İçeriğe atla

Cis (cinsiyet)

Cinsiyet, bireyin biyolojik, toplumsal ve kültürel özellikleriyle şekillenen kimliği olup, kadın ve erkek gibi kategorilerde sınıflandırılır.

Cis (kimi zaman cisseksüel), biyolojik cinsiyeti ile cinsiyet kimliği eşleşen kişileri ifade eder. Mesela, birisi biyolojik olarak kadınsa "cis" kadındır. Bu terim transın zıttıdır.[1][2]

Köken ve kavramsallaştırma

İlk olarak, Alman seksolog Volkmar Sigusch cisseksüel (Almanca zissexuell) terimini 1998'de bir denemesinde kullandı.[3]

Cis ifadesi Latince "bu taraftaki" anlamında cis- önekinden türetilmiştir. Aslında "karşıya geçen, öteki taraftaki" anlamındaki trans- ifadesinin antitezi olarak ileri sürülmüştür. Bunun daha önce kimyada cis-trans izomeri olarak kullanıldığını bilinmektedir.[4]

Bugün cis ifadesi daha politik doğrucu olarak kabul edilmekte[5][6][7][8][9] ve 90'lı yıllardan itibaren tıp dergilerinde kullanılmaktadır.[10][11][12]

Eleştiriler

Feminizm ve cinsiyet çalışmalarından

Cisseksüel yerine non-trans veya natrans demenin trans bireylerin normalleştirilmesine katkı sunacağını düşünenler vardır.[13]

Bunun yanında cisseksüel-transseküsel ikiliğinin ikili cinsiyet kadar yıkıcı olduğunu düşünenler de vardır. Çünkü bu ikilik lezbiyen, gey ve biseksüel bireyleri (LGB) heteroseksüellerle aynı kefeye koyuyor.[14]

İnterseks örgütlerinden

İnterseks bireyler ilk cinsiyet kaydını karmaşıklaştırabilen ve istemsiz veya zorla tıbbî tedaviye yol açabilen atipik fiziksel cinsiyet özellikleriyle doğarlar.[15][16] Bedeniyle eşleşen "ikili olmayan bir cinsiyet kimliği duygusu"na sahip interseks bedenle doğan bir kişi, hem cis değildir hem de cinsiyet uyumsuzluğuna sahiptir. Dünyanın çoğu ülkesinde bebeklerin interseks olup olmadığına bakılmadan cinsiyet ataması yapılıyor. Bu da kayda geçirilen cinsiyetle bedenin uyuşmadığı durumlar ortaya çıkarıyor. Bunların bir sonucu olarak bebeklere genital bölge ameliyatları gibi işlemler normalleştiriliyor.[17]

Kaynakça

  1. ^ Schilt, Kristen; Westbrook, Laurel (Ağustos 2009). "Doing Gender, Doing Heteronormativity: 'Gender Normals,' Transgender People, and the Social Maintenance of Heterosexuality". Gender & Society. 23 (4): 440-464 [461]. doi:10.1177/0891243209340034. 
  2. ^ Blank, Paula. "Will the Word "Cisgender" Ever Go Mainstream?". The Atlantic (İngilizce). 13 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2018. 
  3. ^ Sigusch, Volkmar (Şubat 1998). "The Neosexual Revolution". Archives of Sexual Behavior. 27 (4): 331-359. doi:10.1023/A:1018715525493. PMID 9681118. 
  4. ^ "Definition of cisgender". Merriam Webster. 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2016. 
  5. ^ Hernandez, Vittorio (14 Şubat 2014). "What's Your Choice – Male, Female, Transgender, Intersex?: Other Gender Options Now Available for Facebook Users". International Business Times. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2015. 
  6. ^ Daubney, Martin (16 Aralık 2014). "Was 2014 the year political correctness went stark raving mad?: This year has seen political correctness turn sinister, thanks to the outraged, sanctimonious reactions of social media's PC police, argues Martin Daubney". The Daily Telegraph. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ Thompson, Damian (7 Şubat 2015). "The march of the new political correctness". The Spectator. Londra. 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2017. 
  8. ^ Macdonald, Neil (17 Mart 2015). "'Mansplaining' the return of political correctness:The scourge of the '90s, PC seems to be gaining a new foothold on college campuses". CBC.ca. 18 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2015. 
  9. ^ Wordsworth, Dot (7 Kasım 2015). "How we ended up 'cisgender':The history of a tendentious word". The Spectator. 12 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ Aultman, B (2014). "Cisgender". TSQ: Transgender Studies Quarterly. 1 (1–2): 61. doi:10.1215/23289252-2399614 Özgürce erişilebilir. 
  11. ^ Tate, Charlotte Chucky; Bettergarcia, Jay N.; Brent, Lindsay M. (2015). "Re-assessing the Role of Gender-Related Cognitions for Self-Esteem: The Importance of Gender Typicality for Cisgender Adults". Psychology & Psychiatry Journal. 72 (5–6): 221-236. doi:10.1007/s11199-015-0458-0. 
  12. ^ "New Mental Health Study Findings Have Been Reported by Investigators at Brown University (Gender Minority Stress, Mental Health, and Relationship Quality: A Dyadic Investigation of Transgender Women and Their Cisgender Male Partners)". Mental Health Weekly Digest. 9: 224. 2015. 
  13. ^ Scott-Dixon, Krista (2009). "Public health, private parts: A feminist public-health approach to trans issues". Hypatia. 24 (3): 33-55. doi:10.1111/j.1527-2001.2009.01044.x. 
  14. ^ Marinucci, Mimi (2010). Feminism is Queer: The Intimate Connection between Queer and Feminist Theory. Zed Books. ss. 125-126. 
  15. ^ Domurat Dreger, Alice (2001). Hermaphrodites and the Medical Invention of Sex. ABD: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-00189-3. 
  16. ^ Eliminating forced, coercive and otherwise involuntary sterilization, An interagency statement 22 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., World Health Organization, May 2014.
  17. ^ Caught in the Gender Binary Blind Spot: Intersex Erasure in Cisgender Rhetoric 12 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hida Viloria, August 18, 2014. Retrieved October 17, 2014.

İlgili Araştırma Makaleleri

Transfobi, transgender veya transseksüel kişilere ya da direkt olarak transseksüelliğe karşı duyulan hoşnutsuzluğu ve olumsuz tutumu kapsamaktadır. Transfobi, toplumun cinsiyet normlarına uymayan insanlara karşı duyulan korkuyu, tiksintiyi, nefreti veya rahatsızlığı ve bunlara bağlı olarak şiddeti kapsayabilir. Genellikle homofobik görüşlerle birlikte ifade edilir ve bu nedenle sıklıkla homofobinin bir türü olarak kabul edilir. Transfobinin mağdurlarından olan çocuklar tacize, okulda zorbalığa ve/veya okul içinde şiddete, koruyucu aileleri tarafından şiddete maruz kalmaktadırlar. Yetişkin mağdurlarsa kamuoyunda alaya, tacize, sataşılmaya, şiddet ile tehdide, soyguna uğramaya ve yanlış tutuklamaya maruz kalmaktadır ve bu yüzden birçoğu toplumda güvensiz hissetmektedir. Bazıları; trans olduğu için kovulacağından veya muhafazakâr politikaların, onları korumak için yasalara karşı çıkan dindar grupların etraflarını kuşatmasının baskısından dolayı sağlık hizmetini reddediyor veya işyeri ayrımcılığıyla mücadele ediyor. Kurbanların yüksek bir oranının cinsel şiddete maruz kaldığı rapor edilmektedir.

Transgender, transcinsel veya trans, kişinin cinsiyet kimliği ile atanmış olan cinsinin uyumlu olmaması durumu. Bu duruma sahip kimseleri tanımlamak için trans birey ifadesi kullanılır ve cinsel yönelimden tamamen bağımsız bir olgudur; translar aynı zamanda karşıcinsel, eşcinsel, çiftcinsel vs. şeklinde tanımlanabilirler; bazı trans bireyler ise geleneksel cinsel yönelim etiketlerinin yetersiz veya kendilerine uygulanamaz olduğunu düşünmektedir.

Kuir veya Queer, heteroseksüel veya cisseksüel olmayan insanlar için kullanılan bir şemsiye tabirdir.

Trans erkek, biyolojik bakımdan kadın olan erkektir. Pek çok trans erkek, görünüşlerini cinsiyet kimlikleriyle uyumlu olacak veya cinsiyet hoşnutsuzluğunu hafifletecek şekilde değiştirmek için cerrahi veya hormonal geçişi veya her ikisini birden tercih eder.

<span class="mw-page-title-main">İnsanlarda cinsiyet oranı</span>

İnsanlarda cinsiyet oranı, antropoloji ve demografi bilimlerinde erkek ve dişilerin toplam nüfus içindeki oranıdır. İnsan ve diğer canlılar için geçerli olmakla birlikte, daha çok insanlarla ilgili cinsiyet oranları üzerinde çalışılmaktadır.

Üçüncü cinsiyet veya üçüncü cins, bireylerin hem kendileri hem de toplum tarafından ne erkek ne de kadın olarak kategorize edildiği bir kavram. Ayrıca, üç veya daha fazla cinsiyeti tanıyan toplumlardaki bir toplumsal kategoriyi ifade eder. Üçüncü terimi genellikle "diğer"i kastediyor olarak anlaşılır; bazı antropologlar ve sosyologlar açıklanan dördüncü, beşinci, ve "bazı" cinsiyetleri ifade ederler.

Trans kadın, transeksüel kadınlar için kullanılan bir terimdir. Biyolojik olarak erkek olan ancak kendini kadın olarak tanımlayan kişilere verilen isimdir. Trans kadınlar, heteroseksüel, biseksüel, eşcinsel, aseksüel olabilir veya başka terimlerle kendilerini tanımlayabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk'ta LGBT hakları</span>

Arnavutluk'ta lezbiyen, gey, biseksüel ve transgender (LGBT) bireyler, LGBT olmayan insanların uğramadığı yasal zorluklarla yüz yüzedir; hemcins çiftlerin yasal olarak tanınmaması ve LGBT insanlar hakkında olumsuz toplumsal görüşlerin yaygınlığı, bu durumun bazı nedenlerin arasındadır. Buna rağmen, Arnavutluk'ta LGBT bireyler, kapsamlı ayrımcılık karşıtı mevzuatın altında korunmaktadır. Arnavutluk'ta 1995 yılından beri hem erkekler hem de kadınlar arası hemcins cinsel aktiviteler yasaldır, ancak hemcins birlikteliklerin ülkede hiçbir şekilde tanınmaması nedeniyle, karşı cins çiftlere mevcut olan yasal korumalar, hemcins çiftler için mevcut değildir.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan'da LGBT hakları</span>

Hırvatistan'da lezbiyen, gey, biseksüel ve transgender (LGBT) hakları son yıllarda genişletilmiştir, ancak LGBT bireyler LGBT olmayan sakinlerin karşılaşmadığı yasal zorluklara yine uğrayabilir. Hemcins birliktelikler, 2003 yılında "kayıtsız birlikte yaşama" durumlarıyla ilgili bir yasa kapsamında ilk kez resmî tanınma kazandı. 2013 yılında yapılmış bir referandumun sonucu olarak, Hırvatistan Anayasası'nda evlilik tanımını sırf bir erkek ve bir kadın arasında yapılan bir birliktelik olarak sabitleştirildi, böylece hemcins evlilikleri yasak oldu. 2014 yılında "Yaşam Ortaklığı Yasası" 'nın yürürlüğe girmesinden beri, kapsamlı evlat edinme hakları haricinde bilfiil olarak her alanda evli heteroseksüel çiftlerle eşit haklar hemcins çiftlere mevcut kılındı; evlat edinme konusunda ise, üvey evlat edinmeye benzer bir mekanizmayı hemcins çiftlere sunan bir "partner-vasi" sistemi sunuldu. Hırvatistan'da cinsel yönelim, cinsiyet kimliği ve cinsiyet ifadesine dayalı ayrımcılık yasaktır. ILGA-Europe'a göre Hırvatistan, LGBT hakları konusunda tüm Slav dünyasındaki en ileri ülkedir.

<span class="mw-page-title-main">Non-binary cinsiyet</span> normatif ve ikili olmayan cinsiyet kimliği; sadece erkeksi veya kadınsı olmayan cinsiyet kimlikleri aralığı

Non-binary, ikilik dışı cinsiyet veya genderqueer, cinsiyet kimliklerinin maskülen veya feminen olmayan, yani ikili cinsiyet sınıflandırmasının dışındaki kimliklerini kapsayan bir spektrumudur. Birçok non-binary birey, kendisini doğduğu cinsiyetten farklı bir cinsiyetle tanımladığından non-binary kimlikleri transgender şemsiyesinin kapsamı altına da girebilir.

Cinsiyet kimliği, kişinin kendi cinsiyetine ilişkin kişisel duygusudur. Cinsiyet kimliği, bir kişinin atanmış cinsiyetiyle ilişkili olabilir veya ondan farklı olabilir. Çoğu bireyde, cinsiyetin çeşitli biyolojik belirleyicileri, bireyin cinsiyet kimliğiyle uyumludur ve tutarlıdır. Cinsiyet ifadesi tipik olarak bir kişinin cinsiyet kimliğini yansıtır, ancak bu her zaman böyle değildir. Bir kişi, belirli bir toplumsal cinsiyet rolüyle tutarlı davranışlar, tutumlar ve görünümler ifade etse de, bu tür ifadeler mutlaka cinsiyet kimliklerini yansıtmayabilir. Cinsiyet kimliği terimi, 1964 yılında psikiyatri profesörü Robert J. Stoller tarafından icat edildi ve psikolog John Money tarafından popüler hale getirildi.

Transgender hormon terapisi, transgender veya atanan cinsiyetine uygun olmayan kişilere, eşey hormonlarının ve diğer hormonal ilaçların kullanıldığı, kişinin ikincil cinsiyet özelliklerinin cinsiyet kimliğiyle daha uyumlu hale gelmesinin amaçladığı bir hormon terapisi şeklidir.

Apwint Myanmar kültürüne ait özel bir terimdir. Doğumda erkek olarak doğan ve açıkça kadın olarak tanımlanan ve erkeklere ilgi duyan bireyleri ifade etmek için kullanılır. Yerel bağlamın dışında, apwint genellikle daha geniş bir şekilde trans kadınlar olarak kabul edilir. Bununla birlikte, cinsel ve toplumsal cinsiyet kimliklerini tanımlamak için ayrı kategoriler kullanan tipik Batı karakterizasyonlarından farklı olarak, Asya'da hem cinsel hem de cinsiyet kimliklerini karakterize etmek için genellikle bir etiket kümesi kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Jack Halberstam</span>

Jack Halberstam, Judith Halberstam olarak da bilinen, Amerikalı akademisyen ve kuramcıdır. Columbia Üniversitesi İngiliz Dili ve Karşılaştırmalı Edebiyat Bölümü'nde ve Kadın, Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik Araştırmaları Enstitüsü'nde profesör olarak görev yapmaktadır. Toplumsal cinsiyet ve kuir teori üzerine çalışmaları ile tanınmaktadır.

Feminist teoride, heteroataerkillik veya cisheteroataerkillik, cis erkeklerin ve heteroseksüellerin, cis dişilerin ve diğer cinsel yönelimlerin ve cinsiyet kimliklerinin üzerinde yetkiye sahip olduğu sosyopolitik bir sistemdir. Bu terim, kadınlara yönelik ayrımcılıkla LGBTQ bireylere yönelik ayrımcılığın aynı cinsiyetçi sosyal ilkeden kaynaklandığını vurgular.

Afalli, penis veya klitorisin yokluğunu tarif eden bir cinsiyet gelişim bozukluğudur. Grekçe yokluğu ifade eden a- ön eki ile penis anlamına gelen phallos sözcüğünden türemiştir. Bir interseks durum olarak sınıflandırılır.

Toplumsal cinsiyet ve cinsel çeşitlilik (GSD) veya basitçe cinsel çeşitlilik, bu çoğulluğu oluşturan kimliklerin, davranışların veya özelliklerin her birini belirtmeye gerek kalmadan cinsiyet özelliklerinin, cinsel yönelimlerin ve cinsiyet kimliklerinin tüm çeşitliliğini ifade eder.

Cinsel azınlık, cinsel kimliği, yönelimi veya uygulamaları ile çevredeki toplumun çoğunluğundan ayrılan bir gruptur. Öncelikle lezbiyen, gey, biseksüel veya queer bireyleri ifade etmek için kullanılır, ayrıca transgender, ikili olmayan veya interseks bireyleri de ifade edebilir.

Feminist psikoloji, sosyal yapılara ve cinsiyete odaklanan bir psikoloji biçimidir. Feminist psikoloji, tarihsel psikolojik araştırmaları, erkeklerin norm olduğu görüşüyle, erkek bakış açısıyla yapıldığı şekliyle eleştirir. Feminist psikoloji, feminizmin değer ve ilkelerine odaklanır.

Cinsiyet akışkanlığı, zamanla veya duruma bağlı olarak değişen, sabit olmayan bir cinsiyet kimliğidir. Bu dalgalanmalar cinsiyet kimliği veya cinsiyet ifadesi düzeyinde ortaya çıkabilmektedir. Akışkan cinsiyetli bir birey, yaşamı boyunca farklı cinsiyet tanımları arasında dalgalanabilir veya çeşitli cinsiyet tanımlarının birden fazlasını aynı anda ifade edebilir. Akışkan cinsiyetli bireyler kendilerini non-binary, transgender veya cisgender olarak tanımlayabilirler; bu, kendilerini doğumda atanan cinsiyetleriyle ile de tanımlayabildikleri anlamına gelir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.