel müzik direktörlüğünü ve daimi şefliğini yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Osman Zeki Üngör</span> Türk besteci

Osman Zeki Üngör, şair, besteci, orkestra şefi, keman virtüözüdür.

<span class="mw-page-title-main">Bursa Bölge Devlet Senfoni Orkestrası</span>

Bursa Bölge Devlet Senfoni Orkestrası (BBDSO), Bursa'da yerleşik, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü'ne bağlı senfoni orkestrasıdır.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası</span>

İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası, 1972'den beri Kültür Bakanlığı bünyesinde İstanbul'da faaliyet gösteren senfonik orkestradır.

<span class="mw-page-title-main">Hikmet Şimşek</span>

Hikmet Şimşek, Türk müzisyen, orkestra şefi.

Rengim Gökmen, Türk orkestra şefidir.

<span class="mw-page-title-main">Ulvi Cemal Erkin</span> Türk klasik müzik bestecisi, piyanist

Ulvi Cemal Erkin, Türk besteci ve eğitimcidir. Türk Beşleri arasında yer alır.

Hüseyin İhsan Künçer, Türk klarnet virtüözü ve orkestra şefidir.

Hasan Ferit Alnar, Türk bestecidir. Türk Beşleri arasında yer alır.

İbrahim Yazıcı Türk piyanist ve orkestra şefidir.

Ernst Praetorius, Alman müzik tarihçisi, öğretmen ve orkestra şefidir.

İstanbul Şehir Orkestrası, 1945-1972 yılları arasında İstanbul Belediye Konservatuvarı’na bağlı olarak İstanbul’da faaliyet gösteren ve daha sonra İstanbul Devlet Senfoni Orkestrası’na dönüşen senfonik orkestradır. Cemal Reşit Rey tarafından kurulmuştur. İstanbul Belediye Konservatuvarı’ndan yetişen sanatçılar, orkestranın kadrosunu oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Konser Salonu</span> Ankarada tarihi bir konser salonu

Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Konser Salonu , Ankara’da 1961-2020 yılları arasında Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’nın (CSO) konserlerini verdiği ve provalarını gerçekleştirdiği 800 kişilik konser salonudur. Günümüzde Devlet Çoksesli Korosu'na tahsis edilmiştir.

Halit Recep Arman, Türk bando şefi, besteci, flüt sanatçısı, müzik öğretmeni, müzik yazarı.

Enver Kapelman, Türk kemancı.

<span class="mw-page-title-main">Bando Astsubay Meslek Yüksekokulu</span>

Bando Astsubay Meslek Yüksekokulu (BAMYO) ön lisans düzeyinde akademik eğitim ve askeri eğitimle Kara, Deniz, Hava Kuvvetleri Komutanlıklarına ve Jandarma Genel Komutanlığına bando sınıfı astsubay yetiştiren yatılı askeri eğitim-öğretim kurumu. Okul müttefik ve anlaşmalı ülkelerden yetiştirilmek üzere yabancı askeri öğrenci kabul etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">CSO Ada Ankara</span> Ankarada bir konser salonu

CSO Ada Ankara, Ankara’da Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası konserleri için 1995-2020 arasında inşa edilmiş senfonik müzik salonu.

Riyaset-i Cumhur Musiki Heyeti, İstanbul’da padişaha bağlı olarak görev yapan ve Nisan 1924’te kaldırılan Mızıka-yı Hümâyun’un yerini alan orkestra.

Cemi'i Can Deliorman, Türk orkestra şefi.

Robert Lawrence, ABD'li orkestra şefi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.