Chor Minor
 Güneybatıdan Chor Minor | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Buhara, Özbekistan |
| Koordinatlar | 39°46′29″K 64°25′39″D / 39.77472°K 64.42750°D |
| İnanç | İslam |
| Mimari | |
| Mimari tür | Cami |
| Tamamlanma | 1807 |
| Özellikler | |
| Kubbe sayısı | 4 |
Chor Minor (Dört Minare, Özbekçe: Chor minor), alternatif olarak Halife Niyaz-kul Medresesi olarak bilinir, Özbekistan'ın Buhara şehrinde yer alan ve günümüzde mevcut bulunmayan yıkılmış bir medrese için inşa edilmiş tarihi bir binadır. Lyab-i Hauz Külliyesi'nin kuzeydoğusunda bir kesimde yer almaktadır. Kültürel miras anıtı olarak korunmaktadır ve aynı zamanda Dünya Miras Alanı Buhara Tarihi Merkezi'nin bir parçasıdır.[1]
Adı
Farsçada anıtın adı, günümüzde de mevcut bulunan dört minaresine ithafen "Dört minare" anlamına gelmektedir.
Tarihi
Yapı, 19. yüzyılda Buhara Hanlığı hükümdarlığı altında Türkmen kökenli zengin bir Buharalı olan Halife Niyaz-kul tarafından yaptırılmıştır.[2] Dört kuleli yapının bazen bir zamanlar yapının arkasında bulunan medreselerin kapılarından biri olduğu düşünülür ancak Chor Minor aslında ibadet ve barınma olmak üzere iki işlevi olan bir bina kompleksidir. Başlangıçta, yıkılan bir medrese kompleksinin bir parçasıydı.[3] Binanın Buhara mimarisinde benzeri yoktur ve Niyaz-kul'un bu yapıyı inşa ettirmesinin ilham ve güdüleri belirsizdir.[4]
Mimari
Ana yapı bir camidir. Olağan dışı dış görünüşüne rağmen bina, Orta Asya camilerinde tipik olarak görülen bir iç mekana sahiptir. Binanın kubbesi sayesinde, yapı iyi akustik özelliklere sahiptir ve bu nedenle sufi ibadetlerinden olan 'zikir' törenleri için, genellikle ezberden ayet ve ilahi okunması ve enstrümantal müzik dinletilerinin yapıldığı 'zikirhane' özel bir önem kazanır. Merkezi binanın her iki tarafında, bazıları yıkılmış, sadece temelleri görünür durumda olan konut odaları bulunmaktadır. Sonuç olarak, medresenin tam işleyişi için sadece sınıf ve bazı yardımcı odalar eksiktir. Bununla birlikte, medrese denilen ders salonlarının olmaması ya da olsa bile içlerinde ders verilmemesi yaygın bir uygulamadır. Bu medreseler öğrenci yurdu olarak hizmet veriyor olmalıdır.[2]
Chor-Minor'un sağındaki meydanda, muhtemelen yapı kompleksinin geri kalanıyla aynı yaştaki bir havuz bulunmaktadır. Chor Minor günümüzde etrafını çevreleyen küçük evler ve dükkânlarla çevrilidir.
Kuleler
Chor Minor kuleleri minare değildir. Bunlardan üçü depolama için kullanılırdı ve birinde üst kata çıkan bir merdiven bulunmaktaydı. Hepsi mavi seramik fayanslarla kaplı kubbelere sahiptir.[3] Dört kulenin her biri farklı dekoratif motiflere sahiptir. Bazı araştırmacılar dekorasyon unsurlarının Orta Asyalılar tarafından bilinen dört dini yansıttığını belirtmektedir. Zerdüşt ve İslam motiflerinin yanı sıra haç, Hristiyan balık motifi ve Budist dua tekerleğini andıran unsurlar görülebilmektedir.
1995 yılında, bir yer altı akıntısı nedeniyle, dört kuleden biri çökmüş[5] ve UNESCO tarafından Dünya Mirası Fonu altında acil yardım uygulanmıştır. Her ne kadar çöküntü tüm yapının istikrarsızlaşmasına neden olsa da, yetkililer afet konusunda farkındalığı en aza indirgemek konusunda endişeliydiler. Açıklama yapılmadan bina restorasyon sürecine alındı ve, olay o zamandan beri gizli tutulmasına rağmen, "kalitesiz çimento ve çelik gibi geleneksel olmayan yapı malzemeleri kullanılarak"[6] kulenin aceleyle yeniden inşa edilmesinden sonra, Chor Minor, şehrin en popüler mekanlarından biri olarak geri döndü.
Kaynakça
- ^ "Chor Minor Mosque (Four Minarets)". UNESCO. 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2016.
- ^ a b О.А.Сухарева, Квартальная община позднефеодального города Бухары (в связи с историей кварталов), Академия наук СССР, Институт этнографии им.Н.Н.Миклухо-Маклая, Издательство Наука; Главная редакция восточной литературы Москва 1976 (Rusça)
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (Rusça). Всемирная история, история народов и государств. 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (Rusça). Информационное агентство «Фергана.Ру». 10 Nisan 2007. 23 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2016.
- ^ "UNESCO World Heritage Centre - State of Conservation (SOC 1997) Historic Centre of Bukhara (Uzbekistan)". 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2020.
- ^ "World Heritage Centre - State of Conservation (SOC 1997) Historic Centre of Bukhara (Uzbekistan)". 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2020.
