İçeriğe atla

Cuci

Cuci Han

Cuci (d. 1182 - ö. 1227), Cengiz Han'ın en büyük oğlu. Bazı kaynaklarda Cuci Han olarak geçse de Cengiz Han'dan önce öldüğü için hanedan, kardeşleri ve oğullarıyla sürmüştür, kendisi han olmamıştır.

Yaşamı

Temuçin daha tüm Moğol boylarını bir bayrak altında toplamadan önce, babası Yesügey'den öç almak isteyen Merkitler eşi Börte'yi kaçırır. Daha sonra Temuçin Börte'yi kan kardeşi Camuka'nın yardımıyla kurtarmış olsa da Börte öyle bir zamanda doğum yapar ki, bu bebeğin Temuçin'e mi yoksa onu esir eden Merkitli'ye mi ait olduğunu kimse anlayamaz. Bu yüzden adı Moğolca "Misafir/Konuk" anlamına gelen "Cuci" koyulur.

Cuci, babasının yanında birçok sefere katıldı. Cengiz Han'ın Harzemşahlar seferini dönüşüne denk gelen 1225 yılında babası tarafından kendisine Harezm ve Doğu Kıpçak toraklarının idaresi verildi. Cengiz Han ölümünden birkaç yıl önce imparatorluğunu oğulları arasında paylaştırırken, Deşt-i Kıpçak olarak adlandırılan topraklar Cuci'nin payına düştü.[1]

Cuci'nin idaresi altındaki topraklarda yaşayan kavimler, adına izafeten "Cuci Ulusu" olarak adlandırılmıştır. 1227 yılındaki bir av partisi esnasında kaza sonucu öldü. Ölümünden sonra toprakları Cengizhan tarafından, oğulları Batu (Gök Orda) ve Orda (Ak Orda) arasında paylaştırıldı.

Veraset tartışması

Cengiz Han 1223 sonbaharında Harezm seferini tamamladıktan sonra Moğolistan'a doğru yola çıktı. Ögedey, Çağatay ve Tuluy onunla birlikte gittiler ama Cuci Aral ve Hazar Denizi'nin kuzeyindeki topraklarına çekildi. Ölümüne kadar orada kaldı ve babasını hayattayken bir daha göremedi.

Cengiz Han sağlığında imparatorluğunu hayatta kalan dört oğlu arasında hanlıklara bölmüştü. Cuci'ye, o zamanlar Ural ve İrtiş nehirleri arasında uzanan imparatorluğun en batı kısmı emanet edildi. Cengiz Han'ın ölümünü takip eden 1229 Kurultayı'nda bu paylaşım resmîleştirildi ve Cuci'nin ailesine (Cuci, Cengiz Han'dan altı ay önce ölmüştü) batıdaki topraklar 'Moğol atlarının toynaklarının bastığı yere kadar' tahsis edildi. Moğol geleneklerine uygun olarak Cengiz Han, üç büyük oğlunun her birine yalnızca dört bin 'orijinal' Moğol askeri ve en küçük oğlu Tuluy'a 101.000 asker miras bıraktı. Sonuç olarak, Cuci'nin torunları imparatorluklarını çoğunlukla boyun eğdirilmiş halklardan gelen ve Türk olan yardımcı birliklerin yardımıyla genişlettiler. Bu, Altın Orda'nın Türki bir kimlik kazanmasının başlıca sebebiydi. Cuci'nin mirası oğulları arasında paylaştırıldı. Oğulları Orda ve Batu sırasıyla Ak Orda ve Mavi Orda'yı kurdular ve daha sonra topraklarını Kıpçak Hanlığı veya Altın Orda olarak birleştireceklerdi. Cuci'nin oğullarından bir diğeri olan Şiban, Batu ve Orda'nın Ülüs'ünün kuzeyinde kalan toprakları aldı.

Bazı olaylar Cuci'nin Cengiz Han'dan daha nazik bir mizaca sahip olduğuna işaret etmektedir, ancak “nazik” sıfatı kendi zamanının ve çevresinin standartlarına göre yorumlanmalıdır çünkü Cuci sivilleri de katletmiştir. Bir keresinde Cuci, esir alınan ve büyük bir okçu olan bir düşman şefinin oğlunun hayatını bağışlaması için babasına yalvarmıştır. Cuci, böyle büyük bir okçunun Moğol ordusu için bir değer olabileceğini savundu. Cengiz Han bu öneriyi bir kenara itti ve esiri idam ettirdi.

Popüler kültürdeki yeri

Kaynakça

  1. ^ Kafalı, M., "Deşt-i Kıpçak ve Cuci Ulusu". Tarih Dergisi. Sayı: 25, Yıl: 1971. URL:http://www.journals.istanbul.edu.tr/iutarih/article/viewFile/1023002342/1023001960 15 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-04-14

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Cengiz Han</span> Moğol İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı (1162–1227)

Cengiz Han,, Moğol İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk Kağanı olan Moğol komutan ve hükümdardır. Hükümdarlığı döneminde gerçekleştirdiği hiçbir savaşı kaybetmeyen Cengiz Han, dünya tarihinin en büyük askerî liderlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. 13. yüzyılın başında Orta Asya'daki tüm göçebe bozkır kavimlerini birleştirip, bir ulus hâline getirerek Moğol siyasi kimliği çatısı altında toplamıştır. Cengiz Han, hükümdarlığı döneminde 1206-1227 arasında, Kuzey Çin'deki Batı Xia ve Jin Hanedanı; Türkistan'daki Kara Hıtay, Maveraünnehir; Harezm, Horasan ve İran'daki Harezmşahlar, Kafkasya'daki Gürcüler, Deşt-i Kıpçak'taki Rus Knezlikleri, Kıpçaklar ile İdil Bulgarları üzerine seferler yaptı. Bunların sonucunda Pasifik Okyanusu'ndan Hazar Denizi'ne ve Karadeniz'in kuzeyine kadar uzanan bir imparatorluk kurdu.

<span class="mw-page-title-main">Altın Orda Devleti</span> Türk-Moğol hanlığı

Altın Orda, Altın Ordu Devleti, Uluğ Ulus veya Kıpçak Hanlığı bir Türk hanlığıdır. Cengiz Han ölmeden önce topraklarını oğulları arasında paylaştırmış ve Seyhun Irmağı ile Balkaş Gölü'nün batısındaki yerleri büyük oğlu Cuci Han'a vermişti. Cuci Han'ın küçük oğlu Batu Han, batıya doğru giriştiği seferlerle bu toprakları genişletti. Cuci'nin toprakları sonradan Batu Han ile ağabeyi Orda Han arasında paylaşıldı. Balkaş ile Aral gölleri arasındaki ve Seyhun Irmağı'nın güneyindeki yerler Orda'ya verildi. Harezm ve yeni alınan topraklarsa Batu'nun yönetimine bırakıldı. Orda'nın yönetimindeki doğu bölgesine Ak Orda, Batu'un yönetimindeki batı bölgesine de Gök Orda adı verildi. Gök Orda sonradan Altın Orda olarak adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Çağatay Hanlığı</span> Cengiz Han’ın oğullarından Çağatay Han’ın adını taşıyan Türkleşmiş Moğol devleti

Çağatay Hanlığı, Moğol hükümdarı Cengiz Han’ın oğullarından Çağatay Han’ın adını taşıyan Türkleşmiş Moğol devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Harezm</span>

Harezm, Ceyhun Nehri'nin Aral Gölü'ne döküldüğü yerin her iki yanında yer alan tarihsel bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Ögeday</span> Cengiz Hanın oğlu ve 2. Moğol imparatoru

Ögeday veya Ogeday, Cengiz Han'ın oğullarından biri ve halefi. Cengiz Han'dan sonra Moğol İmparatoru olmuş ve babasının yarım bıraktığı istilaları ve devlet düzenlemesini tamamlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Batu Han</span> Cengiz Hanın en büyük oğlu olan Cucinin oğlu

Batu, Cengiz Han'ın en büyük oğlu olan Cuci'nin oğludur. Moğol İmparatorluğu'na bağlı Altın Orda'nın kurucusudur. 1240 - 1255 yılları arasında Altın Orda Devleti'ni yönetmiştir. Lehistan ve Macaristan ordularını yendikten sonra kurduğu devlet Rus toprakları ve Kafkaslarda 250 yıl egemen olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Moğol İmparatorluğu</span> 13. ve 14. yüzyılda hüküm sürmüş olan, tarihin bitişik sınırlara sahip en büyük kara imparatorluğu

Moğol İmparatorluğu, 13. ve 14. yüzyıllarda tarihin en büyük bitişik imparatorluğuydu. Doğu Asya'da bugünkü Moğolistan'da ortaya çıkan Moğol İmparatorluğu, en güçlü döneminde Japon Denizi'nden Doğu Avrupa'nın bazı bölgelerine kadar uzandı, kuzeye doğru Kuzey Kutbu'nun bazı bölgelerine kadar uzandı; doğuya ve güneye doğru Hint alt kıtasının bazı bölgelerine girdi, Güneydoğu Asya'yı istila etmeye çalıştı ve İran Platosu'nu fethetti; ve batıya doğru Levant ve Karpat Dağları'na kadar uzandı.

<span class="mw-page-title-main">Çağatay Han</span> Cengiz Hanın 2. oğlu, Moğol Prensi

Çağatay Han, Moğol prensi ve Cengiz Han'ın ikinci oğlu.

<span class="mw-page-title-main">Börçigin</span>

Börçigin, Cengiz Han ve ardıllarının üyesi olduğu boydur. Ayrıca "Altan Urug", yani "altın soy" ve Munkak olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Şiban</span>

Şiban, Moğol İmparatorluğu'nun ilk hanı Cengiz'in oğullarından Cuci'nin beşinci oğlu. Beyaz Orda'nın komutan yardımcısı. Büyük ağabeyi Batu'ya yaptığı hizmetlerinden dolayı 15.000 hane verilmiş ve Batu ile Orda'nın bölgeleri arasında yer almıştır. Şiban'ın sülalesi "Şeybanî" olarak tanılmış ve Şeybani Hanlığı ve devamı sayılan Buhara Hanlığı'nın Şeybanî Hanedanı, Hive Hanlığı ve Sibir Hanlığı'nın yöneticileri de bu sülaleden gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Toka Temür</span>

Toka Temür, Moğol İmparatorluğu'nun ilk hanı Cengiz'ın oğullarından Cuci'nin onüçüncü oğlu.

<span class="mw-page-title-main">Toktamış Han</span>

Toktamış Han, Altın Orda Devleti hanı. Yıllarca süren fetret devrine son vererek Altın Orda Hanlığı'nda birliği sağlamıştır. Cengiz Han'ın oğlu Cuci Han'ın soyundan gelir.

<span class="mw-page-title-main">Börte</span> Moğol İmparatorluğunun kurucusu Cengiz Hanın ilk eşi

Börte, Moğol İmparatorluğu kurucusu Cengiz Han'ın birinci karısı. Hayatı hakkında çok az şey bilinmektedir. Çok genç yaşta evlendiği ve kaçırıldığı bilinir. Kocasının onu kurtarmak için verdiği karar, dünyayı fethetme yolundaki en önemli kararlardan birisidir. Dört erkek üç kız çocuk dünyaya getirmiştir. Dört oğlunun isimleri şöyledir; Cuci, Çağatay, Ögeday, Tuluy. Cuci isimli oğlu kaçırıldığı sırada doğmuştur çocuğunun kimden geldiği belli değildir fakat bu hiç üstelenmemiştir. Moğolcada Cuci misafir anlamına gelmektedir.

Berke Han, 1257-1266 yılları arasında hüküm sürmüş Altın Orda Devleti hanı.

Ak Orda, Cengiz Han'ın 1227 yılında ölümünden sonra Moğol İmparatorluğu sınırları içinde kurulan hanlık. Altın Orda Devletinin doğudaki topraklarını oluşturmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Tuğrul Han</span> Kerait Hanı

Tuğrul Han, veya Ong Han, diğer bir unvanı da Wang Han'dır. Daha sonraları Cengiz Han olarak bilinecek Temuçin'in babası Yesügey'in kan kardeşidir (anda). Temuçin'in ilk yıllarında Temuçin'e yardımcı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Tuluy</span> Moğol İmparatorluğu naip yöneticisi

Tuluy, 1227-1229 yılları arasında Moğol İmparatorluğu’nun naip yöneticisi.

<span class="mw-page-title-main">Kırım</span> Karadenizdeki bir yarımada

Kırım, Doğu Avrupa'da, Karadeniz'in kuzey kıyısında yer alan ve Karadeniz ile Azak Denizi tarafından çevrelenen Ukrayna’da bulunan bir yarımada. Ukrayna'nın Herson Oblastı'nın güneyinde ve Rusya'nın Kuban bölgesinin batısında bulunmaktadır. Perekop Kıstağı ile Herson Oblastı'na bağlanmaktadır ve Kerç Boğazı ile Kuban'dan ayrılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Harezmşahlar’ın Moğollar tarafından istilası</span>

Harezm'in Moğol istilası 1219 ile 1221 yılları arasında gerçekleşti, Cengiz Han komutasındaki Moğol İmparatorluğu birlikleri Orta Asya'daki Harezmşahlar Devleti topraklarını işgal etti.

<span class="mw-page-title-main">Ögeday Hanedanı</span>

Ögedei Hanedanı, 12. yüzyıldan 14. yüzyıla kadar etkili bir Moğol ailesi ve Börçigin kabilesinin alt koludur. Kurucusu olan Ögeday, Cengiz Han’ın oğullarından olup babasının ölümü sonrası Moğol İmparatorluğu’nun ikinci kağanı olmuştur. Ögeday, Moğol İmparatorluğu sınırlarını genişletmeyi sürdürmüştür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.