Coğrafya; beşerî (insanî) sistemleri ve yeryüzünü araştıran, bunlar arasındaki ilişkiyi neden-sonuç ve dağılış ilkesine bağlı olarak inceleyen ve sorgulayan bir bilim dalıdır. Yer ve insanlar arasındaki ilişkiler coğrafyanın konusunu oluşturur. Coğrafya sözcüğü Yunanca “γεωγραφία” gaia (yer) ve gráphein sözcüklerinden türemiştir. Türkçesi yerçizim sözcüğüdür. Zamanımızdan 2200 yıl önce coğrafya terimini ilk kullanan kişi Eratosthenes olmuştur. Gregg ve Leinhardt (1994), coğrafyayı 4 özellikle karakterize edilen bir disiplin olarak tanımlamaktadırlar:
- Birincisi, bir yere eşsiz bir karakter kazandıran, yeryüzü üzerindeki özelliklerin dağılımıdır.
- İkincisi, bazı şeylerin oldukları yerlerde ve zamanda neden ve nasıl meydana geldiğini anlamaktır.
- Üçüncüsü, meydana gelen olayların, diğer olaylarla ilgisi ve bağlantısıdır.
- Sonuncusu, coğrafyanın haritalar ile bilgilerin ve düşüncelerin iletişimini sağlamasıdır.
Ulaşım, bir yük veya kişinin bulunduğu yerden farklı bir yere taşınması faaliyetidir. Köyler, şehirler, ülkeler arasında bir yerden bir yere gidiş-geliş demektir. Karayolu ulaşımı, denizyolu ulaşımı, havayolu ulaşımı ve demiryolu ulaşımından oluşmaktadır. Ulaşım gelişen bir teknolojidir ancak başta gelişmemiş ülkeler, kırsal bölgeler gibi yerlerde ulaşım günümüzde hâlâ sorundur.
Asya veya Asya Kıtası, Avrupa'nın doğusunda, Büyük Okyanus'un batısında, Okyanusya'nın kuzeyinde ve Arktik Okyanus'un güneyinde bulunan kıta, yüz ölçümü olarak Dünya'nın en büyük kıtası, aynı zamanda nüfus açısından en kalabalık kıtasıdır. Sınırları değişkenlik gösterse de Avrupa ve Afrika kıtaları ile kara sınırı vardır. Avrupa ile birlikle Avrasya'yı, Avrupa ve Afrika kıtalarıyla birlikte Eski Dünya'yı oluşturur. İnsanlığın Afrika'dan çıktıktan sonra ayak bastığı ilk kıta olan Asya, aynı zamanda Dünya üzerindeki birçok dinin çıkış bölgesidir. Ortadoğu kökenli İslam, Hristiyanlık gibi İbrani dinler ile Hint Yarımadası kökenli Budizm ve Hinduizm gibi Dharmatik dinler buna örnektir. Kuzey Kutup Dairesi'nden Ekvator'a kadar uzanan Asya Kıtası, yeryüzünün en alçak noktası olan Lut Gölü ve en yüksek noktası olan Everest gibi çok farklı yeryüzü şekillerini içinde barındırır.
Harita, yeryüzünün tümünün ya da bir parçasının belirli oranlarda küçültülmüş bir şekilde bir düzlem üzerinde gösterimidir. Yeryüzü düzleme açılamayan kapalı bir şekil olduğundan küçültme ile birlikte harita projeksiyonları kullanılarak düzleme izdüşüm işlemi de yapılır.
Ekvator ya da eşlek, kuzey ve güney yarımküreleri birbirinden ayıran hayalî dairesel hattır. Kuzey ve güney kutup noktalarına eşit uzaklıkta olan noktaların birleştirilmesiyle elde edilen çizgidir. Ekvatorun enlemi tanım gereği 0°dir. Yerkürenin Ekvator uzunluğu 40.076,4 km'dir.
- Paralel (enlem) dairelerinin başlangıcıdır. 0° paraleli dünyayı kuzey ve güney olmak üzere iki yarım küreye ayırır.
- Çizgisel hızın en fazla, yerçekiminin en az olduğu yerdir.
- Ekvator üzerinde meridyenlerin (boylamların) birbirlerine uzaklığı eşit ve 111 km'dir.
- Gine Körfezi'ndeki Greenwich meridyeni ile kesişiyor.
- Ekvatorun kuzeyinde bulunan 23°27' Kuzey enlemi olan Yengeç Dönencesi ve güneyinde bulunan 23°27' Güney enlemi olan Oğlak Dönencesi arası ekvatoral bölgedir.
- 21 Haziran günü 23°27' kuzey enlemi güneş ışınlarını tam dik açı ile alır. Yerin eksen eğikliğine ve yıllık hareketine bağlı olarak güneşin tam dik açıyla geldiği alan güneye doğru kaymaya başlar. 23 Eylül günü 0° enlemi olan ekvatora dik gelir ve güneye doğru kaymaya devam eder. 21 Aralık'ta ise 23°27' güney enlemine dik açı ile gelir. Bu tarihten sonra ise kuzeye kaymaya başlar. 21 Mart günü ise tekrar Ekvatora dik gelir.
- Ekvator enlemi güneş ışınlarını yılda iki kez tam dik açı ile alır. Diğer günlerde ise dike yakın açı ile alır. Buna rağmen üzerinde gece ve gündüz süreleri her gün eşittir. Çünkü aydınlanma dairesi her zaman ekvator çizgisini iki eşit parçaya böler.
- Tropikal alçak basınç alanıdır, 30° kuzey ve 30° güney enlemlerinde hâkim olan subtropikal yüksek basınç alanlarından Ekvatora doğru sürekli rüzgarlar olan alizeler eser.
- Ekvatoral iklimde sıcaklık bütün yıl boyunca 20 dereceden aşağı düşmez. Yıl içinde sıcaklık oynamaları sadece birkaç derecedir. Her mevsimi yağmurludur. Güneşin baş ucundan geçtiği iki defaya uyan iki bol yağmurlu zaman vardır. Bunlar arasındaki zamanlarda da yağmur yağar fakat biraz azalmış bulunur. Bununla ilgili olarak buralarda yerleşmiş olan Avrupalılar bol yağmurlu zamana kış mevsimi anlamına gelen "invierno" (İspanyolca) ve "hivernage" (Fransızca) adını vermiş, az yağmurlu zamanlara da yaz mevsimi anlamına gelen "verano" (Portekizce) demişlerdir. Gerçekte ise burada kış ve yaz mevsimleri, öbür ülkelerde bilinen biçimiyle yoktur.
- Ekvator çizgisi, dünyanın şeklinden dolayı gökyüzüne en yakın noktadır. Aynı zamanda deniz seviyesinin, dünyanın çekirdeğinden en uzak noktası yine Ekvator çizgisidir.
- Ekvatorun üzerinden geçtiği ülkeler:
- Afrika kıtasında Gabon, Kongo Cumhuriyeti, Kongo DC, Uganda, Kenya, Somali.
- Asya kıtasında Maldivler, Endonezya.
- Güney Amerika kıtasında Ekvador, Kolombiya, Brezilya.
Ekvator Ginesi ya da resmî adıyla Ekvator Ginesi Cumhuriyeti, Afrika kıtasında Atlantik Okyanusu kıyısında bulunan bir ülke. Sahraaltı Afrikasında yer alan ülke, kıtanın en küçük ülkelerinden biridir. Ülke anakara ve adalar olmak üzere iki ayrı bölümden oluşmaktadır. Ülkenin Mbini olarak adlandırılan anakarası kuzeyde Kamerun, güneyde ve doğuda Gabon ile komşu konumdayken, batıda Atlas Okyanusu bulunmaktadır. Anakaranın güneybatısında Gabon açıklarında bulunan Annobón adası Ekvator çizgisinin 156 km güneyinde yer alırken, ülkenin başkenti Malabo'nun da bulunduğu Bioko adası anakaranın kuzeybatısında Kamerun açıklarında yer almaktadır. Kıyıya yakın bölgelerde bulunan Corisco, Elobey Grande ve Elobey Chico adaları da ülkeye aittir. Atlas Okyanusu üzerinde bulunan São Tomé ve Príncipe ile de ülkenin deniz sınırı mevcuttur.
Harita projeksiyonu, 3 boyutlu yeryüzünün matematiksel transformasyon ile iki boyutlu düzlemde temsil edilmesi işlemine denir. Harita projeksiyonunun yeryüzünün şeklini nasıl değiştirdiğini anlamanın kolay bir yolu merkezinde bir ışık kaynağı bulunduğu varsayılan yeryüzünün projeksiyon yüzeyi denen bir yüzeye iz düşürülmesidir.
IATA, sadece havayolu şirketlerinin üye olabildiği, uluslararası bir ticaret kuruluşudur. Kurumun merkezi Kanada'nın Montreal şehrindedir.
Boylam, başlangıç meridyeninin doğusundaki veya batısındaki herhangi bir noktanın açısal mesafesi. Boylam anlamında tul derecesi, tul dairesi ve uzunluk dairesi sözleri de kayıtlıdır. Boylamlar, doğu ve batı boylamları olmak üzere ikiye ayrılır; derece, dakika ve saniye cinsinden ifade edilir. Dünya üzerindeki aynı boylama sahip noktaların birleşmesi ile oluşan yarım daire şeklindeki varsayımsal yaylara ise meridyen denir. Meridyenler bir kutuptan diğerine uzanır ve Dünya'yı portakal dilimi gibi dilimlere ayırır.
Culfa Rayonu, Azerbaycan'ın rayon olarak adlandırılan birinci derece idarî bölümlerinden biridir. Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nde, İran sınırında yer almaktadır. Yönetim merkezi Culfa kenti'dir.
Enlem, Ekvator'un kuzeyindeki veya güneyindeki herhangi bir noktanın Ekvator'a olan açısal mesafesi. Enlemler, kuzey ve güney enlemleri olmak üzere ikiye ayrılırlar; derece, dakika ve saniye cinsinden ifade edilirler. Dünya üzerindeki aynı enleme sahip noktaların birleşmesi ile oluşan varsayımsal çemberlere ise paralel denir.
Coğrafi koordinat sistemi, dünya üstündeki herhangi bir yeri, topografik bir nokta olarak tanımlamayı sağlayan bir koordinat sistemi. Küresel koordinat sistemindeki üç bileşenden ikisi kullanılarak belirtilir. Burada aşılması gereken zorluk, dünyanın bir küre değil de jeodezi bağlamında yaklaşık olarak bir elipsoit ya da basık sferoit şeklinde olmasıdır.
Jeopolitik, siyasi coğrafyadan doğan bir bilim dalıdır. Bu bilim siyasi coğrafyanın devletlere sağladığı avantaj ve dezavantajları inceler.
Başlangıç meridyeni, boylamı 0° olarak tanımlanan, başlangıç meridyenidir.
180. meridyen, Greenwich'ten geçen baş meridyenin 180° doğusunda ya da batısında yer alan boylamdır. Uluslararası tarih değiştirme çizgisinin temeli olarak kabul edilir. Çoğunlukla Pasifik Okyanusu'nun açık sularından geçse de Antarktika ve birkaç ülkeden geçer. Tarih değiştirme çizgisi ülkelerin üzerinden geçirilmemeye çalışıldığı için bu çizgiyle birebir eş değildir.
Kurgusal konumlar, sadece kurguda yer alıp gerçek olmayan yerlerdir. Yazarlar bu tür konumları kurgusal çalışmalarına bir arka plan olmaları nedeniyle yaratabilir ve tasvir edebilirler. Zindanlar ve Ejderhalar gibi rol yapma oyunlarında da kullanılabilirler. Kurgusal yerler yeni sistemlerin geliştirilmesinde de kullanılabilir. Örneğin, European Article Number ülke kodları olan 978 ve 979 "Bookland" adlı bir ülkeye aittirler, böylece bu kodlar ISBN numaraları için kullanılabilmektedir.
15. güney enlemi, Dünya üzerinde merkez enlem olan ekvatorun 15 derece güneyinde yer alan enlem dairesidir. Başlangıç meridyeninden doğuya doğru Atlas Okyanusu, Afrika, Hint Okyanusu, Avustralasya, Büyük Okyanus ve Güney Amerika'yı geçer.
20. güney enlemi, Dünya üzerinde merkez enlem olan ekvatorun 20 derece güneyinde yer alan enlem dairesidir. Başlangıç meridyeninden doğuya doğru Atlas Okyanusu, Afrika, Hint Okyanusu, Avustralasya, Büyük Okyanus ve Güney Amerika'yı geçer.
45. doğu meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 45 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 45°D meridyeni, Kuzey kutbu, Kuzey Okyanusu, Avrupa, Asya, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden uzanır. Türkiye'nin matematik konumu; 26°-45° doğu meridyenleri, 36°- 42° kuzey paralelleridir. Türkiye'nin uç noktalarından olan meridyen, Türkiye'nin en doğusundan geçer. Iğdır ili Aralık ilçesindeki Dilucu Sınır Kapısı'nın 1,2 km. doğusunda, Azerbaycan sınırını oluşturan Aras Nehri'den Türkiye'nin en doğudaki meridyeni uzanır.
Eşdikdörtgensel izdüşüm, Batlamyus'un MS 100 civarında ortaya attığı projeksiyona dayandırılan ve Tire'li Marinus'a atfedilen basit bir harita projeksiyonudur. Projeksiyon, meridyenleri sabit aralıklı dikey düz çizgilerle ve enlem çemberlerini sabit aralıklı yatay düz çizgilerle eşler. Projeksiyon ne eşit alana sahiptir ne de konformaldır. Bu projeksiyonun getirdiği çarpıklıklar nedeniyle, navigasyon veya kadastro haritalamada çok seyrek bir şekilde kullanılmaktadır; yaygın olarak tematik haritalamada kullanılır. Özellikle, harita üzerindeki bir görüntü pikselinin konumu ile Dünya üzerindeki karşılık gelen coğrafi konumu arasındaki özellikle basit ilişki nedeniyle carrée levhası, Celestia ve NASA World Wind gibi küresel coğrafi bilgi sistemleri için bir standart haline geldi.