İçeriğe atla

Cihatçı Selefilik

Cihatçı Selefîlik, Sünniliğin içerisinde yer alan aşırı muhafazakâr ve köktendinci hareket. Hareketin adı genellikle Vehhâbîler ile birlikte anılmaktadır. Ancak bu hareketin takipçileri Vehhabi sıfatını kendilerine yakıştırmamakta ve bunu küçük düşürücü bir ifade şekli olarak algılamaktadırlar.[1]

Tarihçe

19. yüzyılın sonlarında Müslüman-Osmanlı Devleti'nin Avrupalı İslâm-Karşıtı Emperyal Güçler[2] tarafından dağıtılmasının ardından Türk Devleti büyük bir borç bataklığının içerisine sürüklenmişti.[3] Bu bağlamda, Cemaleddin Afgani (1837–97), Muhammed Abduh (1849–1905) ve Reşid Rıza (1865–1935) gibi Erken-Selefî Hareketi öncüleri arasında sayılabilecek şahıslar Osmanlı İmparatorluğu'nun ekonomik, kültürel ve siyâsi çöküş nedenlerini ayrıntılı olarak incelemekte ve bu gidişe bir son vermek amacıyla İslâmi alternatif seçeneklerin neler olabileceği konusunda ciddi sayılabilecek araştırmalar yürütmekteydiler.[4]

Erken Siyâsi-Selefî Hareketi'nin temsilcilerinden Cemaleddin Afgani.

Muhammed Abduh ve Reşid Rıza hem ilk Yenilikçi-İslâm Hareketi'ni hem de Selefî-İslâmî Hareketi'ni başlatanlar arasında yer almaktaydılar.[5][6][7][8][9]

İslâmiyet'in gerçek mesajından tamamen uzak olduğuna inandıkları daha evvelki yönetimlerce uygulanmış olan taklîd politikalarının terkedilmesi nin gerekliliğine inanmakta ve şeriat düzeni altında hakiki bir İslam toplumunun yaratılabileceğini ümit etmekteydiler.[10] Daha sonra ortaya çıkan diğer köktendinci-Selefî gruplardan farklı düşünen bu Yenilikçi-Selefîler bir taraftan da Halifeliğin yeniden tesis edilmesinin gerekliliğine de vurgu yapmaktaydılar.[11]

Günümüzde

Ehl-i Hadisçiler, En-Nûr Partisi, Çin'deki Sailaifengye-Hareketi ve Mısır'daki Müslüman Kardeşler "Modern Selefî-Hareketi" temsilcileri arasında sayılabilirler.

Bibliyografya

Kaynakça

  1. ^ Olivier Roy, The Failure of Political Islam, translated by Carol Volk, Harvard University Press, 1994, sayfa. 118–9)
  2. ^ Mortimer, Edward, Faith and Power, (1982), p.85
  3. ^ "ottoman empire: debt". Answers.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2012. 
  4. ^ Mortimer, Edward, Faith and Power, (1982), p.93, 237-240,2 49
  5. ^ Encyclopedia of Islam and the Muslim World, Macmillan Reference, 2004, v.2, p.609
  6. ^ The New Encyclopedia of Islam by Cyril Glasse, Rowman and Littlefield, 2001, p.19
  7. ^ The Oxford Dictionary of Islam by John L. Esposito, OUP, 2003, s. 275.
  8. ^ Historical Dictionary of Islam by Ludwig W. Wadamed, Scarecrow Press, 2001, p.233
  9. ^ Reader (20 Haziran 2008). "Considerations on Islamic Resurgence". Islamic-considerations.blogspot.com. 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014. 
  10. ^ Passion for Islam: Shaping the Modern Middle East: the Egyptian Experience by Caryle Murphy, p.46
  11. ^ Roy, Failure of Political Islam (1994), s. 33.

Dış bağlantılar

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İslamcılık</span> Politik bir akım

İslamcılık, modern devlet ve devletçiklerin anayasal, ekonomik ve yargısal olarak, bu kesimde canlanma ya da otantikliğe dönüş olarak algılanan İslami uygulamalarla yeniden kurulması gerektiğini öne süren siyasi ideolojidir. Bu akımlardaki hakim anlayış Emr-i bi'l ma'rûf ve nehy-i anil münker'in yerine getirilmesidir. Siyasal İslam'ın Seyyid Kutub ve Mevdudî gibi köktendinci öncüleri "Allah'ın sistemi" olarak gördükleri şeriata dayanmayan güç sahipleri olarak tanımladıkları tağuta isyanı tevhidin ön şartı olarak sundular.

<span class="mw-page-title-main">Seyyid Kutub</span> Mısırlı İslamcı ideolog ve komplo teorisyeni

Seyyid İbrahim Hüseyin Kutub, kısaca Seyyid Kutub, Mısır merkezli Müslüman Kardeşler hareketinde etkin rol oynamış ve aynı zamanda fikirleriyle birçok İslamcı grubu etkilemiş köktendinci yazar ve ideolog. 1950 ve 1960'larda Müslüman Kardeşler hareketinin önde gelen isimlerinden biri oldu. 1966'da Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdünnâsır'a suikast planlamaktan suçlu bulundu ve idam edildi. El-Kaide ve IŞİD gibi küresel cihatçı örgütlerin ideolojik köklerinin temelini oluşturan Selefi cihatçılığın babası olarak kabul ediliyor.

Selefîlik veya Selefizm, temelleri çoğunlukla İbn-i Teymiye ve öğrencisi İbn Kayyim el-Cevziyye tarafından atılan bir İslâm inanç hareketidir. Günümüz Selefileri çoğunlukla, Vehhabîlik fikir akımının kurucusu Muhammed bin Abdülvehhâb'ın yazılarını ve görüşlerini rehber olarak kabul eder.

<span class="mw-page-title-main">İslam sanatı</span>

İslam sanatı, İslâm kültürünün büyük bir bölümünü oluşturur. İslamî sanat(lar) terimi görece yeni bir terimdir ve genel olarak modern bir kavram olarak ele alınabilir. Terim ile kastedilen İslam topraklarında üretilen, İslam kültürünün izini taşıyan sanat eserleridir; eserlerin illâ ki Müslüman için veya Müslümanlar tarafından yapılmış olması gerekmez. Nitekim birçok Hindu, Hristiyan ve Yahudi sanatçılar İslamî sanat eserleri verdikleri gibi, Müslümanlar tarafından yapılan bazı sanat eserlerinin alıcıları, sahipleri gayri müslimdir. Zaman zaman tarihi İslamî sanat eserleri ve sanatçılar çağdaş zamanlarda dinîden ziyade millî sanat açısından değerlendirilmiştirler; bununla birlikte bu genelde yanlış bulunur zira İslamî sanatlarda tarih boyunca ortak olan değer ve vurgu İslamdır ve sanatlar birçok etnik grubun katkısının sonucu olarak ortaya çıkmışlardır. Nitekim o dönemlerde İslam topraklarında bulunan vatandaşların da ayırıcı özelliği etnik gruplarından ziyade dinleriydi ve bu sebeple de bugün birçok tarihî İslamî sanatçının yaşadığı toprağa bakarak etnik kökenini bilmek çok zordur.

<span class="mw-page-title-main">Reşîd Rıza</span> İslami reformcu din bilgini

Muhammed Reşid Rıza, İslami reformcu din alimi. Muhammed Abduh’un en yakın takipçilerinden birisi olarak bilinir.

<i>Velâyet-i Fakih yâ Hükûmet-i İslamî</i>

Velâyet-i Fakih veya Hükûmet-i İslamî, İranlı şii dini lider Ruhullah Humeyni tarafından teokratik islam devleti fikri üzerine yazılan ve 1970 yılında ilk baskısı yapılan bir kitaptır. Kitap Türkçeye "İslam Fıkhında Devlet" olarak çevrilmiştir.

Molla (Farsça:ملا), İslami ilahiyat ve dini yasa (fıkıh) üzerine eğitim almış din bilginidir.

Hakikât İslâmiyet'in mistik kollarından biri olan Sufilik'teki bir mertebenin adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ümmetçilik</span> Müslümanların tek bir İslam devleti altında birliğini veya İslami ilkelere sahip uluslararası bir örgütü savunan siyasi hareket

Ümmetçilik veya Pan-İslamizm, Müslümanları tek bir İslam devleti altında veya İslami prensiplere sahip uluslararası bir örgüt altında birleştirmeyi savunan bir siyasi harekettir. Tarihsel olarak, tüm Osmanlı vatandaşlarının birliğini amaçlayan Osmanlıcılıktan sonra Pan-İslamizm, imparatorluktaki Müslüman halkların bağımsızlık hareketlerini önlemek amacıyla Sultan II. Abdülhamid tarafından 19. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlı İmparatorluğu'nda teşvik edilmiştir.

Hürremilik. İranlı kökleri Mazdek tarafından oluşturulan mezhebin içerisinde yatan dini ve siyasi bir hareket.

Asef Bayat sosyolog ve akademisyen. Halen Illinois Üniversitesi'nde çalışmalarını sürdürmektedir. Siyaset sosyolojisi, toplumsal hareketler ve değişme, din temelli siyaset ve gündelik hayat, toplumsal mekanlar, günümüzde İslam ve özellikle de müslüman Orta Doğu ülkelerindeki halk hareketleri ilgi alanlarını oluşturmaktadır. İran İslam Devrimi, 1970'lerden bugüne İslami hareketler, müslüman yoksul halk hareketleri, müslüman gençlik ve kadınlar gibi konular üzerine yazmıştır.

Berelvi, Sünni İslam içinde Hanefi mezhebine bağlı Hindistan'ın Bereilli kentinden çıkan 200 milyon mensubu olan bir hareket. Hareket ismini lider İmam Ahmed Raza Han'ın (1856-1921) şehrinden alır. Medya ve akedemisyenler tarafından Berelvi ismiyle anılan harekete bağlı olanlar, kendilerine Ehl-i Sünnet vel Cemaat olarak hitab etmeyi tercih ediyor.

Tebliğ Cemaati Müslümanları Sünnî İslâm'a çağırmayı ve uyandırmayı hedefleyen küresel bir hareket olup bilhassa ibadet, kıyafet ve şahsî tavırlara ağırlık verir. Teşkilatın on iki ilâ 150 milyon taraftarı olup çoğu Güney Asya'da yaşamaktadır. 150 ilâ 213 ülke arasında varlığını sürdürmektedir. Teşkilat, "20. asır İslâmı'nın en etkileyici dînî hareketlerinden biri" olarak vasıflandırılmıştır.

Müslüman Reform Hareketi, barış, insan hakları ve laik değerler üzerinden İslam'da reform yapılmasını amaçlayan bir organizasyondur.

<span class="mw-page-title-main">W. Montgomery Watt</span> İskoç şarkiyatçı ve Anglikan din adamı

William Montgomery Watt, İskoç tarihçi, oryantalist, Anglikan din adamı ve akademisyen. 1964-1979 yılları arasında Edinburgh Üniversitesi'nde Arap ve İslâm Araştırmaları Kürsüsü başkanlığında bulundu.

İslam Fedaileri, İran'da güçlü siyasi eylemleri olan Şii köktendinci grup. Nevvab Safevi takma adlı ilahiyat öğrencisi tarafından 1946'da kurulan grup, 1989'dan bu yana kayıtlı bir siyasi partidir. Grup çeşitli siyasilere suikastlar düzenlediğinden ötürü terör örgütü olarak anılmıştır.

İslam dünyasında liberalizm ve ilerlemecilik, İslami anlayış ve pratik konusunda önemli bir ilerici düşünce birikimi oluşturan kendini bildiren Müslümanları içerir. Bu çalışmalar bazen "ilerici İslam" olarak adlandırılır. Bazı bilim insanları, Omid Safi gibi, "İlerici Müslümanlar" ile "İslam'ın liberal savunucuları" arasında ayrım yapar.

<span class="mw-page-title-main">İslamcılığın eleştirisi</span>

İslamcılık veya Siyasal İslam olarak bilinen İslami uyanış hareketinin lider ve vaizlerinin fikir, hareket ve uygulamaları, gayrimüslimler yanında Müslümanlar tarafından eleştirilmiştir.

Post-İslamcılık, siyaset biliminde tartışmalı olan bir neologizmadır. Asef Bayat ve Olivier Roy, fikrin ana mimarları arasında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Humeynizm</span> Ruhullah Humeyninin fikir ve görüşlerini esas alan ideoloji

Humeynizm veya Humeynicilik, 1979 İran İslam Devrimi'nin lideri Ruhullah Humeyni'nin dini ve siyasi fikirlerini ifade eder. Ayrıca Humeynicilik, Humeyni'nin kurduğu İran İslam Cumhuriyeti'ni yöneten din adamı sınıfının ideolojisini de ifade ediyor olabilir. Bu aynı zamanda İran, Irak ve Lübnan'daki On İki İmamcı Şii nüfusun bazı kesimlerinin "radikalleşmesine" ve İran hükûmetinin Afganistan, Pakistan, Suudi Arabistan ve Afrika'daki Şii azınlıkları "silah altına almasına" atıfta bulunmak için de kullanılabilir. Humeynicilikten türetilen Humeynici ve Humeyniciler kelimeleri aynı zamanda İran'ın dini yöneticilerinin üyelerini tanımlamak ve onları "normal" Şii Müslüman din adamlarından ayırmaya çalışmak için de kullanılabilir.