Coriolanus (oyun)

Coriolanus
The Tragedy of Coriolanus
Coriolanus V.Perde 3.Sahne Ressam: Gavin Hamilton. Gravür: James Caldwell
Yazar	William Shakespeare
İlk gösterim	1605 - 1608 arası
Ülke	İngiltere
Orijinal dil	İngilizce
Tür	Tarihsel trajedi
Zaman ve mekân	Antik Roma

Coriolanus (İngilizce telaffuz: [ˌkɒriəˈleɪnəs] veya [ˌkɔːriəˈleɪnəs],^[1] özgün adı: The Tragedy Coriolanus) tanınmış İngiliz yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış bir trajedi oyunudur. Bu oyunun konusu Roma Cumhuriyeti zamanlarında yaşamış ve hayatı antik Romalılar tarafından bir menkıbe haline sokulmuş bir lider olan Caius Martius Coriolanus'un yaşam hikâyesinden alınmıştır.

Bu oyun Coriolanus adlı nerede ise bitik bir Romalının hayatını anlatan antik yazar Plutarkhos'un yazmış olduğu ünlü Paralel Yaşamlar (en) ve Titus Livius'un antik "Ab Urbe Condita (Şehrin Kuruluşundan İtibaren)" adlı eserinden uyarılmıştır.

Bu oyunun basılı birinci folio nüshası İngiltere'de ilk defa 1623'te yayınlanmıştır. Bu metninin içinde bulunan ayrıntılı sahne direktifleri dolayısıyla bu eserin metninin bir tiyatro suflör kitabından doğrudan alındığını iddia etmektedirler.

Bu oyunun, birkaç diğer Shakespeare oyunu gibi, 1660'ta İngiltere'de krallığın restore edilmesinde önce sahnelendiğine dair hiçbir kayıt bulunmamaktadır. İngiltere'deki tiyatro performansları resmi kayıtlarına geçmiş ilk sahnelenme İngiliz tiyatro organizatörü "Nahum Tate" 1682deki çok kan dökücü bir beşinci sahne eklenmiş bir uyarlama sahnelenmesidir. Bu eserin politik karışıklıklarla ilgili olan konusu dolayısıyla bu tarihten sonra sosyal ve politik sorunlar çok önem kazandığı çağlarda tekrar tekrar uyarlanarak sahnelenmiştir. 1754'te ünlü İngiliz tiyatro oyuncusu Garrick'in Shakespeare'in tam metinini değiştirmeden oynayıp restore etmesine kadar bu ismi taşıyan sahnelenen eserler özellikle çok kanlı bıçaklı, Shakespeare'in eserinden epeyce değişik olarak yapılanmıştır.

Bu eser modern çağlarda bir demokrasi tarafından oynanması yasaklanan çok az sayıda Shakespeare oyunlarından biri olmakla ün yapmıştır. 1930'lu yılların sonlarında Faşist yanlılar tarafından bir propaganda aleti olarak kullanıldığı iddiası ile Fransa hükûmeti tarafından oyunun yapılanması yasaklanmıştır.

Oyun açıldığında Roma son Roma Krallığı kralı olan Lucius Tarquinius Süperbus'u görevinden atmış ve Roma Cumhuriyeti olarak yönetilmeye başlanmıştır. Aşağı sınıflardan olan vatandaşlar depolarda saklanmış olan zahireyi almaya izin verilmediği için isyan halindedir. Bu zahirenin kullanma hakkının kendilerinde alınmasından, çok iyi bir general olan ve Marcıa sülalesi mensubu olan (sonra Coriolanus adını alacak) Caius Martius u sorumlu tutmakta ve ona karşı şahsi düşmanlıklarını ifade etmektedirler. Martius isyancıların şahsen karşısına çıkmıştır ve yanında Menenius Agrıppa adlı yüksek Patricius sınıfından bir kişi de bulunmaktadır. Menenius isyancıları yatıştırmaya çalışır. Fakat Martius hepsi aşağı pleb sınıfından isyancılara açıkça aleyhtardır. Pleb sınıfından kişilerin cumhuriyet için askerlik yapmadıklarını ve askerlik tecrübeleri olmadığı için de onların stoklanmış zahire üzerinde hiçbir hakları bulmadığını savunur. Cumhuriyet içinde yüksek idareci olan tribünler Brütüs ve Sicinius, açıkça ilan etmemekle beraber, Martius'un bu fikirlerini telin etmişlerdir. Martius bir Roma düşmanı bir Volski ordusunun gelmekte olduğu haberi gelince Roma'dan ayrılır.

Volski ordusunun komutanı, Tullus Aufidius, Martius'a karşı birkaç defa savaşmıştır ve onun kendine kan düşmanı olduğunu kabul etmektedir. Roma ordusu, Cominius komutası altındadır ve Martius komutan yardımcısıdır. Cominius, ordusunun büyük bir kısmını Aufidius'un ordusu ile karşılaşmaya götürür. Martius ise kalan askerlerle bir Volski şehri olan Corioles'i kuşatır. Corioles kuşatması önce başarısızdır; ama sonunda Martius şehrin kapılarını zorlayıp açtırır ve Romalılar bu şehri ellerine geçirirler. Bu kuşatma yorucu olmakla beraber, Martius hemen acele yürüyüşle Cominius'un ordusuna katılıp asıl Volski ordusuyla savaşmaya başlar. Marcius ve Aufidius teke tek bir çarpışmaya girişirler ve Aufidius'un askerleri onu sürükleyip çarpışmadan ayırıncaya kadar teke tek çarpışma devam eder.

Caius Martius'un bu üstün başarıları Romalı komutan Cominius tarafından takdir edilir ve Martius'a bir kahraman unvanı olan "Coriolanu" lakabı verilir. Roma'ya dönünce Coriolanus'un annesi onu en yüksek cumhuriyet idarecisi olan Konsül olmaya adaylığını koymasını ister. Coriolanus buna önce taraftar değildir, ama annesini kıramaz. Roma Senatosu üyeleri onu desteklemektedirler ve alt sınıf halkın da kendini tuttuğu düşünülmektedir. Fakat Brutus ve Sicinius onun aleyhinde komplo kurarlar ve onun konsül olması aleyhine yeni bir ayaklanmaya önayak olurlar. Kendine bu açık muhalefete Coriolanos çok sinirlenir ve halk idaresi olan demokrasi kavramına aleyhtar olduğunu açıkça ortaya koyar. Alt sınıf pleblerin üst sınıf olan Patricius'lar gücüne karşı gelmesine izin vermenin "kartallara hücum edip onları gagalamaya çalışan kargalara hak sağlamak olduğunu iddia eder. İki tribün bunun üzerine Coriolanus'u itham ederek, sözlerinin Roma Cumhuriyeti'ne ve onun hukukuna ihanet etmek olduğunu iddia ederler ve onun sürgüne gönderilmesini önerirler.

Roma'dan sürgüne gönderilen Coriolanus Volski'lerin başkentine giderek orada Aufıdıus'la görüşür. Eğer kendine Volski ordusu komutanlığı verirlerse Roma'ya karşı bir askeri galibiyet sağlayabileceğine onları inandırır. Volski idarecileri Coriolanus'un istediklerini kabul ederler ve Roma'ya karşı bir hücum için Coriolanus emrine Volski ordusunu verirler.

Romalılar buna paniğe kapılırlar. Menenius ve sonra Cominius'u Coriolanus'a göndererek ondan Roma'dan öç alma hevesinden vazgeçmesini isterler ama Coriolanus'u ikna edemezler. Sonunda yanında Coriolanus'un karısı, çocuğu ve bir diğer Romalı hanımla birlikte Coriolanus'un annesi Volumnia'yı oğlu ile görüşmeye yollarlar. Annesi Volumnia oğlu Coriolanus'u Romayı zapt edip talan etme fikrinden vazgeçirir. Coriolanus bunun yerine Roma'lılar ve Volski'liler arasında bir barış anlaşması imzalar. Corialanus bundan sonra Volski başkentine döner. Volskililer hundan hiç memnun olmamışlardır. Aufidius tarafından organize edilen bir komplocu suikastçılar timi kendilerine ihanet ettiği için Coriolanus'u öldürürler.

• Coriolanus faciası. Çev. Seniha Sami. İstanbul: Hilmi Kitabevi, 1942.
• Coriolanus. Çev. Halide Edib Adıvar ve Vahit Turhan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1945.
• Coriolanus. Çev. Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1994.

• [1] 6 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Wikisource'da Coriolanus oyununun İngilizce tam metni.

• Coriolanus (film)

Wikimedia Commons'ta Coriolanus (oyun) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.