İçeriğe atla

Cuma Camii (Şeki)

Cuma Camii
Yerel ad
KonumŞeki, Azerbaycan
Kuruluşu1900-1914


Şeki Cuma Camii, 1900-1914 yıllarında yapılmış tarihi-mimari bir camidir. Azerbaycan'ın Şeki kentindeki Yukarı Baş Devlet Tarihi-Mimari Koruma Alanı topraklarında yer almaktadır.

Cami, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu'nun 2 Ağustos 2001 tarih ve 132 sayılı kararı ile yerel öneme sahip taşınmaz tarihi ve kültürel anıtlar listesine dahil edilmiştir.

7 Temmuz 2019'da "Şeki'nin tarihi merkezi, Han Sarayı ile birlikte" UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne alındı. Şeki'nin tarihi merkezinde yer alan Cuma camisi de Dünya Mirasları arasında yer almaktadır.

Hakkında

Şeki Cuma camii 1900-1914 yıllarında Şeki'nin Tabakhane mahallesinde inşa edilmiştir.[1] Cami, yanındaki medrese ve Yer altı hamamı ile birlikte külliye olarak inşa edilmiştir. Taşa kazınmış tarihe göre caminin inşaatının 1914 yılında ilave bir balkon, hücre ve minare yapılmasıyla tamamlandığı söylenebilir. Daha sonra caminin yanına bir medrese yapılmıştır. Medrese caminin balkonuna bağlıdır.[2]

Sovyet işgali sırasında

Sovyet işgalinden sonra 1928'den itibaren resmi bir hızla dinle mücadele etmeye başladılar. Azerbaycan KP MK, o yılın Aralık ayında, birçok cami, kilise ve sinagogu eğitici amaçlı kulüplerin bütçesine vermek için karar aldı. Eğer 1917'de Azerbaycan'da 3.000 cami varsa, 1927'de bu sayı 1.700'e, 1933'te ise 17'ye düştü.[3]

Şeki Cuma Camii'nin minaresi de işgalden sonra yıkıldı.[2] Caminin binası spor okulu olarak kullanılmıştır. Binayı spor salonuna uyarlamak için mescidin iç balkonu yıkılmıştır.

1988 yılında caminin binası yanmıştır. 1989 yılında camide ölçü çalışmaları yapılmış ve restorasyon projesi hazırlanmıştır. Caminin hariminde yapılan kazılarda revak tarafındaki iç duvarın yeri bulunmuş ve bu duvarla birlikte iç revak restore edilmiştir. Daha sonra yığma örgü ile kapatılan pencereler açılarak ölçü çizgilerine göre restore edilmiştir. Projeye göre iç kısma 4 büyük sütun yerleştirildi ve caminin mihrabı restore edildi.[2]

Bağımsızlıktan sonra

Caminin minaresi arşivde bulunan bir fotoğrafa dayanarak restore edildi ve temelinden kubbesine kadar 28.5 metre yüksekliğe yeniden inşa edildi. Minare restore edilerek 1991 yılında tamamlandı.[2]

Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun 2 Ağustos 2001 tarihli 132 numaralı kararıyla cami yerel taşınmaz tarihi ve kültürel anıtlar listesine dahil edildi.[4]

Şeki'nin tarihi bölgesi 2001 yılından bu yana UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne aday gösterildi. 7 Temmuz 2019'da "Hanalı Şeki Tarihi Merkezi" UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dahil edildi.[5] Karar, Bakü Kongre Merkezi'nde yapılan UNESCO Dünya Mirası Komitesi'nin 43. toplantısında alındı.[6] Tarihi Şeki Merkezi'nde bulunan Şeki Cuma Camii de Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilmiştir.

1993 yılında Şeki İcra Hakimiyyəti başkanı Çingiz Efendiyev'in direktifiyle Şeki İslam Məktəbi burada faaliyete başladı. Mektep 1996 yılında Adalet Bakanlığı'na kaydedildi. Burada öğrenciler dini ve laik eğitim alıyorlar.

Mimari özellikleri

Yerel inşaat malzemeleri, nehir taşları ve pişmiş tuğlalar caminin inşasında kullanıldı. Plana göre, taş ve ahşap bölmelerle bölünmüş kemerli sütunlu bir salon vardı ve bu büyük çatının kaplanmasına izin veriyordu. On direkli minber ahşaptan yapılmıştı. 28.5 metre yüksekliğindeki minare, cami binasından birkaç metre uzakta inşa edildi. Üst kısmı daralan minare, tuğla oymaları ve kabartma desenleri ile süslenmiştir.

Caminin içi sadedir. İbadet yeri, hücreleri medrese olarak kullanılmaktadır. Cami kompleksi "N" şeklinde olup iki katlıdır. İkinci katta kadınlar için bir dua salonu bulunmaktadır. Ana cephe tuğla oymaları ile süslenmiştir.

Galeri

Kaynakça

  1. ^ "Помощь в реставрации исторических памятников/Мечеть "Джума"". 5 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2022. 
  2. ^ a b c d "Cümə məscidi" (Azerice). sheki.heritage.org.az. Archived from the original on 15 Aralık 2022. Erişim tarihi: 15 Aralık 2022. 
  3. ^ Arif Yunusov (2004). Ислам в Азербайджане (PDF). Bakı: Zaman. s. 78. ISBN 9952-8052-0-9. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Nisan 2023. 
  4. ^ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (Azerice). mct.gov.az. 2 Ağustos 2001. 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2022. 
  5. ^ "Historic Centre of Sheki with the Khan's Palace" (İngilizce). unesco.org. 2019. 18 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2012. 
  6. ^ "Şəki Xan Sarayı Dünya İrsinin siyahısında" (Azerice). Amerikanın Səsi. 7 Temmuz 2019. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2012. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Selimiye Camii</span> Edirnede tarihi bir cami

Selimiye Camii, Osmanlı padişahı II. Selim döneminde Mimar Sinan'ın yaptığı ve Osmanlı'nın önceki başkenti Edirne'de bulunan bir külliyedir. Mimar Sinan'ın 80 yaşında yaptığı ve "ustalık eserim" şeklinde nitelendirdiği Selimiye Camii, gerek Mimar Sinan'ın, gerek Osmanlı mimarisinin en önemli eserleri arasında sayılır.

<span class="mw-page-title-main">Şeki</span> Azerbaycanda şehir

Şeki, Azerbaycan'ın kuzeyinde, başkent Bakü'nün 370 km kuzeybatısında Büyük Kafkas Sıradağları eteğinde yer alan ve Şeki Rayonu'nun merkezi olan kenttir. 1968 yılına kadar Nuxa adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Zal Mahmud Paşa Camii</span> Mimar Sinanın yaptığı cami, medrese, türbe, çeşmeden meydana gelen bir külliye

Zal Mahmud Paşa Camii İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinde Kanuni Sultan Süleyman'ın veziri Zal Mahmut'un Mimar Sinan'a yaptırdığı cami, medrese, türbe, çeşmeden meydana gelen bir külliyedir.

<span class="mw-page-title-main">Meryem Ana Kilisesi, Prizren</span>

Bogoroditsa Levişka Kilisesi, Kosova'da Prizren'in Yeni Mahalle semtinde bulunan ve bugün kullanım dışı olan tarihî bir dinî yapıdır. X. yüzyılda kilise olarak kurulup XV. yüzyılda camiye dönüştürülmüştür. XX. yüzyılın ilk yarısından sonra kiliseye dönüştürülmüş; 1999 yılından sonra da kullanım dışı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Zeynel Abidin Camii</span>

Zeynel Abidin Camii ve Külliyesi, Mardin ilinin Nusaybin ilçesinde yer almaktadır. Külliye, cami, Zeynel Abidin ve kız kardeşi Sitti Zeynep türbeleri, şadırvan, medrese, mezarlık ve abdesthane yapılarından oluşmaktadır. Cami, yanında bulunan türbelerin üzerindeki kitabeye göre 1159 yılında Zengiler döneminde inşa edilmiştir. Türbelerin ithaf edildiği Zeynel Abidin ve Sitti Zeynep, Muhammed'in 13. kuşaktan torunudur.

<span class="mw-page-title-main">Sivrihisar Ulu Camii</span>

Sivrihisar Ulu Camii, Eskişehir'in Sivrihisar ilçesinde yer alan bir cami. 1232'de inşa edien cami, 1274'te yapılan restorasyonla bugünkü hâlini aldı. 1440'ta camiye minare eklendi. Dört girişi bulunan caminin çatısını altmış yedi ahşap sütun taşımaktadır. UNESCO, 2016'da camiyi Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dâhil etti.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan mimarisi</span>

Azerbaycan mimarisi Azerbaycan'daki mimari gelişmeyi ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Hüsrev Paşa Camii</span> Sur, Diyarbakırda cami

Hüsrev Paşa Camii, Diyarbakır'ın Sur ilçesinde yer alan tarihî bir camidir. Aynı ada sahip mahallede yer almaktadır. Divane Hüsrev Paşa tarafından yaptırılmıştır. Evliya Çelebi, 1655'te geldiği Diyarbakır'ın eserlerini anlatırken Hüsrev Paşa Camii'nin Mardin Kapısı yakınında kalabalık cemaate sahip "şirin" bir ibadet yeri olduğunu belirtmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kalan Camii</span>

"Büyük cami" anlamına gelen Kalon veya Kalan Camii, Özbekistan'daki Buhara'nın eski ana camisidir. 1924 yılında ibadete kapatıldı. UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak listelenen şehrin tüm tarihi merkezi gibi, 16. yüzyılın başlarında Şeybanîlerin hükümdarlığı döneminde 12. yüzyıldan kalma eski bir caminin bulunduğu yere inşa edildi. On iki bin kişi kapasiteliydi. Semerkant'taki Bibi Hanım Camii'nden (1399-1404) sonra en önemli Mâverâünnehir camisidir. Mir-i Arab Medresesi'nin karşısındadır. UNESCO tarafından restore edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İmam Ali Camii (Şeki)</span>

İmam Ali Camii, Azerbaycan'ın Şeki şehrinde bulunan tarihi ve mimari bir camidir.

<span class="mw-page-title-main">Sekinehanım Camisi</span>

Sekinehanım Camisi 1854 yılında Azerbaycan'ın Guba şehrinde inşa edilmiş tarihi-mimari bir anıttır.

Şuşa'daki camilerin listesi - Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Şuşa şehrinde bulunan, şu anda var olan ve bir zamanlar var olan camilerin listesidir. Şuşa'nın kültürel mirasının bir parçasıdır. Şehirdeki ilk cami, Karabağ Hanlığı'nın ilk hükümdarı Penahali Han döneminde yaptırılan iki kapılı kamışdan bir camidir. 18. yüzyılın 60'lı yıllarının sonunda, şimdi Yukarı Gövher Ağa Camii olarak bilinen bu yere "Kamış Camii" inşa edildi. 20. yüzyılın başında Şuşa'da 17 cami vardı. Şehrin Azerbaycan kesiminde, şehrin 17 mahallesinin her birinde birer tane bulunuyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">Ömer Efendi Camii</span>

Ömer Efendi Camii 18.-19. yüzyıllara ait tarihi-mimari bir eserdir. Azerbaycan'ın Şeki şehrinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Şeki Han Camii</span>

Şeki Han Camii18.-19. yüzyıllara ait tarihi-mimari bir eserdir. Azerbaycan'ın Şeki şehrinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Rustov Camii</span>

Rustov Köy Camii, Kuba rayonu, Rustov köyünde Hacı Zeynelabidin Tağıyev'in yardımlarıyla 1903 yılında yaptırılan tarihi-mimari bir eserdir.

<span class="mw-page-title-main">Hacı Cafer Camii</span>

Hacı Cafer Camii, Azerbaycan'ın Kuba şehrinde 19. yüzyılın başlarında inşa edilmiş tarihi-mimari bir anıttır.

<span class="mw-page-title-main">Gilehli Camii</span>

Gilehli Camii veya Gileyli Camii, Şeki şehrinde bulunan, 18. yüzyılda inşa edilmiş tarihi bir camidir. Gilak Camii, 1749 yılında Şeki Han'ı Hacı Çelebi Han tarafından yaptırılmıştır. 1805 yılında Hacı Şemseddin Bey o caminin yerine yeni bir cami yaptırdı. Bundan sonra cami "Hacı Şemseddin Bey Camii" adıyla anılmaya başlandı.

<span class="mw-page-title-main">Kısa Minareli Cami</span>

Kısa minareli cami, Şeki şehrinde bulunan, 19. yüzyılda inşa edilmiş tarihi bir camidir. Azerbaycan'ın Şeki kentindeki Yukarı Baş Devlet Tarihi-Mimari Koruma Alanı topraklarında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Şah Abbas Kervansarayı (Gence)</span>

Şah Abbas Kervansarayı - Şah Abbas'ın emriyle Gence'de inşa edilen bir kervansaray. Kervansaray yer altı yollarıyla Çökek Hamamı ve Şah Abbas Camii'ne bağlanıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Zulfugarov'un mollakhanası</span>

Zülfüqarov'un mollakhanası — Azerbaycan'ın Şeki şehrinde, Yuxarı Baş Devlet Tarih-Mimari Koruma Alanı'nda bulunan tarihi bir konuttur. Bina 1888 yılında tüccar Hacı Mehemmed Zülfüqar oğlu tarafından yaptırılmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.