İçeriğe atla

Cocijo

Monte Albán'da ve şimdi Mexico City'deki Museo Nacional de Antropología'da bulunan Cocijo'nun Erken Klasik bir temsili.

Cocijo (bazen Cociyo olarak da yazılır) Güney Meksika'nın Kolomb öncesi döneminde Zapotek uygarlığının şimşek tanrısıdır. Orta Meksika'daki Tlaloc ve Maya uygarlığının Chaac tanrısı (veya Chaak) gibi yağmur, gök gürültüsü ve şimşekle ilişkili benzer Mezoamerikan tanrılarının karakteristik özelliklerine sahiptir.[1] Zapotek dilinde cocijo kelimesi "şimşek" anlamına gelir ve tanrının ismine atıfta bulunur.

Cocijo, yağışla olan ilişkisi nedeniyle Kolomb öncesi Zapoteklerin en önemli tanrısıydı.[2][3] Genellikle Zapotec bölgesinden, Orta Klasik Öncesi'nden Terminal Klasik'e kadar seramiklerde temsil edilmektedir.[1] Cocijo'nun büyük şimşek tanrısı ve dünyanın yaratıcısı olduğu söyleniyordu.[4] Zapotek mitinde güneşi, ayı, yıldızları, mevsimleri, toprağı, dağları, nehirleri, bitkileri ve hayvanları nefesini vererek yarattı. Ayrıca gündüz ve geceyi de yarattı.

Görünüm

Zapotek sanatında Cocijo hayvan şeklinde, geniş küt burnuyla ve serpantin diliyle temsil edilir.[1] Cocijo'nun başlığında genellikle Zapotek sembolü C bulunur. Mikstek kodekslerinde de benzer bir glif su için kullanılır ve Zapotek'teki anlamıyla aynı olması muhtemeldir, bu nedenle yağmur ve fırtına tanrısı için uygun gliftir.

Cocijo'nun temsilleri, doğurganlıkla ilişkilendirilen toprak-jaguar ve gökyüzü-yılanı unsurlarını birleştirir. Kaşları cenneti, alt kapakları bulutları, çatallı yılanın dili ise şimşek çakmasını temsil ediyordu.[3]

Cocijo

Klasik Dönem

Oaxaca'daki Geç Klasik dönemden kalma eserleri barındıran ve Zapotek tarihi için arkeolojik sit alanı olan Lambityeco'da, Cocijo'nun sıva büstleri, bir elinde su dökülen bir kavanoz, diğerinde şimşek tutarken tasvir ediliyor.[5] Klasik Dönem boyunca jaguar, kısmen Cocijo ile ilişkilendirildi.[6]

Klasik Sonrası Dönem

Klasik Sonrası dönemin Zapotekleri arasında, 260 günlük takvimin 65 günlük dört bölümü cocijos olarak adlandırıldı, bu da her kardinal yönle ilişkili farklı bir Cocijo olduğu anlamına geliyordu. Bu dört Cocijo'nun her birine dini törenler yapıldı.[1] Yağmur getirmenin bedeli olarak Cocijo için, çoğunlukla çocuk ve daha seyrek olarak yetişkin insan kurban edildi.[7]

Sömürge Dönemi

Cocijo'nun ibadeti erken sömürge dönemlerine kadar devam etti. 1540'ların sonlarında, Yanhuitlán'ın üç toplum lideri, düşman komşu köylerin sakinleri tarafından insan kurbanları da dahil olmak üzere tanrıya fedakarlık yapmakla suçlandı ve soruşturmacı Francisco Tello de Sandoval tarafından yargılandı.[8]

Notlar

  1. ^ a b c d Miller & Taube 1993, 2003, p.64.
  2. ^ Avila Aldapa 2002, p.97.
  3. ^ a b Birmingham Museum of Art: Guide to the Collection. London, UK: GILES. 2010. s. 82. ISBN 978-1-904832-77-5. 10 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2011. 
  4. ^ Read & González 2000, p.248.
  5. ^ Urcid, 2005 p.138.
  6. ^ Adams 1996, p.249.
  7. ^ Marcus 1978, p.175.
  8. ^ Greenleaf 1994, p.364.

Kaynakça

Adams, Richard E.W. (1996). Prehistoric Mesoamerica (Revised bas.). Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 0-8061-2834-8. OCLC 22593466. 
Avila Aldapa, Rosa Mayra (2002). Los pueblos mesoamericanos (PDF) (İspanyolca). Instituto Politécnico Nacional. ISBN 970-36-0007-7. OCLC 57024647. 12 Haziran 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2009. 
Greenleaf, Richard E. (January 1994). "Persistence of Native Values: The Inquisition and the Indians of Colonial Mexico". The Americas. Catholic University of America Press on behalf of Academy of American Franciscan History. 50 (3): 351-376. doi:10.2307/1007165. JSTOR 1007165. 
Marcus, Joyce (October 1978). "Archaeology and Religion: A Comparison of the Zapotec and Maya". World Archaeology. Taylor & Francis, Ltd. 10 (2): 172-191. doi:10.1080/00438243.1978.9979729. 
Miller, Mary; Karl Taube (1993). An Illustrated Dictionary of the Gods and Symbols of Ancient Mexico and the Maya. Londra: Thames & Hudson. ISBN 0-500-27928-4. OCLC 28801551. 
Read, Kay Almere; Jason González (2000). Handbook of Mesoamerican Mythology. Oxford: ABC-CLIO. ISBN 1-85109-340-0. OCLC 43879188. 
Urcid, Javier (2005). "Zapotec Writing: Knowledge, power, and memory in ancient Oaxaca" (PDF). Foundation for the Advancement of Mesoamerican Studies, Inc. (FAMSI). 24 Şubat 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2009. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Teotihuacan</span>

Teotihuacan günümüzde Kolomb öncesi Kuzey Amerika'nın en ünlü kenti olarak kabul edilmektedir. Kimler tarafından kurulduğu ve niçin aniden terk edildiği hâlen açıklığa kavuşmamış bu kadim şehrin kuruluş tarihi hakkında da farklı görüşler ileri sürülmektedir. Kentten söz eden -hiyeroglifik olmayan- hiçbir metin ve belge bulunmamaktadır. 1987 yılında UNESCO tarafından bir Dünya Mirası ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zapotekler</span>

Zapotekler Orta Amerika'daki Kolomb öncesi bir uygarlığa ve bu uygarlığı kuranların soyundan gelenlere verilen bir addır. Zapotekler'in kökeni hakkında fazla bilgi bulunmamakla birlikte, MÖ yaklaşık 1500 yıllarında ortaya çıktıkları sanılmaktadır. İspanyol istilasına kadar Oaxaca vadisinin en önemli topluluğunu olmuşlardır. Orta Amerika kültürünü etkileyen birçok şehir-devletler kurmuşlardır. Zapotekler'in ana yerleşim bölgesi Maya ülkesi ile yukarı Meksika ovaları arasında kalan Oaxaca vadisi ve Monte Albán'dır. Maya dili Uto-aztek dil ailesine sokulurken, Zapotek dili Mistek dili gibi Otomang dil ailesine sokulur.

<span class="mw-page-title-main">Maya yazısı</span>

Bulgular MÖ 3. ve 4. yüzyıllarda bile Mayalar'ın yazı sistemini kullandıklarını göstermektedir. Maya yazısından önce de Orta-Amerika'da çeşitli yazı sistemlerinin kullanıldıkları bilinmektedir. Bunlardan biri Olmec ile Maya yazısı arasında bir "geçiş yazısı" denilebilecek Epi-Olmec yazısıdır. Bununla birlikte 5 Ocak 2006'da National Geographic tarafından yayımlanan Maya yazısı inceleme sonuçları Maya yazı sisteminin hemen hemen en eski Orta Amerika yazı sistemleri kadar eski olduğunu göstermektedir. Kısa kısa da olsa, çoğu anıtlar, tabletler, steller ve çömlekçilik ürünleri üzerine yazılmış olmak üzere günümüzde yaklaşık 10.000 Maya yazıtının ya da metninin varlığı bilinmektedir. Bunlardan başka Mayalar'ın, özellikle çeşitli incir ağacı türlerinin ağaç kabuklarından elde ettikleri kâğıtlara kaydettikleri boyalı metinler mevcuttur. Maya yazı sisteminin çözülmesi uzun ve zahmetli bir inceleme sürecinden sonra mümkün olmuştur. İlk kısmi çözümler 19. yüzyılın sonunda başlamışsa da, yazının çözülmesi konusunda esas önemli gelişmeler 1960'lı ve 1970'li yıllarda olmuştur ve günümüzde Maya metinleri tümüyle olmasa da, yeterince okunabilmektedir. Maya dilinin çözülmesi konusunda emek harcamış isimlerden bazıları Constantin Rafines, Yuri Knorozov, Ramón Arzápalo Marin'dir.

<span class="mw-page-title-main">Henry Taube</span>

Henry Taube, FRSC Kanada asıllı Amerikalı kimyager. 1983 yılında, "özellikle metal komplekslerindeki, elektron transfer reaksiyonlarının mekanizmaları üzerine çalışmaları için" Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır.

Kolomb öncesi sanat; Kuzey Amerika, Meksika, Orta Amerika, Karayipler ve Güney Amerika'da 15. yüzyılda Avrupa'dan kolonici fetihçiler gelmeden önceki zaman dönemindeki sanat olarak kabul edilebilir. Kolomb öncesi sanat MÖ 1800'den M.S. 1500'lere kadar Amerikalarda gelişip meyve verdiği kabul edilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Aborijin mitolojisi</span>

Avustralya ve Tazmanya’ya 40 bin ile 60 bin yıl önce gelen ve günümüzde bile avcı toplayıcı olarak yaşayan Aborijinler, pek çok klan ve dil grubuna ayrıldığından bir bütün olarak Aborijin mitolojisinden söz etmek zordur. Buna rağmen sözlü geleneğe dayanan yaratılış ile insan-doğa ilişkisini açıklamaya yoğunlaşan söylence ve mitolojiler arasında benzerlikler bulmak mümkündür. Aborijinler yeryüzü üzerinde mevcut canlı ve cansız tüm varlıkları kutsal olarak kabul etmekte, ata totemi kültüne dayanan bir inanç sistemi geliştirmiş olup, Rüya Zamanı adını verdikleri bir dönemde ata ruhlarının yeryüzü üzerinde dolaşarak dağ, dere, göl, deniz, bitki, hayvan ve insanları yarattığına inanmaktadırlar. Aborijin mitolojisinde en önemli tanrısal varlık her şeyden ve atalardan önce var olduğuna inanılan ‘Her şeyin Babası’ olup, çeşitli kabilelerde Baiame, Biame’, ‘Nooralie’ ve Mungan Ngour bu ruhun oğlu ise ‘Daramulun’, ‘Gayundi’, ‘Gnawdenoorte’ ve ‘Tun-dun’ adlarıyla bilinmektedir. İnanışa göre Baiame hayvanları yarattıktan sonra önce erkek ardından kadını yaratırken diğer hayvanların şikayetlerini dikkate alarak mükemmelleştirmiş, insanların uyması gereken dini kuralları ve tören geleneklerini oluştururken, Aborijin dini törenlerinde özellikle inisiasyon sırasında kullanılan 'boğa gümbürtüsü' çalgısı tjuringa veya inma'yı da insana hediye etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Champurrado</span>

Champurrado, çikolata bazlı bir atole, ılık ve yoğun bir Meksika içeceği. Misket limonu ve mısırlı hamur, bu hamurun kurutulmuş hali veya özel mısır unu ile yapılabilir. Bunun dışında içine panela ve süt veya su katılır. İsteğe bağlı olarak tarçın, anason veya vanilya da katılabilir. Yemeği yoğunlaştırmak ve aroma vermek için ise yer fıstığı, portakal kabuğu rendesi ve yumurta da kullanılabilir. Atole'ler, molinillo denilen bir tür çırpıcı ile karıştırılır. Çırpıcı, avuç içlerinde döndürülür ve köpürene kadar ileri geri hareket ettirilir.

<span class="mw-page-title-main">Zapotek uygarlığı</span>

Zapotek uygarlığı, Mezoamerika'daki Oaxaca Vadisi'nde gelişen yerli bir Kolomb öncesi uygarlıktı. Arkeolojik kanıtlar bu kültürün en az 2.500 yıl önce ortaya çıktığını gösteriyor. Monte Albán antik kentindeki Zapotec arkeolojik alanında anıtsal binalar, balo sahaları, muhteşem mezarlar ve ince işlenmiş altın takılar da dahil olmak üzere mezar eşyaları bulunmuştur. Monte Albán, Mezoamerika'daki ilk büyük şehirlerden biriydi. Bugün Meksika'nın Oaxaca eyaleti olarak bilinen bölgenin çoğuna hakim olan bir Zapotek eyaletinin de merkeziydi.

<span class="mw-page-title-main">Atum</span> Mısır tanrısı

Atum veya Atum-Ra, Mısır mitolojisinde diğer her şeyin kendisinden türediği ilksel Tanrı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Kenan mitolojisi</span> dinler grubu

Kenan dini, antik Levant'ta yaşayan Kenanlılar tarafından en azından Erken Tunç Çağı'ndan Ortak Çağ'ın ilk yüzyıllarına kadar uygulanan eski Semitik dinler grubunu ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Olmek mitolojisi</span>

Olmek halkının dini, Mezoamerika'nın sosyal gelişimini ve mitolojik dünya görüşünü önemli ölçüde etkiledi. Araştırmacılar, neredeyse tüm Kolomb öncesi dönem kültürlerinin sonraki dinlerinde ve mitolojilerinde Olmec yankılarını gördüler.

Yahui kültür ve inanç sistemleri içinde hayvan ve insan formunun çeşitli karışımlarını alan doğaüstü bir figürdür. Eskiden Mikstek yerli halkının bulunduğu ve Mikstekçe konuşulan Meksika'daki La Mixteca merkez-güneydoğu bölgesinde görülür. Özellikle Kolomb öncesi dönemde, Mikstek ikonografisinde, düşüncesinde ve kültüründe önemli ve yinelenen bir motiftir.

<span class="mw-page-title-main">Yağmur tanrıları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Farklı mitolojilerde birçok çeşitli yağmur tanrısı bulunur:

<span class="mw-page-title-main">Rüzgâr tanrıları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Rüzgar tanrısı, rüzgarları kontrol eden ilahi varlıktır. Rüzgar hava ile ilişkili bir durum olduğu için hava tanrıları da bu liste içinde görülebilir. Pek çok çok tanrılı dinde görülür.

<span class="mw-page-title-main">Yopaat</span>

Yopaat, Mezoamerikan kronolojisinin Klasik döneminde Copán ve Quiriguá şehirlerini içeren güney Maya bölgesinde önemli bir Maya fırtına tanrısı. Maya yağmur tanrısı Chaac ile yakından ilişkiliydi. Yopaat, şimşeği temsil eden çakmaktaşı bir silah taşıdığı şeklinde tasvir edilmiştir. Özellikle depreme neden olacağına inanılan şiddetli şimşek fırtınalarından sorumlu tutuldu. Sıklıkla, benzer özelliklere sahip başka bir Maya tanrısı olan Kʼawiil ile yakın bir ilişki sergileyen tek bacak yerine bir yılanla temsil edildi.

<span class="mw-page-title-main">Hava tanrısı</span> Tanrı

Hava tanrıları, gök, yıldırım, yağmur, rüzgar, fırtına, kasırga ve kasırgalar gibi konularla ilişkilendirilen tanrılardır. Çok tanrılı dinlerde yaygın olarak bulunurlar.

<span class="mw-page-title-main">Camazotz</span>

Camazotz ), Maya mitolojisindeki yarasa tanrıdır. Kiçece'de Camazotz "ölü yarasa" demektir. Mezoamerika'da yarasalar; gece, ölüm ve kurban edilme gibi kavramlar ile ilişkilendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Çikçan</span>

Çikçan veya Çikkan, Maya takviminin Tzolkin döngüsünün beşinci günüdür. Çikçan, Maya mitolojisinde yılan şeklindeki bir grup ruha verilen isimdir. Gökyüzünün dört tarafında konumlanmış dört ana Çikçan vardır; diğerleri ise dünyada göllerde ve dağlarda ikamet ederek bu göllerin sularından yağmur bulutları oluşturarak yaşarlar. Çikçan ayrıca Maya takviminin toplamda 20 günden oluşan Tzolkin döngüsündeki 5. günün adı ve 9 sayısının tanrısıydı.

<span class="mw-page-title-main">Mezoamerika top oyunu</span>

Mezoamerika top oyunu, Ollamaliztli, Antik Mezoamerika'nın Kolomb öncesi kişiler tarafından en az 1650'den beri oynanan, ritüel çağrışımları da yapan olan bir spordur. Bu sporun bin yıl boyunca farklı yerleşim yerlerinde farklı versiyonları bulunmaktaydı ve oyunun modernize edilmiş bir versiyonu olan ulama, bazı yerlerde hala yerli halklar tarafından oynanmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.