İçeriğe atla

Conrad Gessner

Conrad Gesner
İsviçre'li doğabilimci
Doğum26 Mart 1516
İsviçre / Zürih
Ölüm13 Aralık 1565 (49 yaşında)
İsviçre / Zürih

Conrad Gesner (d. 26 Mart 1516, Zürih, İsviçre - ö. 13 Aralık 1565, Zürih, İsviçre) İsviçre'li doğabilimci, filozof, doktor.

İsviçreli Protestan reformcu Huldreich Zwingli'nin himayesi altında bulunan ve vaftiz oğlu olan Conrad Gesner'in bulunduğu ortam nedeniyle ilahiyat okumak kaderiydi. Zürih'te bulunan Fraumünster ilahiyat fakültesinde okuyan Gesner, 1531 yılında Zürih'ten ayrıldı.

Tanınmış bir Yunanca ve İbranice uzmanı oldu. 1537'de 21 yaşındayken, yeni kurulan Lozan Akademisi'nin Yunanca Kürsüsünün ilk başkanı oldu.[1] Bern hükûmeti tarafından verilen bu görev onun itibar kazanmasında etkili oldu. İlahiyat eğitimi almış olmasına rağmen Gesner'in tıp alanına her zaman  ilgisi vardı. Kürsü başkanı olmadan önce tıp eğitimi almaya başlamıştı. İlk olarak Bourges'da sonrasında ise Paris ve Basel'te tıp alanında eğitim gördü. 1541 yılında Basel'den doktorasını aldı.

Daha sonra Gesner, yakın arkadaşı Clauser'in tavsiyeleri üzerine botanik çalışmaları için Montpellier'e seyahat etti. Döndüğünde baş doktor olarak anıldığı Zürih şehrine kalıcı olarak yerleşti. Gesner meraklı ve heyecanlı bir gezgindi, Alplerde ve Adriyatik kıyılarında araştırmalar yaptı. Birçok kaynak(doküman) topladı. Bu topladığı kaynaklarla botanik ve zooloji alanlarında önemli bilimsel birçok tez hazırladı. 39 yaşında zor koşullara rağmen Lucerne gölünün yakınlarında bulunan Mont Pilate'ye tırmandı. Bunun yanında Gesner birbirinden farklı birçok alanla da ilgilenmişti. Bunlardan biri eski diller ve hayat bilimleriydi.1535 yılında Yunanca-Latince bir sözlük hazırladı.Filoloji alanında kendini çok geliştiren Gesner, Yunanca dersler verdi ve filoloji ile ilgili tezler yayınladı,  Lordun Duası'nı 22 farklı dile çevirdi.

Gesner  özverili bir şekilde çalışarak dört ciltlik Bibliotheca Universalis (Evrensel Kitaplık) adlı eserini hazırladı.İndekste Yunan, Latin ve Hebrew yazarlarına yer verdi. Bu eserle adını duyurdu ve bibliyografyanın kurucusu unvanını kazandı.[2]

Gesner birçok alanda uğraşmasına rağmen doğa tarihi her zaman en çok ilgisini çeken alandı. Oberhessen'li Valerius Cordus'un (1515-44) Historie Stirpium (Bitkiler Üzerine İncelemeler) adlı kitabı Gesner'in çabalarıyla,  Cordus'un ölümünden on yedi yıl sonra 1561 yılında yayınlanabildi.

Gesner'in kendisi de Opera Botanica (Botanik eserleri) adlı eserini hazırladı. Kitapta Gesner tarafından çizilen 1500 kadar levha yer almaktaydı.Baskıya kendisi hayattayken başlanmış olduğu halde, kitap ancak ölümünden sonra tamamlanabildi. Bu eser, Gesner'in bitki yapısının bitkiler alemini sınıflandırmadaki önemini tam anlamıyla kavramış olduğunu göstermektedir.[3]

Zooloji alanında da çalışmaları bulunan Gesner'in beş ciltlik Historiae Animalium (Hayvanların Tarihi) isimli eseri bugün onun en bilinen  eserlerinden biridir.1551 yılında basılmaya başlanan eser ancak 1587 yılında tamamlanabilmiştir. Yayınlandığı dönem ve sonrasında da çok büyük ses getiren ve ilgi gören bu eser 4500 sayfayı aşan çok önemli bir çalışmaydı. Hatta eser yayınlanmasından iki yüz yıl sonra bile dünyaca ünlü zoolog Georges Cuvier'in ilgisini çekmişti.

Bu ansiklopedik eserde, Gesner hayvanlar için yeni bir sınıflandırma verdi; botaniktede bunu yapmış ve bitkileri ‘çiçek açanlar’ – ‘çiçek açmayanlar’ olarak veya özsuyunun sağlanış şekline göre ayırmıştı.Gesner'in hayvanları yeniden sınıflandırması başarılı olmadı ama kitabın kapsamı ve hacmi, hayvan türlerini sınıflandırma konusunun yeniden düşünülmesi gerektiğini vurguladı.[4] Ayrıca Gesner'in ilgisini paleontoloji çalışmalarıda çekmişti. Gesner, taslak fosil çalışmaları bulunan ilk doğabilimci olarak kabul edilir.

1560'ta Brezilya'da başlayan 1565'te Zurih'e ulaşan veba salgınında Gesner ölmüştür.

Kaynakça

Özel
  1. ^ Colin Ronan, Bilim Tarihi (Çev. F.Günergun ve E. İhsanoğlu), Tübitak Yayınları, 4.Baskı, Ankara, 2005, s.317-318.
  2. ^ Emıl Fıscher – Gottlıeb Haberlant,’’Dictionary of Scientific Biography’,Cilt:5-6,  Ed. C. Gıllıpse, New York:Charles Scrıbner’s Sons, 1981, s.379.
  3. ^ Ronan,a.g.e., s.315
  4. ^ Ronan,a.g.e., s.318
Genel
  • Ronan, C. (2005), Bilim Tarihi (Çev. F.Günergun ve E. İhsanoğlu), Ankara:Tübitak Yayınları.
  • Fıscher, E. ve Haberlant, G.(1991),’’Dictionary of Scientific Biography’, Cilt:5-6, New York:Charles Scrıbner's Sons, s.379.

İlgili Araştırma Makaleleri

Zooloji hayvanların bilimsel olarak incelenmesidir. Çalışmaları, hem yaşayan hem de soyu tükenmiş tüm hayvanların yapısını, embriyolojisini, sınıflandırmasını, alışkanlıklarını ve dağılımını ve ekosistemleriyle nasıl etkileşime girdiklerini içerir. Zooloji, biyolojinin ana dallarından biridir. Terim, Antik Yunanca ζῷον, zōion ('hayvan') ve λόγος, logos kelimelerinden türetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Carl Linnaeus</span> İsveçli botanikçi, hekim ve zoolog (1707-1778)

Carl Linnaeus, İsveçli biyolog, hekim ve fizikçidir.

<span class="mw-page-title-main">Ekmeleddin İhsanoğlu</span> Türk akademisyen, politikacı ve diplomat

Ekmeleddin Mehmet İhsanoğlu, Türk bilim insanı, kimya ve bilim tarihi profesörü, akademisyen, diplomat, devlet adamı, yazar. 2004 ve 2014 yılları arasında Birleşmiş Milletler'den sonra ikinci büyük uluslararası örgüt olan İslam İşbirliği Teşkilatı’nın genel sekreterliğini sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Marcello Malpighi</span>

Marcello Malpighi, mikroskobik anatominin kurucusu, modern histoloji ve embriyolojinin öncüsü İtalyan hekim.

<span class="mw-page-title-main">Albertus Magnus</span> Alman aziz ve filozof

Albertus Magnus, Orta Çağ'da kendisine doktor üniversalis unvanı verilmiş olan 13. yüzyıl Alman skolastik filozofu ve tanrıbilimcisi. Albertus, Anselmus, Petrus Abelard, Saint Victor'dan Hugh, Petrus Lombard, Thomas Aquinas ve Duns Scotus en ünlü skolastikler arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Zürih Üniversitesi</span> İsviçrede üniversite

Zürih Üniversitesi, 29 Nisan 1833'te mevcut ilahiyat okuluna, hukuk, tıp ve felsefe bölümleri eklenerek kurulan, bugün 7 fakültesi 25.000 öğrencisiyle İsviçre'nin en büyük üniversitesi.

<span class="mw-page-title-main">Louis Agassiz</span> İsviçre-Amerika paleontologu, jeolog

Jean Louis Rodolphe Agassiz İsviçre doğumlu Amerikalı zoolog, glasiyolog, ihtiyolog ve jeologdur. Eğitimci Elizabeth Cabot Cary Agassiz'in eşidir.

<span class="mw-page-title-main">Georges-Louis Leclerc</span> Fransız bitkibilimci (1707-1788)

Georges-Louis Leclerc Comte de Buffon, Fransız doğabilimci, matematikçi, kozmolog ve ansiklopedi yazarı. 1773'te kont unvanı almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Doğa tarihi</span> bitkiler veya hayvanlar da dahil olmak üzere çevredeki organizmaların incelenmesi

Doğa tarihi, hayvanlar, mantarlar ve bitkiler de dahil olmak üzere organizmaları doğal ortamlarında inceleyen, deneysel çalışma yöntemlerinden çok gözlemsel yöntemlere yönelen bir araştırma alanıdır. Doğa tarihi çalışan bir kişiye doğa bilimci veya doğa tarihçisi denir.

<span class="mw-page-title-main">Biyoloji tarihi</span> Biyoloji biliminin tarihi

Biyoloji tarihinde antik çağlardan günümüze yaşayan dünyanın incelenmesi ele alınmaktadır. Her ne kadar biyoloji kavramı belirli bir bilimsel alan olarak 19. yüzyılda ortaya çıkmış olsa da biyoloji bilimleri ayurveda, Antik Mısır tıbbı ve Greko-Romen dünyada Aristoteles ile Galen'in çalışmalarına kadar uzanan tıb tarihine ve doğa tarihine dayanmaktadır. Antik çağlarda ortaya çıkan bu çalışmalar Orta Çağ'da İbni Sina gibi müslüman bilimadamları ve doktorlar tarafından ilerletilmiştir. Avrupa Rönesans döneminde ve modern çağın başlarında ampirizme yeniden duyulan bir ilgi ve birçok yeni organizmanın keşfiyle birlikte biyolojik düşünce alanında bir devrim ortaya çıkmıştır. Bu dönemde öne çıkanlar arasında fizyoloji alanında deneysel çalışmalar ve çok dikkatli gözlemler yapmış olan Vesalius ile Harvey; fosilleri ve yaşam çeşitliliğini sınıflandırmaya başlayan ve organizmaların gelişmeleri ile davranışlarını izleyen Linnaeus ile Buffon gibi doğa bilimcileri sayılabilir. Mikroskobun bulunması ile daha önceden bilinmeyen mikroorganizmaların dünyası ortaya çıkmış ve hücre teorisinin ilk çalışmaları başlamıştır. Özellikle mekanik felsefenin çıkışına karşı doğal teolojinin giderek artan önemi doğa tarihi üzerine yapılan çalışmaların gelişmesine cesaret vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Lviv Üniversitesi</span>

Lviv Üniversitesi ya da resmi adıyla Lviv İvan Franko Ulusal Üniversitesi Ukrayna'da, tarih boyunca eğitimini kesintisiz sürdüren en eski üniversite. Batı Ukrayna'nın Lviv Oblastı'ndaki tarihi Lviv kentinde bulunur. Ukrayna devlet sınavları puan alımları ile yüksek öğretim kurulu listesinde ülkenin en iyi dördüncü (2020) üniversitesi olarak yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pedanios Dioskurides</span>

Dioscorides Pedanius (40-90), Roma İmparatorluğu zamanında yaşamış, Anadolu'da Kilikia Bölgesi'nde bugün Adana'ya yakın olan, Anazarboslu'dur (Anazarva). Hekim ve farmakoloji bilgini. Osmanlı dönemi kitaplarında adı Skoridos olarak geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ İslam dünyasında bilim</span> 8. yüzyıl ile 15. yüzyıl arasında İslam dünyasında geliştirilen ve uygulanan bilimsel etkinlikler

Orta Çağ İslam dünyasında bilim, İslam'ın Altın Çağı adı verilen ve 8. yüzyıl ile 14. yüzyıl-15. yüzyıl arasında İslam dünyasında geliştirilen ve uygulanan bilim. Bu dönemde Hint, Fars, Sabii ve özellikle Yunan uygarlıklarına ait eserler Arapçaya tercüme edildi. Bu çeviriler tüm bir Orta Çağ boyunca İslam uygarlığında yaşayan bilim insanlarının bilimsel gelişmelerde bulunmalarına ve bu gelişmeleri sonraki yüzyıllara taşımalarına olanak sağladı.

<span class="mw-page-title-main">Etnobotanik</span> Bitkilerin insanlar tarafından kullanımını konu alan bir bilim dalı

Etnobotanik insanların bitkilerle çok yönlü ilişkisini sistematik olarak araştıran disiplinler arası bilim dalı. Yunanca ethnos, halk ve botanik, bitki bilimi; İngilizce ethnobotany adı verilir. Türk Dil Kurumu'nun sözlüklerine henüz girmemiş olmakla beraber T.C. Kültür Bakanlığı bir yönetmelikte etnobotanik karşılığı olarak halk botaniği terimini kullanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bartolomeo Eustachi</span>

Bartolomeo Eustachi, Rönesans tıbbına katkıda bulunan önemli bilim adamlarındandır. 1500-1510 arasında, İtalya'da San Severino'da doğmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Asuman Baytop</span> Türk bitkibilimci

Asuman Baytop, Türk botanikçi, bitki toplayıcısı ve eczacı. Türk bilim tarihinin önemli isimlerinden biridir. Türkiye florasına katkılarından dolayı 9 bitki türüne adı verildi. Bunlardan biri 1979 yılında Akseki'de kendi topladığı Crocus asumaniae’dir. Türkiye florası üzerine uzmanlaşıp bu alanda akademik çalışmalar yürüttü. 150'den fazla arazi gezisinde 23.000 bitki örneği topladı ve inceledi. Türkiye florasına bilim için yeni 8 tür ve 3 alttür kazandırdı. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Herbayumu (ISTE) ve Farmasötik Botanik Anabilim Dalı'nın kurucusudur. 1989 yılından itibaren Türkiye'de botanik eğitiminin ve araştırmalarının tarihini inceledi. Akademik çalışmaları ile birçok ödüle layık görüldü. Kendisi Turhan Baytop'un eşi, bilim tarihçisi Feza Günergun'un annesidir. Ulusal ve uluslararası 260 kadar bilimsel yayını vardır. Başlıca yapıtları : Bitkisel Drogların Anatomik Yapısı (1959), Tıbbi Bitkiler Atlası (1978), Farmasötik Botanik (1967), Farmasötik Botanik Uygulamaları (1993), Bitkilerin Bilimsel Adlarındaki Niteleyiciler ve Anlamları (1995), İngilizce-Türkçe Botanik Kılavuzu (1998) ve Türkiye’de Botanik Tarihi Araştırmaları'dır (2003).

<i>Historiae animalium</i> (Gessner) 14.yüzyılda yayımlanmış Rönesans zoolojisinin ansiklopedik envanteri

Historiae animalium Conrad Gesner'in hazırladığı ve Zürih'te 1551-58 ila 1587 yıllarında yayımlanmış Rönesans zoolojisinin ansiklopedik bir envanteridir. Gesner tıp doktoruydu ve Zürih Üniversitesi'nin öncülü olan Collegium Carolinum'da profesörlük yapmaktaydı. Historia animalium bilinen tüm hayvanları tanımlamaya gayret eden ilk modern zoolojik metin olmasının yanı sıra doğa tarihi metinlerinin de ilk bibliyografyasıdır. Hayvanların doğasını anlatan beş ciltlik eser 4.500'den fazla sayfa içerir.

Botanik isimlendirmesinde yazar alıntısı, geçerli bir botanik adı yayınlayan, yani adı alg, mantar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kanunu'nda (ICN) belirtilen resmi gereklilikleri yerine getirirken ilk kez yayınlayan kişi veya gruba atıfta bulunmak anlamına gelir. Bir türün artık orijinal jenerik yerleşiminde olmadığı durumlarda, hem orijinal cins yerleşiminin yazarları hem de yeni kombinasyonun yazarları verilir.

<span class="mw-page-title-main">Sevillalı İsidor</span> Kilise babalarından biri

Sevillalı İsidor Hispalensis, teolog, Kilise Babaları'ndan biri ve Kilise'ye ait en etkili figürlerinden birisidir. Otuz yıldan fazla süre de Sevilla episkoposluğunu yapmıştır. Sevillalı İsidor ilk Orta Çağ ansiklopedisti olarak adlandırılır. 19. yüzyıl tarihçisi Montalembert onu "antik dünyanın son bilgini" olarak tanımlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kurt Polycarp Joachim Sprengel</span> Alman bitki bilimci

Kurt Polycarp Joachim Sprengel, hacimli ve etkili bir tıp tarihi yayımlayan Alman botanikçi ve doktor.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.