İçeriğe atla

Cixi

Cixi
慈禧太后
Çin İmparatoriçesi
Hüküm süresi11 Kasım 1861 - 15 Kasım 1908
(47 yıl, 4 gün)
İmparatoriçe Ci'an ile birlikte (1861-1881)
Doğum29 Kasım 1835
Ölüm15 Kasım 1908 (72 yaşında)
Pekin, Çin
HanedanQing Hanedanı
BabasıYehenara Huizheng
AnnesiFucha

İmparatoriçe Cixi (Çince: 慈禧太后; Pinyin: Cíxǐ Tàihòu; Wade-Giles: Tz'u-Hsi T'ai-hou) (d. 29 Kasım 1835 - ö. 15 Kasım 1908) 1861'den ölüm yılı 1908'e kadar olan 47 yıl boyunca Çin'deki Qing Hanedanlığı'nı pratikte (De facto) yönetmiş olan, Mançular'ın Yehe Nara klanının güçlü ve karizmatik üyesidir.[1]

Cixi gençlik döneminde İmparator Xianfeng tarafından cariye olarak alınmış, haremde yavaş yavaş statü kazanmış; ayrıca bu dönemde Xianfeng'in ölümünden sonra yönetimi devralan oğlu Tongzhi'yi doğurmuştur.[1] İmparatorun ölümünden sonra İmparatoriçe Ci'an ve görevlendirilmiş diğer vekilleri saf dışı bırakmış, hanedanın neredeyse tamamı üzerinde bir otorite kurmuştur. Bu güçle 1875 yılında yeğeni Guangxu'yu başa getirmiştir. Batı modeli yönetimlere dönüşmeyi reddeden tutucu bir yönetici olan Cixi, yönetimde reformcu yaklaşımlara karşı cephe almış ve bu fikirlere destek verdiği gerekçesiyle kendi imparator yaptığı Guangxu'yu ev hapsine aldırmıştır. Bunun yanında, Çin ordularının teknolojik olarak modernizasyonu desteklemiştir. Çin ordusunun Boxer Ayaklanması sırasında Sekiz Devlet İttifakı ile savaşırken Ronglu'nun sabotajına uğramasından sonra, iç ve dış baskılara maruz kalan Cixi yenilik yanlısı yöneticilerle çalışmayı ve yapısal reformlar gerçekleştirmeyi denemiştir.[1] Sonuç olarak, Qing Hanedanlığı onun ölümünden birkaç yıl sonra çökmüştür.[1]

Hem Kuomintang hem de Komünist gelenekten gelen tarihçilerin ortak görüşüne göre Cixi despot ve insafsız yönetimiyle Qing Hanedanlığı'nın düşüşünden sorumludur. Son dönemdeki bazı tarihçilerin görüşüne göre ise O, diğer yöneticilerden daha kötü olmayan hatta son döneminde gönülsüz olarak yaptığı reformlarla yararlı olmuş; ancak gücünü aşan problemler karşısında günah keçisi ilan edilmiştir.

Kaynakça

  1. ^ a b c d Mitter, Rana (2016). Modern China : a very short introduction (2. bas.). Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0198753704. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çin Hanedanı</span>

Çin Hanedanı, MÖ 221 - MÖ 206 yılları arasında Çin'i yönetmiş ilk hanedandır. Qin Hanedanlığı adını bugün Gansu ve Shaanxi eyaletlerinin kalbinde bulunan Qin bölgesinden alır. Qin Hanedanlığı'nın gücü, Shang Yang'ın MÖ 4. yüzyılda Savaşan Devletler Çağı'ndaki kanunlarda yaptığı legalist reformlarla artmıştır. MÖ 3. yüzyılın ortalarında ve sonlarında, Qin Hanedanlığı güçsüz Zhou Hanedanlığı'ndan başlayıp kalan diğer altı savaşan devleti de fethetmiş ve tüm Çin üzerinde kontrol elde ederek yönetimi tek çatı altında toplamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tang Hanedanı</span> 618-907 yılları arasında Çinde hüküm sürmüş bir hanedanlık

Tang Hanedanı, Sui Hanedanı'nın ardından Çin'e hüküm sürmüş hanedandır. 618'de Li Shimin, Sui Hanedanı'nı devirerek Tang Hanedanı'nı kurdu. Li Shimin daha çok Tang Hanedanı'nın kurucusu İmparator Taizong olarak bilinir. Çin imparatorlarının en ünlülerinden biridir. Tang Hanedanı döneminde Çin'in komşularının üzerinde çok büyük etkisi vardı ve birçok komşu krallıkları vergiye bağlamıştı. Bununla birlikte Göktürk Kağanlığı 659 yılında, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı ise 744 yılında Tang Hanedanı'nın egemenliği altına girmiştir. Yaklaşık 300 yıl yönetimde kalan Tang Hanedanı zamanında Han Hanedanı'ndan bile daha parlak bir dönem yaşandı. Bu dönemde imparatorluk toprakları genişletildi; değişik ırk, kültür ve dinlerden halklarla ilişkiler kuruldu ve sonradan Batılı toplumları şaşkınlığa uğratacak bir yönetim sistemi kuruldu. Bazı kaynaklarda Tang Hanedanı'nın Çinleşmiş Türk-Tabgaç kökenli olduğu geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çing Hanedanı</span> Doğu Asyada kurulan Çinin son imparatorluk hanedanı

Çing Hanedanı, 1644-1911 yılları arasında Çin'de hüküm sürmüş hanedandır. Kurucusu, Çin'in kuzeydoğusunda yaşayan Mançuların Aisin Gioro klanıdır; bu nedenle Mançu Hanedanı olarak da adlandırılır. Çin'in son imparatorluk hanedanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mançurya</span> Doğu Asyadaki coğrafi bir bölge

Mançurya, Doğu Asya'da bugünkü Çin'in kuzeydoğu bölgesi ve Rusya'nın Primorski bölgesini kapsayan tarihî bir bölge.

<span class="mw-page-title-main">Ming Hanedanı</span> 1368-1644 yılları arasında Çine hakim olmuş hanedan

Míng Hanedanı, 1368-1644 yılları arasında Çin'e egemen olmuş hanedandır. Hanedan etnik Çinliler tarafından kurulmuştur. Zhu Yuanzhang'nın 1368 yılında Nanjing kentinde tahta geçmesiyle kuruldu. Ming Taizu olarak adlandırılan Zhu Yuanzhang, tahtta kaldığı 31 yıl içinde feodal monarşi merkezi yönetimini güçlendirmek için hanedanın kuruluşuna büyük katkısı olan vezirleri ve farklı görüşlere sahip olan kişileri öldürerek imparatorluk otoritesini artırdı. Ming Taizu'nun ölümünden sonra torunu Jianwen tahta geçti. Ancak imparator Jianwen, amcası Zhu Di (朱棣) tarafından tahttan indirildi. Zhu Di, kendisini Chengzu İmparatoru ilan etti ve 1421 yılında başkenti Pekin'e taşıdı.

<span class="mw-page-title-main">Çin İç Savaşı</span> 1927-1950 yılları arasında Çinde süren iç savaş

Çin İç Savaşı, Çin'de Milliyetçi Parti (Kuomintang) ile Komünist Parti arasında yaşanmış bir savaştır. 1927 yılında Kuzey Seferi sonrasında, Çan Kay Şek tarafından yönetilen Çin Milliyetçi Partisi'nin sağ kanadının ÇMP-ÇKP ittifakındaki komünistleri temizlemesi ile başladı. Asıl çatışma 1950 yılında düşmanlığın bitmesi ile sona erdi. Komünistler şu anki Çin'i kontrolleri altına alırlarken, milliyetçilerin elinde ise şu anki Tayvan, Penghu ve birkaç ada kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Guangxu</span>

Guangxu,, asıl adı Zaitan, Qing (Mançu) hanedanının dokuzuncu imparatoru (1875-1908). Hükümdarlığının büyük bölümünde dul imparatoriçe Cixi yönetime egemen olmuş ve yönetimi modernleştirmesini, çürümeyi önlemeyi amaçlayan reformları yürürlüğe koymasını engellemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tongzhi</span>

Tongzhi, Qing Hanedanı (Mançu) imparatoru. Kısa süreli bir canlanma sağlayan hükümdarlık dönemi Tongzhi Restorasyonu olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Savaşan Devletler Çağı</span>

Muharip Devletler Dönemi veya Savaşan Devletler Dönemi İlk çağ Çin târihinde MÖ 5. yüzyıla Çin İmparatorluğu'nun kuruluşuna kadar geçen zamâna verilen addır. Sözde İlkbahar ve Sonbahar Dönemi sonrasında başlayan ve MÖ 256'da ortadan kalkan Doğu Zhou Hânedanlığı döneminin ikinci bölümü oluşturan dönem olarak görülür. İlkbahar ve Sonbahar Dönemi'nde olduğu gibi bu dönemde de kral, göstermelik yönetici olmaktan ileri gidememiş, gücü kalmamıştı.

<span class="mw-page-title-main">Dominatus</span>

Dominatus, İmparator Diokletian'ın kendisini imparator ilan ettiği MS 284 yılıyla Roma İmparatorluğu'nun Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmasından sonra Batı İmparatorluğunun tarih sahnesinden kesin olarak çekildiği MS 476 yılı arasında kalan, despotik son dönemlerini tanımlamak için kullanılan terim. Principate döneminden farklı olarak, bu dönemde Antik Roma'nın cumhuriyetçi geleneklerinin çoğunlukla sonlandırıldığı, princeps gibi cumhuriyetçi unvanla gizlenen güçlü lider yerine direkt Roma senatosuna ve halka karşı açık bir hükümdarlık sergileyebilen daha despotik bir imparatorların olduğu yönetim benimsenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">VIII. Konstantinos</span>

VIII. Konstantinos, 962-1025 yılları arasında kardeşi II. Basileios'la birlikte ortak imparator, 1025-1028 yılları arasında ise tek başına tahtta kalan Bizans imparatoru.

<span class="mw-page-title-main">IV. Mihail</span>

IV. Mihail Paflagonyalı, , 11 Nisan 1034 ile 10 Aralık 1041 döneminde Bizans imparatoru olmuştur. Tahta çıkışı VIII. Konstantinos'un kızı olan Zoi ile birlikte hazırladığı bir komplo ile Zoi ile daha önce evlenip imparator olarak tahta geçen III. Romanos'u Saray'da öldürmeleri sonucunda olmuştur. Zoi ile evlenen IV. Mihail Paflangonyalı tahta çıkmış ve 1041'de ölene kadar karısı Zoi ile birlikte imparatorluk yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Wu Zetian</span> Çin tarihinin tek kadın hükümdarı

Wu Zetian doğum adı Wu Zhao (武曌), unvanı İmparator Yoldaş Wu (武后) Çin tarihinin tek kadın İmparatoru. 690 yılında hüküm sürmeye başladı. 705 yılında öldü.

<span class="mw-page-title-main">Japonya tarihi</span> Japonya tarihi

Japonya tarihi antik zamanların şehir devletlerinin modern Japon ulus devletine ulaşacak şekilde coğrafi ve sosyal tarihini anlatmaktadır.

Tang'ın Batı Göktürk Kağanlığı'nı ele geçirmesi veya Çincede bilinen adıyla Batı Tujue'nin fethi, Tang Hanedanlığı generallerinden Su Dingfang komutasındaki Çin ordusunun Batı Göktürk Kağanı İl-Kullıg İşbara Kağan üzerine yürüdüğü askerî sefere verilen addır. Tang'ın Batı Türklerine seferleri, Batı Türklerinin Tarım Havzası'ndaki müttefiki olan Karahoca'nın 640'ta Tang ordusu tarafından işgaliyle başlamıştır. Tang Hanedanlığı himayesini kabul eden birçok vaha devletçiği, Tang'ın askerî emellerinden kuşkuya düşerek, 7. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren Tang yerine Batı Göktürk Kağanlığı'na bağlılığını bildirmiştir. Karahoca'dan sonra Orta Asya'daki yayılmacı siyasetini sürdüren Tang Çini, 644'te Karaşehir Seferi ile Karaşehir Krallığı'na, 648'de ise Kuçar Seferi ile Kuçar Krallığı'nı topraklarına katmıştır. Su Dingfang komutasında Batı Göktürklerin üzerine gönderilen ana ordu; Dingfang tarafından Türk kökenli komutanlar Böri Şad ve Bağa Şad yönetiminde iki kol orduya ayrılmıştır. Ayrıca, Tang ordusu; Sir-Tarduşlara karşı Uygurların başlattığı isyana Tang'ın destek vermesinin ardından kendisiyle müttefik olan Uygurların atlı birliklerini de takviye olarak Büyük Tang Ordusu'na kabul etmiştir. Tang ordusu ile İşbara Kullug arasında yapılan İrtiş Nehri Savaşı'nı kaybeden Batı Göktürkler; bölgedeki egemenliklerini de kaybetmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Joseon Krallığı</span> 1392–1897 yıllarında geçen kore krallığı

Joseon Krallığı, 1392-1897 yılları arasında var olmuş bir Kore krallığıdır. Krallık General Yi Seong-gye tarafından kurulmuş olup modern Kore'nin bulunduğu yerde yaklaşık beş yüzyıl boyunca hüküm sürmüştür. İlk başlarda Kore, yeniden adlandırılmış ve başkent günümüzdeki Seul'e taşınmıştır. Krallığın doğal sınırları en kuzeydeki Yalu ve Tumen nehirlerine kadar genişlemiştir. En uzun Konfüçyüsçü hükümdarlığın yaşandığı hanedanlıktır. Krallık, sonraları Ming ve Çing hanedanlarının birer vasalı olarak sürdürmüş olup Birinci Çin-Japon Savaşı'nın ardından Ekim 1897 tarihinde Kore İmparatorluğu hâline geldi.

<span class="mw-page-title-main">Çin tarihi</span> ulusal tarih

Çin tarihi, yazılı kaynaklara göre 3500 yıldan fazla geriye uzanmakta olup yazılı Çin tarihi ise MÖ 1500'lerde Shang Hanedanı döneminden başlamaktadır. Çin binlerce yıllık tarihi ile dünyanın en eski medeniyetlerinden biri ve uygarlığın beşiği olarak kabul edilmektedir. Çin uzun tarihi boyunca değişimli olarak birleşik bir devlet olarak veya birçok devlet halinde parçalanmış olarak varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Yixin</span>

Yixin veya Prens Gong, Çing Hanedanı prensi ve devlet adamı. 1861'den 1865'e kadar imparatorluğun naipiydi ve diğer zamanlarda da büyük nüfuza sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Ci'an</span>

İmparatoriçe Ci'an veya İmparatoriçe Xiaozhenxian, İmparator Xianfeng'in eşi olan Çing Hanedanı imparatoriçesi. 1852'den kocasının 1861'deki ölümüne kadar imparatoriçe eşiydi ve ardından Dul İmparatoriçe Ci'an olarak onurlandırıldı.