İçeriğe atla

Crux (takımyıldız)

Crux
Takımyıldız
Crux
Crux takımyıldızının haritası
KısaltmaCru
TamlayanCrucis
SembolizmGüney Haçı
Bahar açısı12,5sa
Yükselim−60°
Alan68 derece kare (88.)
Ana yıldızlar4
Bayer/Flamsteed
yıldızları
19
Gezegeni olduğu
bilinen yıldızlar
2
Parlak yıldızlar (3,00m'den)5
En parlak yıldızAcrux (α Cru) (0,87m)
Yakın yıldızlar (10 pc içindeki)0
En yakın yıldızη Cru (64,22 Iy)
Messier nesneleri0
Göktaşı yağmurlarıCrucids
Çevreleyen
takımyıldızlar
Erboğa
Sinek
En iyi Mayıs ayı saat 21:00'de
+20° ve −90° enlemleri arasında görülebilir.
88 modern takımyıldızın en küçüğüdür

Crux ya da Güneyhaçı takımyıldızı, 88 modern takımyıldızın en küçüğü fakat aynı zamanda en ünlü ve göze çarpanlarından biridir. Üç tarafı Erboğa ile çevrilidir, güneyinde ise küçük takımyıldız Sinek yer alır. Samanyolu'nun görünür bandının güney ucunda yer alır. Latince adı olan Crux, Türkçede "haç" anlamına gelir. Dört ana yıldızının her biri +2,8'den daha parlak bir görünür görsel büyüklüğe sahip olduğundan en kolay ayırt edilen takımyıldızlar arasındadır. Güney Yarımküre'nin birçok halkları arasında yüksek bir kültürel öneme sahiptir. Parlaklığı ve belirgin şekli nedeniyle, Avustralya, Brezilya ve Yeni Zelanda gibi ülkelerin bayraklarında sıkça tasvir edilir. Bu ülkeler, takımyıldızı coğrafi güney konumlarının bir sembolü olarak kullanırlar.

Takımyıldızın en güneydeki üyesi olan mavi-beyaz α Crucis (Acrux), 0,8 kadir büyüklüğüyle en parlak olan yıldızıdır. Haçın diğer üç yıldızı β Crucis (Mimosa), γ Crucis (Gacrux) ve δ Crucis (Imai) ise saat yönünde ve azalan büyüklük sırasına göre görünürler. ε Crucis (Ginan) de haç asterizmi içinde yer alır. Bu parlak yıldızların çoğu, güney Samanyolu boyunca ortak bir kökeni ve hareketi paylaşıyor gibi görünen sıcak mavi-beyaz yıldızların oluşturduğu büyük ama gevşek bir grup olan Akrep-Erboğa birliğinin üyeleridir.

Güneyhaçı, her biri uygun koşullar altında çıplak gözle görülebilen dört Sefe değişeni ve ayrıca doğu sınırında Mücevher Kutusu (NGC 4755) olarak bilinen parlak ve renkli bir açık kümeyi de içerir. Güneydoğuda 7°'ye 5°'lik bir alana yayılan ve Kömür Çuvalı Bulutsusu olarak bilinen büyük bir karanlık bulutsu yer alır ve bu bulutsunun bazı kısımları komşu Erboğa ve Sinek takımyıldızlarında haritalanmıştır.

Çok eski dönemlerden beri üzerinde pek çok yazı yazılmasına karşın, ilk kez 1679'da Augustine Royer tarafından bir takımyıldız olarak tanımlanmıştır.

Güneyhaçı, güney yarımkürede 35. paralelin güneyinden yılın hemen hemen her zamanı kutup yöresinde kolayca görülebilir. Kuzey yarımkürenin tropikal enlemlerinden de kuzey kışı ve ilkbaharı boyunca her gece birkaç saat süresince ufka yakın gözlenebilir.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Takımyıldız</span> Gökyüzünün bölündüğü 88 alandan her birine verilen isim

Takımyıldız, gökyüzünün bölündüğü 88 alandan her birine verilen isimdir. Terim genellikle, yanlış bir biçimde, görünüşte birbiriyle ilgili gözüken yıldız gruplarını tanımlamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Deneb</span> Kuğu Takımyıldızında yer alan en parlak yıldız

Deneb, Kuğu Takımyıldızı'nda yer alan en parlak yıldız.

<span class="mw-page-title-main">Auriga (takımyıldız)</span>

Auriga veya Arabacı takımyıldızı, 88 modern takımyıldız'dan birisidir; 2. yüzyıl astronomu Ptolemy tarafından listelenen 48 takımyıldızı arasındaydı. Göksel ekvator'un kuzeyindedir. Adı Latince "savaş arabacısı" anlamına gelir ve onu Erihthonios ve Myrtilus dahil olmak üzere çeşitli mitolojik varlıklarla ilişkilendirir. Auriga, Kış Altıgeni asterizmindeki yıldızlara sahip diğer beş takımyıldız gibi kuzey yarımküredeki kış akşamlarında en belirgindir. Kuzeydeki açısal uzaklığı nedeniyle, yalnızca 34° güneye kadar bütünüyle görülebilir; daha güneydeki gözlemciler için ufkun kısmen veya tamamen altında yer alır. En geniş takımyıldız olan Suyılanı takımyıldızının yarısı boyutunda, 657 derecelik bir alana sahip büyük bir takımyıldızdır.

<span class="mw-page-title-main">Centaurus (takımyıldız)</span>

Centaurus ya da Erboğa takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Güney yarımküreden gözlemlenebilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Chamaeleon (takımyıldız)</span> Güney yarımkürede bulunan takımyıldızı

Chamaeleon ya da Bukalemun takımyıldızı, Güney yarımkürenin (SQ2) ikinci çeyreğinde yer alan ve 0° ile -90° arasındaki enlemlerde görülebilen Bukalemun takımyıldızı, gökyüzündeki en büyük 79. takımyıldızdır ve yalnızca 132 derece karelik bir alanı kaplar. Takımyıldızı, Hollandalı astronom Petrus Plancius tarafından 16. yüzyılda Hollandalı denizciler Pieter Dirkszoon Keyser ve Frederick de Houtman'ın gözlemleriyle haritalanmıştır. Bukalemun ilk olarak 1603'te Johann Bayer'in yıldız atlası Uranometria'da tasvir edilmiştir. Takımyıldıza bazen Avustralya'da "The Frying Pan " denir.

<span class="mw-page-title-main">Cygnus (takımyıldız)</span>

Kuğu Takımyıldızı, adı Eski Yunanca "kuğu" anlamına gelen Kyknos'dan (Κύκνος) Latinceleştirilen ve Samanyolu düzleminde bulunan kuzey yarımküre takımyıldızıdır. Kuğu, kuzey yaz ve sonbaharının en tanınabilir takımyıldızlarından biridir ve Güney haçı'na karşılık Kuzey haçı olarak bilinen belirgin bir asterizme sahiptir. 2. yüzyıl astronomu Batlamyus tarafından listelenen 48 takımyıldız arasında yer almaktaydı ve modern dönemde tanımlanan 88 takımyıldızdan biri olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Fornax (takımyıldız)</span>

Ocak takımyıldızı, Güney göksel yarımküre'de yer alan ve kısmen göksel nehir Eridanus tarafından çevrelenmiş bir takımyıldızdır. Latincede "fırın" anlamına gelen adını, 1756 yılında Fransız gökbilimci Nicolas Louis de Lacaille vermiştir. Ocak takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Grus (takımyıldız)</span>

Turna takımyıldızı Güney Göksel Yarımküre'de yer alan bir takımyıldızdır. Adı Latincede turna kuşu anlamına gelir. Petrus Plancius tarafından, Pieter Dirkszoon Keyser ve Frederick de Houtman'ın gözlemlerine dayanarak oluşturulan on iki takımyıldızdan biridir. Turna, ilk olarak 1598 yılında Amsterdam'da Plancius ve Jodocus Hondius tarafından yayımlanan 35-santimetre çapında (14-inç) bir gök küresinde yer almış ve 1603 yılında Johann Bayer'in yıldız atlası Uranometria'da tasvir edilmiştir. Fransız kaşif ve astronom Nicolas-Louis de Lacaille 1756 yılında Turna yıldızlarına Bayer belirtmeleri vermiştir. Bu yıldızlardan bazıları daha önce komşu takımyıldız Güneybalığı'nın bir parçası olarak kabul ediliyordu. Turna, Tavus, Anka ve Tukan takımyıldızları topluca "Güney Kuşları" olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Monoceros (takımyıldız)</span>

Tekboynuz takımyıldızı, gök ekvatoru üzerinde yer alan soluk bir takımyıldızdır. Tanımlanması 17. yüzyıl haritacısı Petrus Plancius'a atfedilir. Batısında Avcı, kuzeyinde İkizler, güneyinde Büyük Köpek ve doğusunda Suyılanı takımyıldızlarıyla çevrilidir. Sınır komşusu olan diğer takımyıldızlar arasında Küçük Köpek, Tavşan ve Pupa yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Musca (takımyıldız)</span>

Musca veya Sinek Takımyıldızı, Güney Gökyüzü'nde bulunan bir modern 88 takımyıldızdan biridir. İlk olarak Hollandalı gezgin ve haritacı Petrus Plancius tarafından 1592 yılında tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sagitta (takımyıldız)</span>

Sagitta ya da Okçuk takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Sagitta adı Latince'de ok anlamına gelmektedir. Bu takımyıldız Sagittarius (Yay) takımyıldızıyla karıştırılmamalıdır. Antik olduğu halde, 4. kadirden daha parlak yıldızı olmaması ve gökyüzündeki en küçük takımyıldız olmasından ötürü önemsiz bir takımyıldızdır. Batlamyus, 1. yüzyılda listelediği 48 takımyıldız arasına bu takımyıldızı da dahil etmiştir. Günümüzde Uluslararası Astronomi Birliği'nce belirlenmiş 88 modern takımyıldızdan biridir. Kuzey gökkürede yer alır ve gök ekvatorundan çok fazla uzakta yer almaması sebebiyle Güney Kutup Dairesi haricinde dünyanın her yerinden görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Mavi dev</span>

Mavi dev, aydınlatma sınıfı III (dev) veya II olan yüksek yüzey sıcaklığına sahip bir dev yıldız türüdür. Mavi devler, Hertzsprung-Russell diyagramında anakolun üst kısmında yer alan yıldızların hemen sağında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Kömür Çuvalı Bulutsusu</span>

Kömür Çuvalı Bulutsusu, gökyüzündeki en ünlü karanlık bulutsudur. Çıplak gözle kolayca Samanyolu'nun güneyinde karanlık bir yama olarak gözlenebilir. Güney yarımkürede tarih öncesi dönemlerde de bilinen bulutsu, 1499 yılında Vincente Yanez Pinzon tarafından gözlenmiştir. Kömür çuvalı, Dünya'dan yaklaşık olarak 600 ışık yılı uzaklıkta ve Güneyhaçı takımyıldızında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Acrux</span>

Acrux Güneyhaçı (Crux) takımyıldızındaki en parlak ve gece gökyüzündeki en parlak onikinci yıldız. Acrux yaklaşık 0.77 kadir olan görünür parlaklığıyla Alfa Centauri'nin güneyindeki en parlak yıldızdır.

<span class="mw-page-title-main">Pegasus (takımyıldız)</span> kuzey göksel yarımküredeki takımyıldız

Kanatlı At ya da Pegasus, modern 88 takımyıldızdan biridir.

<span class="mw-page-title-main">NGC 5189</span>

NGC 5189, Sinek takımyıldızı yönünde bulunan bir gezegenimsi bulutsu. James Dunlop tarafından 1 Temmuz 1826 tarihinde keşfedilmiştir.

Gök kutupları, gök küre üzerinde yer alan noktalardır. Dönme ekseni üzerinde yer almaları nedeniyle, bu noktaların gökyüzündeki yeri Dünya'nın kendi çevresinde dönmesiyle değişmez. Bu özelliğe sahip biri kuzey yarımküreden, diğeri güney yarımküreden görülen iki nokta vardır. Ekvatorda her iki nokta da ufukta gözükür.

Zeta<sup>1</sup> Scorpii

Zeta1 Scorpii, Akrep takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 2.453 ışık yılı uzaklıkta bulunan B-tipi mavi-beyaz bir süperdev yıldızdır. İçsel olarak, bilinen en parlak yıldızlardan birisidir fakat uzaklığından dolayı sadece 4,7 kadir büyüklüğünde görünür. Scorpius OB1 birliği ve açık yıldız kümesi NGC 6231'in üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey haçı</span>

Kuzey Haçı, gökkürenin kuzey yarım küresinde, Kuğu takımyıldızına yakından karşılık gelen astronomik bir yıldız desenidir. Güneyhaçı'ndan çok daha büyüktür ve Kuğu takımyıldızındaki en parlak yıldızlardan oluşur. Bunlar, Deneb, Sadr, Gienah, Delta Cygni ve Albireo'dur. Haçın "başındaki" yıldız Deneb aynı zamanda Yaz Üçgeni'nin bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Güney Göksel Yarımküre</span>

Güney Göksel Yarımküre veya Güney Gökyüzü, dünyanın etrafını çevreleyen Göksel Küre'nin Güney Yarımküre'ye denk gelen kısmına verilen isimdir ve bu yarımküre üzerinde meydana gelen bütün astronomik olayları ve gök cisimleri içinde barındırır. Kuzey Yarımküre'de bulunan Kuzey Gökyüzü'nün zıttı konumundadır. Güney Gökyüzü'nde olan olayların tamamının gözlemlenebilmesi için gözlemcinin Güney Kutbu'na yakın bir bölgede konumlanması gerekmektedir. Gözlemci ekvator bölgesine doğru çıktıkça Gök ekvatoru'nun etkisi altına gireceği için Avcı takımyıldızı ve Başak takımyıldızı gibi her iki yarımküreden de gözlemlenebilen takımyıldızlarını ve kuzey gökyüzünün ekvator sınırındaki yıldızlarını gözlemlemeye başlar. Kuzey Yarımküre'de yılın her vakti görülebilen Büyükayı ve Cassiopeia gibi takımyıldızları Güney Gökyüzü'nün ekvatora yakın bölgelerinde yılın bazı dönemlerinde gözlemlenebilir.