İçeriğe atla

Coprates dörtgeni

Coprates dörtgeni Mars'ta yer alan 30 dörtgenden biridir. Aynı zamanda MC-18 (Mars Chart-18) olarak da adlandırılır.[1] Coprates dörtgeni Mars'ın eski bölgelerinin birçoğunu içerir. Bunlara örnek olarak Sinai Planum, Solis Planum, Thaumasia Planum, Lunae Planum, Noachis Terra ve Xanthe Terra sayılabilir.

Coprates ismi İran'daki aynı isimli bir nehirden gelmektedir.[2]

Coprates dörtgeni Mars'ın 45° ve 90 batı boylamı ile 0° ve 30° güney enlemleri arasında bulunur. Mars'ın Büyük Kanyon'u olarak bilinen Coprates dörtgeni Valles Marineris kanyon sisteminde bulunur. Eski nehir vadileri ve oluşturdukları kanallarla beraber Mars'ta su kalıntısının bulunduğu yerlerdendir.

İsmin Kökeni

İran'daki Karun ırmağının kollarından olan Dez nehrinin antik ismi olan Coprates Nehri, Mars'taki bu dörtgene isim kaynağı olmuştur. Bu isim Uluslararası Astronomi Birliği tarafından 1958 yılında onaylanmıştır.[3][4]

Coprates dörtgeninin görüntüsü (MC-18). Vallis Marineris kanyon sistemi kuzeydeki kısmen düzlük krater arazisi ile güneydeki faylı ve çıkıntılı yüksek platoyu birleştirir.

Valles Marineris Kanyon Sistemi

Valles Marineris kanyon sistemi güneş sistemindeki en büyük kanyon olup, 4000 km'ye yakın uzunluğa ve 200 km genişliğe sahiptir. Noctis Labyrinthus'un batısında başlayıp, Margaritifer Sinus dörtgeninin içerdiği Capri Chasma ve Eos Chasma'da son bulur. Chasma kelimesi bölgenin uzun ve eğimli bir çöküntü olmasından dolayı Uluslararası Astronomi Birliği tarafından seçilmiştir. Valles Marineris, Mariner 9 görevi sırasında keşfedilmiştir. Noctis Labyrinthus'tan doğuya doğru gidildikçe, kanyon Tithonium Chasma ve Ius Chasma olmak üzere 2 oluğa ayrılır. Kanyonun dışı çok katman içerir. Bazı kanyonların zemini içerisinde çok katmanlı malzemeler içermektedir. Bazı araştırmacılara göre bu katmanlar kanyon ilk su ile dolduğunda oluşmuştur.[5][6] İçerdiği kanyonlar derin ve oldukça uzundur. Hatta bazı yerlerde derinlik 10 km'ye kadar çıkabilmektedir. ABD'de bulunan Büyük Kanyon'un derinliği ise sadece 1.6 kilometredir.[7]

Geology dergisinin Ağustos 2009 sayısına göre Seattle Washington Üniversitesi'nden John Adams liderliğindeki bilim adamları Valles Marineris'in oluşumu hakkında bir teori yayınlamıştır. Bu araştırma Valles Marineris'in tuzların sıcakla erimesi sonucu oluşan büyük bir yıkımın, daha sonradan içindeki suyu dışarı salması ve akabinde kanallar vasıtası ile çamurun içerden dışarı fışkırması sonucu oluşmuştur. Bu teoriyi destekleyen en önemli kanıt ise bölgede sülfat tuzlarının bulunmasıdır. Bu tuzlar ısıtılması ile birlikte çıkan su içerir. Söz konusu sıcaklık volkanik hareketler sonucu oluşmuş olabilir ki etrafında birkaç volkanın bulunması da bu teoriyi destekleyen bir başka unsur olarak karşımıza çıkar.[8] Bu sistemin oluşumu hakkında üzerinde çalışılan başka teoriler de bulunmaktadır.[5]

İç katmanlar ve sülfat

Condor Chasma ile Juventae Chasma'nın bazı kısımları iç katmanlı birikim olarak adlandırılan katmanlara sahiptir. Bu katmanlar bölge bir zamanlar devasa bir göl iken oluşmuş olabilir. Candor Chasma'nın Mart 2015'te yapılan yüksek çözünürlüklü yapısal ve coğrafik haritalandırılmasına göre Candor Chasma'nın zeminindeki birikimler havza dolgu tortulları olduğu ve bundan dolayı oluşum sürecine suyun da dahil olduğu öne sürülmüştür.[9]

Mars'taki bazı yerler sulu sülfat tortuları içerir. Sülfat oluşumu suyun varlığı ile gerçekleşen bir süreçtir. Avrupa Uzay Ajansı'nın Mars Express'i muhtemel sülfat epsomite ve kieserite kalıntıları bulmuştur. Bilim adamları bu alanları ziyaret etme heveslerini bildirmişlerdir.[10]

Bu tortuların kristal gri hematit formunda ferrik oksit içerdiği tespit edilmiştir.[5][11]


ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu tarafından tanımlanan Mars'ın 30 dörtgeni. Dörtgenler "MC" (Mars Chart) şeklinde adlandırılmıştır.

Kaynakça

  1. ^ Davies, M.E; Batson, R.M; Wu, S.S.C. (1992). "Geodesy and Cartography". Tucson: Mars. University of Arizona Press. 
  2. ^ Blunck, J. (1982). Mars and its Satellites. Smithtown, N.Y.: Exposition Press. 
  3. ^ "Planetary Names: Albedo Feature: Coprates on Mars". NASA. 1 Ekim 2006. 17 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2017. 
  4. ^ Smith, William (1854). "Dictionary of Greek and Roman Geography". Perseus Digital Library, Tufts University. 
  5. ^ a b c Grin, Edmond, (Ed.) (2010). Lakes on Mars. New York: Elsevier. ISBN 9780444638328. 
  6. ^ McCauley, J. (1978). Geologic map of the Coprates quadrangle of Mars. U.S. Geol. Misc. Inv. Map I-897. 
  7. ^ Hugh H. Kieffer (1992). Mars (İngilizce). University of Arizona Press. ISBN 978-0-8165-1257-7. 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2020. 
  8. ^ Thompson, A. (25 Ağustos 2009). "Mars Canyon Formed When Plug Was Pulled, Study Suggests". Space.com. Space.com. 1 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2017. 
  9. ^ Okubo, C. (2015). "HIGH-RESOLUTION STRUCTURAL AND GEOLOGIC MAPPING IN CANDOR CHASMA". 46th Lunar and Planetary Science Conference. 
  10. ^ "Bath Salts in Candor Chasma?". Themis.asu.edu. 23 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2017. 
  11. ^ Christensen, P.; ve diğerleri. (2001). "Global mapping of Martian hematite mineral deposits: Remnants of water-driven processes onearly Mars". doi:10.1029/2000JE001415. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mars</span> Güneş Sisteminde Güneşe en yakın 4. gezegen

Mars, Güneş Sistemi'nin Güneş'ten itibaren dördüncü gezegeni. Roma mitolojisindeki savaş tanrısı Mars'a ithafen adlandırılmıştır. Yüzeyindeki yaygın demir oksitten dolayı kızılımsı bir görünüme sahip olduğu için "Kızıl Gezegen" olarak da bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Astrobiyoloji</span> Dünyadaki ve uzaydaki yaşamın incelenmesi ile ilgilenen dirim bilimi dalı

Astrobiyoloji ya da eksobiyoloji, disiplinlerarası bir bilim olup, özellikle evrende yaşamın ortaya çıkmasını ve evrimini sağlayan jeokimyasal ve biyokimyasal etken ve süreçleri konu alır; bir başka deyişle, evrende biyolojik kökenin, evrimin, dağılımın ve canlıların geleceğinin incelenmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Jeokronoloji</span> kayaların kendisinde bulunan imzaları kullanarak kaya, fosil ve sediman yaşını belirleme bilimi

Jeokronoloji, kayaların kendisinde bulunan imzaları kullanarak kaya, fosil ve sediman yaşını belirleme bilimidir. Mutlak jeokronoloji radyoaktif izotoplarla gerçekleştirilebilirken, göreceli jeokronoloji paleomanyetizma ve kararlı izotop oranları gibi araçlarla sağlanır. Birden fazla jeokronolojik göstergeleri birleştirerek, geri kazanılan yaşın hassasiyeti geliştirilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Kayaç</span> doğal olarak oluşan mineral agregası

Kayaç, çeşitli minerallerin veya mineral ve taş parçacıklarının bir araya gelmesinden ya da bir mineralin çok miktarda birikmesinden meydana gelen katı birikintilerdir. Kayaç terimi eski Türkçede sahre, yeni Türkçede külte ve yabancı dillerdeki rock, roche, gestein sözcükleri karşılığı kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Valles Marineris</span> Marsta bir kanyon

Valles Marineris Tharsis bölgesinin hemen doğusundan başlayıp Mars ekvatorunda devam eden devasa kanyon sistemidir. 4.000 km uzunluğunda, 200 km genişliğinde ve 7 km derinliğindeki Valles Marineris yarığı, Arizona'daki Büyük Kanyon'dan on kat daha uzun, yedi kat daha geniş ve yedi kat daha derindir. Valles Marineris, Güneş Sisteminde bilinen en büyük yarıktır.

<span class="mw-page-title-main">Kanyon</span> coğrafi terim, uçurumların arasındaki aralık

Kanyon, Dünya yüzeyinde nehirlerce oluşturulmuş derin vadilere denir. Türkçeye Frenk dillerden gelen Kanyon adı, kaynağı İspanyolca asıllı olan cañón sözüdür.

<span class="mw-page-title-main">Toprak</span>

Toprak, bitki örtüsünün beslendiği kaynakların ana deposudur. 1 cm toprak ortalama olarak 1000 yılda oluşur. Toprak üzerindeki ölü bitkileri yakmak toprağa çok büyük zararlar verir ve toprağı verimsizleştirir. Toprak üzerindeki ölü bitkiler ve kuru yapraklar fosilleşerek bir gübre görevi görür ve toprağın zenginleşip nem tutarak verimliliğini artırır.

<span class="mw-page-title-main">Tortul kayaçlar</span>

Üç ana kayaç türünden biri olan tortul kayaçlar, yeryüzünde en çok görülen kayaç türüdür. Dünya'nın yüzeyinin yaklaşık yüzde 75'ini yerkabuğunun ise yaklaşık yüzde 8'ini kaplarlar. Bu kayaçlar genellikle tabakalı olarak bulunurlar ve içerisinde organizma kalıntıları (fosil) bulundururlar. Sarkıt ve dikitler bu kayaçların oluşturduğu jeolojik yapılara örneklerdir. Tortul kayaçların büyük bir kısmı dış etmenler tarafından yeryüzünün aşındırılmasıyla meydana gelen çeşitli büyüklükteki unsurların (sediman) taşınarak çukur sahalara biriktirilmesi sonucu oluşmuşlardır. Bu olaya genel anlamda tortullaşma denir. Biriken unsurlar önceleri boşluklu gevşek bir yapıya sahiptirler. Fakat zamanla sıkışıp sertleşirler. Bir birikme sahasında, sonradan biriken unsurlar öncekiler üzerinde birikerek ağırlıkları vasıtasıyla basınç yaparlar. Bu basınç sonucu unsurlar, aralarındaki boşlukların küçülmesi ve büyük ölçüde ortadan kalkmasıyla sıkışır ve sertleşirler. Tortul depoların veya kayaçların oluştukları ortamlar yerden yere farklılık gösterirler.

<span class="mw-page-title-main">Hematit</span>

Hematit, Fe2O3 formülüne sahip yaygın bir demir oksittir ve kayalarda ve topraklarda yaygındır. Kan taşı olarak da bilinen hematitin en yaygın renkleri kırmızı ve kahverengidir.Hidrotermal damarlarda ve magmatik kayalarda aksesuar minerali olarak bulunabilir. Volkanik kayalarda, birçok metamorfik kayada, kontakt metamorfik yataklarda, birincil veya ikincil olarak sedimanter kayalarda yaygın olarak oluşabilir. Ayrıca siyahtan griye, sarıdan kahverengine kadar içerdiği diğer kayaçlardan ötürü farklı renkler de bulunur. Pigment olarak da kullanılan hematit, çelik üretiminde kullanılan temel mineraldir. Ana demir cevheri olarak çıkarılır. Çeşitleri arasında böbrek cevheri, martit (manyetit sonrası psödomorflar), demir gülü ve spekülarit (speküler Hematit) bulunur. Bu formlar değişmekle birlikte, hepsinin pas kırmızısı bir çizgisi vardır. Hematit saf demirden daha serttir, ancak çok daha kırılgandır. Maghemite, Hematit ve manyetite bağlı bir oksit mineralidir.

<span class="mw-page-title-main">Biyostratigrafi</span> fosilleri kullanarak kaya tabakalarının yaşlarını belirleyen stratigrafi

Biyostratigrafi, içerdiği fosil topluluklarını kullanarak kaya katmanlarının göreceli yaşlarını ilişkilendirmeye ve atamaya odaklanan yer katmanlarını inceleyen yerbilimi kolu nun dalıdır. Yaşlandırmanın birincil amacı, belirli bir olgunluğu olduğunu gösteren bir korelasyon olduğunu ufuk bir jeoloji bölümündeki farklı bölümünde bir ufuk olarak aynı zaman dilimini temsil eder. Bu tabakaların içindeki fosiller yararlıdır. tortuların yerel varyasyonlarına, tamamen farklı bakabilirsiniz tortul ortamda. Örneğin, bir bölüm kil ve marnlardan oluşurken diğerinde daha kireçli kireçtaşları olabilir. Bununla birlikte, kaydedilen fosil türleri benzeriyor ise, iki çökeltinin de aynı zamanda ortaya çıkması muhtemeldir. İdeal olarak, bu fosiller, temel biyostratigrafi birimlerini oluşturdukları için biyozonların tanımlanmasına yardımcı olmak ve her bölümde bulunan fosil türlerine dayalı jeolojik zaman periyotlarını tanımlamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Yoğunlaşma</span>

Yoğunlaşma veya yoğuşma, maddenin fiziksel halinin gaz fazından sıvı faza değişimi ve buharlaşmanın tersidir. En sık su döngüsü anlamında kullanılır. Atmosfer içinde bir sıvı veya katı bir yüzey veya Yoğunlaşma bulutu ile temas ettiğinde, su buharının sıvı suya değişmesi olarak da tanımlanabilir. Doğrudan gaz fazdan katı faza geçiş gerçekleştiğinde, değişime kırağılaşma denir.

<span class="mw-page-title-main">Kaliş</span>

Kaliş bir tortul kayaçtır. Sertleştirilmiş doğal çimento kalsiyum karbonat ile birleşmiş bu bağlar, çakıl,kum, kil ve alüvyon gibi diğer materyallerle birleşerek kalişi oluşturur. Dünya genelinde Aridisol ve Morrisol'un bulunduğu toprak türlerinde görülen kayaçtır. Genellikle kurak ve yarı kurak bölgeleri kapsayarak merkez ve Batı Avustralya, Kalahari Çölü, Amerika’nın bazı yüksek ovalarında, Sonora Çölü ve Suudi Arabistan'ın doğusu AL-HASA’ da bulunur. Kaliş sert toprak kalsit- beton ve Hindistan'da da dayanıklı taş kum ve çakıl karışımı (kankar) olarak da bilinir. Caliche İspanyolca bir kelime olarak bilinir. Orijinali Latincedeki calx kelimesidir. Anlamı kireç taşı(CaO)'tir.

<span class="mw-page-title-main">Hecates Tholus</span> Marsta bir volkan

Hecates Tholus Mars'ta yer alan bir volkandır. Avrupa Uzay Ajansı'nın çalışması sonucu 350 milyon yıl önce patlaması ile bilinir. Patlama 10 kilometre çağında bir kaldera yaratmıştır. Buzul tortullarının daha sonradan bu kalderayı ve etrafında oluşan çöküntüyü doldurduğu tahmin edilmektedir. Kraterde yapılan incelemeler dolgunun 5 ile 20 milyon yıl önce gerçekleştiğini gösterir. Fakat yapılan iklim modellemeleri sonucu buzun bölgede sabit bir şekilde durmadığı ortaya çıkmıştır. Dolayısı ile bu çalışma buzulların aktif olduğu zamandan beri meydana gelen küresel ısınmayı işaret eder. Ayrıca buzul çağı Mars'ın kendi ekseninin en fazla kaydığı dönemdir.

<span class="mw-page-title-main">Akondrit</span> Meteor

Akondrit, içinde kondrül (gökkumu) barındırmayan taşlı bir meteordur. Yeryüzü bazaltı veya plütonik kayaya benzeyen bir materyal içerir. Erime ve kristalleşmeden dolayı farklılaşmış ve değişik oranlarda tekrar işlenmiştir. Bunun sonucu olarak akondritlerin kendine has bir yapısı ve volkanik süreç geçirdiğine dair mineraller bulunduran bir içeriği vardır.

<span class="mw-page-title-main">Mikrobiyalit</span>

Mikrobiyalitlar, belirli bentik mikrobiyal topluluğun dertital tortuyu yakalaması ve çökelti şeklinde oluştuğu zeminde birikmesi sonucu (biyofilm) oluşan organize mercan resifi benzeri yapılardır. Yaşayan bentik mikrobiyal topluluklar, fotosentetik prokaryotların, ökaryotik mikroalglerin ve kemoototrofik ve kemoheterotrofik mikropların karmaşık ekolojik kümelerini içerir.

<span class="mw-page-title-main">Jeolojik kayıt</span>

Stratigrafi, paleontoloji ve diğer doğa bilimlerindeki jeolojik kayıt, kaya katmanlarının tüm katmanlarına atıfta bulunur. Diğer bir deyişle,volkanizma veya ayrışma kırıntılarından Türetilen tortunun birikmesiyle ortaya çıkan tortular. Bu, tüm fosil içeriğini ve Dünya'nın tarihi hakkında sağladığı bilgileri içerir: geçmiş iklimi, coğrafyası, jeolojisi ve yüzeyindeki yaşamın evrimi. Süperpozisyon yasasına göre tortul ve volkanik kaya katmanları üst üste çökelmiştir. Magmatik kayaçlar tarafından girilebilen ve tektonik olaylarla bozulabilen katılaşmış (yetkin) bir kaya sütunu haline gelmek için zamanla sertleşirler.

Çapraz Akışlı Filtrasyon Teknolojisi. Bir sıvının içerdiği farklı molekül ya da partikül boyutlarında çözülmüş ya da dağılmış bileşenler farklı boyutlarda gözenekleri olan membranlar kullanarak ayrı sıvı akımlarına ayrılır. Membran filtrasyon yarı geçirgen bir membran kullanılarak bir sıvının iki akışa ayrılması teknolojisidir.

<span class="mw-page-title-main">Kasei Vadileri</span>

Kasei Vadileri, Mars'ta 24.6° kuzey enlemi ve 65.0° batı boylamında merkezi bulunan Mare Acidalium ve Lunae Palus dörtgenlerinde yer alan dev bir kanyon sistemidir. 1.580 kilometre (980 mi) uzunluğundadır ve Japoncada "Mars" sözcüğünden adlandırılmıştır. Bu, Mars'taki en büyük dışa akış kanalı sistemlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Alvarez hipotezi</span>

Alvarez hipotezi, Kretase-Paleojen yok oluşu sırasında, kuş olmayan dinozorların ve diğer birçok canlının kitlesel yok oluşunun, Dünya üzerindeki büyük bir asteroidin çarpmasından kaynaklandığını öne sürüyor. 2013'ten önce, bu olayın genellikle yaklaşık 65 milyon yıl önce gerçekleştiği belirtildi, ancak Renne ve arkadaşları (2013) 66 milyon yıl olarak güncellenmiş bir değer verdi. Kanıtlar, asteroitin Meksika, Chicxulub'daki Yucatán Yarımadası'na düştüğünü gösteriyor. Hipotez, adını ilk kez 1980'de öneren bilim adamları Luis ve Walter Alvarez'den oluşan baba-oğul ekibinden almıştır. Kısa bir süre sonra ve bağımsız olarak, aynı şey Hollandalı paleontolog Jan Smit tarafından önerildi.

<span class="mw-page-title-main">Oxia Palus dörtgeni</span> Mars dörtgeni

Oxia Palus dörtgeni, Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji Araştırmaları Kurumu (USGS) Astrojeoloji Araştırma Programı tarafından kullanılan Mars'ın 30 dörtgen haritasından biridir. Oxia Palus dörtgeni aynı zamanda MC-11 olarak da adlandırılır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.