İçeriğe atla

Cibali Tütün Fabrikası

Koordinatlar: 41°01′29″K 28°57′33″D / 41.02472°K 28.95917°D / 41.02472; 28.95917
Cibali Tütün Fabrikası
Fabrika binasının görünümü (2013)
Harita
Genel bilgiler
Konumİstanbul, Türkiye
Koordinatlar41°01′29″K 28°57′33″D / 41.02472°K 28.95917°D / 41.02472; 28.95917
Tamamlanma1884
Yenileme2002
SahipKadir Has Üniversitesi

Cibali Tütün Fabrikası, 1884 yılında İstanbul'un Fatih ilçesi Cibali mahallesinde tarihi endüstri yapısı.

Ayrıntılar

Tütün mamülleri üretmek amacıyla 1884'te Tütün Rejisi'nin binası olarak inşa edildi. Osmanlı İmparatorluğu'nda 16. yüzyılda tütün kullanının yaygınlaşmasıyla birlikte tütün devlet için önemli bir gelir kaynağı olmuştur[1]. Ancak, Osmanlı Devleti 19. yüzyıldan itibaren ekonomik olarak gerilemiş ve borçlarını ödeyemez hale gelmiştir. Borçlular, alacaklarını tahsil etmek amacıyla 1881 yılında "Düyun-ı Umumiye" adli bir kuruluş kurmuş ve Osmanlı Devleti'nin tütün, tuz ve kahveden topladığı bütün vergilere el koymuştur. Düyun-ı Umumiye, tütün üzerinde kontrollerini sıklaştırmış ve tekel haline gelmiştir. Osmanlı topraklarında üretilecek bütün tütün yalnızca bu kuruma satılabilir ve yalnızca bu kurumdan alınabilirdi. Kurum, tütünden elde ettigi karı artırmak amacıyla 1883 yılında Haliç kıyısında "Cibali Tütün ve Sigara Fabrikası'nı kurmuştur[2]. Yapı genel olarak su bölümlerden oluşmaktaydı: tütün depolama, ayıklama, tasnif, işleme, sigara yapımı, paketleme, ofisler, yemekhane, mutfak, kreş ve muayenehane[1]. Fabrika 1925 yılında Türkiye Cumhuriyeti tarafından devralınıncaya kadar "Düyun-ı Umumiye'nin idaresinde kalmıştı. Fabrikanın tütün ve sigara üretimi Cumhuriyet'in idaresine geçmesiyle birlikte hızlıca artmıştır. Bu dönemde Abdülkadir Meriçboyu fabrikadaçalışan kadınların çalışma hayatındaki zorlukları anlatan Cibali şiirini bestelemiştir. 1962 yılına gelindiğinde Cibali Tütün Fabrikası, Türkiye Cumhuriyeti'nin tütün ihtiyacının üste birini karşılamaya başlamıştır.[2] Cibali Tütün Fabrikası kurulduğu ilk günden kapanışına kadar genel olarak kadınlara iş imkanı tanıyan bir kurumdu. Tütünlerin sigaraya dönüşmesinde kadınlar parmaklarının erkeklerinkine göre daha ince olması nedeniyle daha çok tercih ediliyorlardı. Ayrıca kadınların o dönemlerde daha az ücretlere tabi olması bir diğer nedendi. Fabrika ilk kurulduğunda Osmanlı Devletin'de Müslüman kadınların çalışması yasak olduğu için işçilerin çoğu Yahudi ve Rum kadınlardan oluşmaktaydı.[2] 1925 yılındaki devralınmayla bu durum değişmiş Türk kadınları da iş gücüne dahil olmuştur. Cibali Tütün Fabrikası, tütün üretiminde yeni tekniklerin gelişmesiyle ve yabancı sermayenin yeni fabrikalar açmasıyla birlikte çağın gerisinde kalmaya başlamıştır. 1994 yılında ise fabrika kapatılmış, 1998 yılındaysa Kadir Has Vakfına devredilmiştir. Yapılan restorasyon çalışmaları sırasında fabrikanın altında Osmanlı döneminden kalma bir hamam kalıntısı ve bir Bizans sarnıcı kalıntısı bulunmuştur[3]. Temelde bulunan bu yapılar şu anda Rezan Has Müzesi olarak hizmet vermektedir. Cibali Tütün Fabrikası'nın kapsamlı restorasyonuyla birlikte Kadir Has Üniversitesi 2002 yılında eğitim hayatına başlamıştır.

Galeri

  • 17 Mart 1927 tarihli Servet-i Fünun dergisinde Cibali Tütün Fabrikası kadın işçileri.
    17 Mart 1927 tarihli Servet-i Fünun dergisinde Cibali Tütün Fabrikası kadın işçileri.
  • 1940'lı yıllarda fabrikada çalışan kadınlar
    1940'lı yıllarda fabrikada çalışan kadınlar

Kaynakça

  1. ^ a b Çakır, H. Y. (2019). Cibali Tütün ve Sigara Fabrikası’nın Kadir Has Üniversitesine Dönüşümü ve Yapılan Uygulamaların Analizi. International Congress of Academic Research.
  2. ^ a b c Koçu, R. E. (1965). Cibali. İstanbul Ansiklopedisi Cilt VII. İstanbul: Neşriyat Kollektif Şirketi.
  3. ^ Tunçer, İ. B. & Can, A. S. (2022) Endüstri Mirası Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: Üç Farklı Tütün Fabrikasının Dönüşümü. Journal of Architecture and Life.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sigara</span> kıyılmış tütünün kağıda sarılmasıyla üretilen, dumanı çekilerek tüketilen nesne

Sigara, kıyılmış tütünün kağıda sarılmasıyla üretilen, yakılıp dumanı çekilerek tüketilen bir nesnedir. Tütündeki psikotrop madde olan nikotin, sigarayı oldukça bağımlılık yapıcı kılar. Günümüzde çok yaygın olarak kullanılan bu ürünün, 18. yüzyılda Avrupa'ya İspanyol denizciler tarafından Amerika'dan getirildiği düşünülmektedir. Sigara, sigara tabakası veya sigara paketi içinde tutulur.

<span class="mw-page-title-main">Millî Mensucat</span>

Millî Mensucat, Adana'daki tarihi dokuma fabrikası.

<span class="mw-page-title-main">Tütün</span> bitki türü

Tütün, Solanaceae familyasının Nicotiana cinsindeki birçok bitkinin adıdır. Başta Nicotiana tabacum ve Nicotiana rustica türleri olmak üzere, dünya genelinde bilinen 70'ten fazla tütün türü bulunmaktadır. Tütün endüstrisi birçok ülkelerin ekonomisinin esasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bomonti Bira Fabrikası</span> Osmanlı İmparatorluğunda modern bira üretim tekniği ile imalata başlamış ilk bira üretim tesisi

Bomonti Bira Fabrikası, adını İstanbul'un en eski semtlerinden biri olan Bomonti'ye adını vermiş olup Osmanlı İmparatorluğu'nda modern bira üretim tekniği ile imalata başlamış olan ilk bira üretim tesisidir. Sahibi, Efes Pilsen'dir.

<span class="mw-page-title-main">Uşak Şeker Fabrikası</span>

Uşak Şeker Fabrikası. Uşak eşrafından Mehmet Hacım ve arkadaşları tarafından bir anonim şirket olarak kurulan şeker fabrikasıdır. Türkiye'nin ilk şeker fabrikası olarak bilinir. Cumhuriyet'in kurulması ve gelişmesi döneminde önemli bir kilometre taşıdır. Bütün Uşak halkı kurulmasına katkıda bulunmuştur. Ekonomik gücü olan her Uşaklı bu girişime katkıda bulunmuştur. Fabrika, etkinliğini günümüzde de sürdürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">19 Mayıs, Samsun</span> Samsunun ilçesi

19 Mayıs veya Ondokuzmayıs veya ilçe merkezinin adlarıyla Engiz veya eski resmî adıyla Ballıca, Samsun ilinin bir ilçesidir. İlçe, Samsun – Sinop karayolu üzerinde yer alıp Samsun'un 37 km batısında, Bafra’nın ise 17 km doğusunda bulunmaktadır. İlçenin batısında Bafra, doğusunda Atakum ve Karadeniz, kuzeyinde Karadeniz, güneyinde ise Atakum ve Bafra yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yıldız Çini ve Porselen Fabrikası</span> İstanbul Yıldız Parkı bahçesinde yerleşik müze-fabrika

Yıldız Çini ve Porselen Fabrikası, İstanbul Yıldız Parkı bahçesinde yerleşik müze-fabrika. 1892-1894 yıllarında Osmanlı Sarayı çini gereksinimlerini karşılamak ve gerileyen çini sanatını geliştirmek amacıyla kurulmuştur. Türkiye'nin bu alanda üretime devam eden en eski tesisi olan fabrika, günümüzde Türkiye Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak çalışan Millî Saraylar İdaresi Başkanlığı'na bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kadir Has</span> Türk iş insanı ve hayırsever (1921-2007)

Kadir Hasoğlu, Türk iş insanı, hayırsever.

<span class="mw-page-title-main">Düyûn-ı Umûmiye</span> 1881-1923 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğunun iç ve dış borçlarını denetleyen kurum

Düyun-u Umumiye, 1881-1923 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nun iç ve dış borçlarını denetleyen kurumdur.

<span class="mw-page-title-main">Kadir Has Üniversitesi</span> İstanbulda kurulu vakıf üniversitesi

Kadir Has Üniversitesi, 1997 yılında iş insanı Kadir Has'ın öncülüğünde İstanbul'da kurulmuş üniversite. Bugün İstanbul'un çeşitli noktalarındaki kampüslerinde beş fakülte, üç yüksekokul ve iki akademiye sahiptir.

Alexandre Vallaury, İstanbullu Fransız asıllı mimar.

<span class="mw-page-title-main">Sümerbank</span> 1933 yılında kurulmuş, ticari nitelikte mal üreten firma ve banka

Sümerbank, özel bütçenin temelini oluşturan katma bütçeli idare uygulamasının başladığı 1933 yılında kurulmuş, ticari nitelikte mal üreten kuruluş. Tekstil sanayisi ile aynı anda banka konumunda.

Memalik-i Şahane Duhanları Müşterekül Menfaa Reji Şirketi veya kısaca "Reji", Osmanlı Devleti, Düyun-u Umumiye ve üç bankacılık grubu arasındaki görüşmeler sonucunda 27 Mayıs 1883 tarihli sözleşmeyle yabancı sermaye ile kurulan tütün ticareti tekel ayrıcalıkları olan bir özel kâr ortaklığı şirketidir (1883-1925)..

Cibali, İstanbul'un Fatih ilçesinde, Unkapanı'ndan Eyüpsultan'a doğru Haliç'in batı kıyısındaki mahalle. Bizans surlarının içereside yer alan Cibali semtinin karşı yakasında Kasımpaşa, yan tarafında ise Balat ve Fener semtleri semti yer alır. Haraççı Kara Mehmed ile Küçük Mustafa Paşa mahallelerinin eteklerinde Haliç kıyısında kurulmuş bir semttir. Kuzeyinden Haliç'e paralel Abdülezel Paşa Caddesi geçmektedir.

Serduhani Mehmet Halis Efendi, Osmanlı'nın ilk sanayicilerinden ve İstanbul, Kadıköy'deki Göztepe semtinin kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de sigara</span> sigara

Türkiye'de sigara, Dünya Sağlık Örgütü'ne göre erkeklerin %30'unun, kadınların ise %12'sinin ölüm nedenidir.

<span class="mw-page-title-main">Moris Şinasi</span> İş İnsanı ve işletmeci

Moris Şinasi, tütün endüstrisinin en zenginlerinden olan Osmanlı doğumlu Amerikalı işletmeci.

Paşabahçe Cam Fabrikası, Mustafa Kemal Atatürk'ün verdiği talimat ile kurulan, Türkiye'nin ilk cam üretim tesis yapısıdır. Fabrika ve tesisin temeli Başvekil İsmet İnönü ve İktisat Vekili Celal Bayar'ın katılımıyla 1934 yılında Beykoz Paşabahçe'de atılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mecidiyeköy Likör Fabrikası</span>

Mecidiyeköy Likör Fabrikası ya da diğer adıyla Mecidiyeköy İnhisarlar İdaresi Likör ve Kanyak Fabrikası, Fransız mimar Robert Mallet-Stevens tarafından tasarlanmış yapıdır. Mustafa Kemal Atatürk'ün direktifleriyle kurulan fabrikanın yapımına 1930 yılına girilirken başlanmıştır. 1931 yılında inşaası tamamlanan yapı, uzun yıllar boyunca likör üretimine katkı sağlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Rezan Has Müzesi</span>

Rezan Has Müzesi, İstanbul'da kültür ve sanat ile ilgili içeriklere ev sahipliği yapan özel bir müzedir. Haliç'in güney kıyısında Fatih ilçesine bağlı Cibali Mahallesi'nde bulunuyor. Hayırsever iş adamı Kadir Has'ın gelini Ahu Has, müzeyi 2007 yılında kurdu. Müzeye Kadir Has'ın eşi Rezan Has'ın ismi verildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.