Constant Permeke

Constant Permeke
Sanatçının Permeke Müzesi'nin bahçesinde bulunan büstü (2019)
Genel bilgiler
Doğum adı	Constant Permeke
Doğum	31 Temmuz 1886(1886-07-31) Antwerpen, Antwerpen, Belçika
Ölüm	04 Ocak 1952 (65 yaşında) Oostende, Batı Flandre, Belçika
Evlilik(ler)i	Maria Delaere (1912-1948)
Alanı	Resim
Etkin yıllar	1906-1951
Sanat eğitimi	Brugge Güzel Sanatlar Akademisi Gent Kraliyet Güzel Sanatlar Akademisi
Katıldığı akımlar	Dışavurumculuk

Constant Permeke (d. 31 Temmuz 1886, ö. 4 Ocak 1952); Belçikalı ressam ve heykeltıraştır. Flaman dışavurumculuğunun kurucularından biri olarak kabul edilen sanatçı; eserlerinde sıklıkla Kuzey Denizi'ne, Flandre manzaralarına, balıkçılara ve çiftçilere yer vermesiyle ünlenmiştir.

31 Temmuz 1886 tarihinde, Antwerpen'da doğdu. Ressam olan babası Henri Louis Permeke'nin, Oostende Güzel Sanatlar Müzesi'ne küratör olarak atanması üzerine 1893'te ailesiyle birlikte Oostende'ya taşındı. 1903-1906 yılları arasında Brugge Güzel Sanatlar Akademisi'nde, sonraki iki sene ise Gent Kraliyet Güzel Sanatlar Akademisi'nde eğitim alan sanatçı; burada, ileride Flaman dışavurumculuğunun kurucuları olarak kabul görecek olan Frits Van den Berghe ve Léon - Gustave De Smet kardeşlerle tanıştı. 1908'de, Sint-Martens-Latem'da askerlik görevini tamamladıktan sonra tekrar Oostende'ya dönerek Gustave De Smet ile birlikte yaşamaya başladı. 1912 yılında, Maria Delaere ile evlendi. I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesi sonucu ilan edilen seferberlik göreviyle yeniden orduya katılarak Duffel dolaylarındaki bir cephede savaştı. Yaralanmasının üzerine Birleşik Krallık'a sevk edilen Permeke, 1916 yılından 1919'a kadar ailesiyle birlikte Devon'da yaşadı.

Constant Permeke, 4 Ocak 1952 tarihinde öldü. 1948 yılında kaybettiği eşi Maria'nın, Jabbeke'deki mezarının yanına gömüldü.

Flaman dışavurumculuğunun en önemli temsilcilerinden biri olarak kabul edilen Consant Permeke, etrafında gözlemlediği ve kişisel hayatında deneyimlediği olayların sıklıkla etkisinde kalarak eserlerini oluşturdu. Resimlerinde kullandığı kompozisyonlar, gündelik yaşamdaki kültürel pratiklerin doğayla ilişkisini yansıtan betimlemelerle şekillendi. Kendine özne olarak seçtiği bireyleri, onların kendi çevreleriyle kurdukları ilişkiler düzleminde gözlemleyen sanatçı; Oostende'da yaşayan balıkçıları ve Gent ile Jabbeke çevresindeki çiftçileri pek çok çalışmasında konu edindi. Hayatının farklı dönemlerinde bu şehirlerde yaşamış olan Permeke, beraber yaşadığı ve onlarla duygusal bir bağ kurduğu bu insan topluluklarının açlık ve ıstırap karşısında verdikleri mücadeleyi başarıyla sanatına yansıttı. Her iki dünya savaşına da yakından tanık olması, iki çocuğunu erken yaşlarda kaybetmesi, oğlunun esir alınarak Almanya'ya sürgün edilmesi ve eşinin ölümüne şahitlik etmesi; Permeke'nin sanata olan bakışını ve kendini ifade ediş tarzını önemli derecede etkiledi.^[1]

Permeke, Gustave de Smet ile ev arkadaşlığı yaptığı dönemde Luminizm akımının öncülerinden olan Emile Claus'un eserleri üzerine çalıştı. Fakat eserlerinde ışığın yüzeylerle olan ilişkisini irdeleyen Claus'un aksine, doğanın içselleştirilmesi ve benimsenmesine yönelik çalışmalar yürüttü. Sint-Martens-Latem'da yaşadığı yıllarda az detay barından, öznenin anıtsal bir şekilde betimlendiği ve gevşek fırça darbelerinin kullanıldığı resimler yapmayı tercih eden sanatçı; köylülerin günlük hayatta karşılaştıkları zorlukları ancak paletinde kahverengi, koyu sarı, siyahın toprak tonları ve ara sıra parlak kırmızı ya da mavi renkler kullanarak yansıtabileceğini savundu.^[1]

Zorunlu olarak İngiltere'ye yerleştiği ilk yıllarda çoğunlukla suluboya kullanarak soyut manzara resimleri yapan Permeke; bu dönemde, coğrafi şekillerin resimdeki kompozisyonun merkezinde yer aldığı ve parlak güneş ışıklarının kullanıldığı büyük kanvas tablolar üretti. Toprak tonları, sarı ve kırmızı renklerin ağırlıkta olduğu bu resimlerde kullanılan gölgelendirme teknikleri ve figürler sanatçının James Ensor ve William Turner'dan esinlenmiş olduğunu gösterse de bu resimlerin genel olarak benimsemiş olduğu sanat anlayışıyla zıtlıklar taşıdığı söylenebilir. İlerleyen dönemlerde verdiği eserlerin aksine burada tamamladığı eserlerde ufuk çizgisinin daima yüksekte yer alması da sanatçının ailesiyle birlikte İngiltere'de geçirdiği dönemde daha mutlu ve yaşam sevinci dolu bir hayat sürdüğünün kanıtı olarak yorumlanır. Permeke'nin çağdaşları ve Flaman dışavurumculuğunun diğer önemli temsilcileri olarak kabul edilen Gust De Smet ile Frits Van den Berghe ise bu dönemde Hollanda'ya yerleşerek Kübizm ve Alman dışavurumculuğundan etkilendiler. Permeke'nin aynı dönemde bu etkiden uzakta yer alması, kendine özgü bir ifade tarzı geliştirmesine olanak sağladı.^[1]

Belçika'ya geri döndükten sonra Oostende'ya yerleşen Permeke, burada balıkçıların gündelik yaşantısını yakından takip ederek onların sıkıntılarını resimlerine yansıtmaya başladı. Karakteristik çizgiler ve renkler arasındaki keskin geçişler sanatçının bu dönemde vermiş olduğu eserlerin ortak özelliklerini oluştururken kompozisyonun geneline hakim olan karmaşa ise savaş sonrasında yaşanan düzensizliğin ve çözülmenin farklı bir yorumu olarak nitelendirildi. Yine bu dönemde, çağdaşları De Smet ve Van den Berghe ile paralellik göstererek Afrika sanatına ilgi duymaya Permeke; eserlerinde kırsal hayatın çetinliğine göndermede bulunarak insan uzuvlarını daha büyük ve geometrik şekillerle tasvir etmeye başladı. Özellikle yüz hatlarında kullandığı soyutlama ve kompozisyon yöntemleri, geleneksel Afrika sanatındaki maskeleri çağrıştırmaktaydı. 1920'li yıllar boyunca denize olan ilgisini sıklıkla resimlerine yansıtan sanatçı; başlangıçta sahil şeridi, kumsal ve dalgakıranları resmetti. Yakın aralıklarla iki buçuk yaşındaki oğlunu ve annesini kaybetmesi üzerine denizi, kendi duygularını yansıtma aracı olarak kullanmaya başladı. Artık kullandığı tabloların tamamını kaplayan su kütleleri, sanatçının ruh haliyle doğrultulu olarak bazen durgun bazense fırtınalı ve dalgalı olarak resmedildi. Sanata karşı geliştirdiği bu yeni bakış açısının bazı kesimlerce eleştirilirken Permeke De Zeeuw adını verdiği bir tekne satın alarak Flandre ve Hollanda'daki su yollarında uzun geziler yaptı. Bu yolculuklar, deniz manzarası temalı eserlerine ilham kaynağı oldu.^[1]

1922-1924 arası dönemde, Deinze yakınlarındaki bir köyde yaşayan arkadaşı Frits Van den Berghe'yi sık sık ziyaret ederek onunla ortak çalışmalar yürüten sanatçı; 1926 yılında kısa bir süreliğine İsviçre'nin Vevey kentine yerleşip burada yeniden doğa manzaraları resmetmeye başladıysa da 1928'de Belçika'ya kesin dönüş yaparak ölene dek hayatını geçireceği Jabbeke'ya taşındı. Mimar arkadaşı Pierre Vandervoort'un projesini çizip inşa ettiği bir evde yaşamaya başlayan Permeke; aynı zamanda stüdyo olarak kullandığı ve De Vier Winden olarak isimlendirdiği bu mekanda yine kırsal yaşamdan manzaralar resmetmeye başladı. Gerçeküstü boyutlarda karakalem ve pastel boya çalışmalarının yanı sıra babasından öğrenmiş olduğu maruflaj tekniğiyle ahşap ve tuval üzerine kağıtlar yapıştırarak da eserler ortaya çıkardı. Çeşitli çizim tekniklerinin yanı sıra seyreltilmiş boyaları kömürle karıştırıp resimlerinde kullandığı figürlere farklı ışık ve gölgelendirme yöntemleri uyguladı.^[1]

II. Dünya Savaşı esnasında Belçika'yı işgal eden Almanlar tarafından dejenere sanat yapmakla itham edilen ve faaliyetleri yasaklanan sanatçı; oğlunun tutuklanarak zorunlu işçi olarak Almanya'ya gönderilmesinin ardından sanattan uzaklaşmaya başladı. Her ne kadar savaş sonrası dönemde Antwerpen Kraliyet Güzel Sanatlar Akademisi'ne yönetici olarak atandıysa da bir yılın sonunda istifasını sunarak görevden çekildi. Eşi Maria'nın 1948'de ölmesinin ardından duygusal olarak çöküntü yaşayan ve artık kızının bakımına muhtaç olan Permeke, De dame met de rode handschoenen (1951) isimli eserinde de görüldüğü üzere hayatının son yıllarında yaptığı çizimlerde daha yumuşak anlatımlar tercih ederek 1951 yılında profesyonel sanat yaşamına son verdi.

Permeke, 1922 yılında Leopold Nişanı'na layık görüldü. Dönemin Belçika hükûmeti, 1997 yılında aldığı bir kararla üzerinde Permeke'nin portresi ve ünlü tablolarından bir sahnenin yer aldığı tasarımı 1000 Belçika frangı üzerine bastırarak tedavüle sundu.