İçeriğe atla

Chiapas çatışması

Chiapas çatışması

Chiapas Eyaleti
Tarih1 Ocak 1994 – günümüz
Bölge
Chiapas, Meksika
Sonuç Ateşkes (San Andre Anlaşması 1997)
Taraflar
 Meksika
Destekleyeni:
 İsrail[1][2]
 ABD[3]

Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu (ELZN)

Devrimci Halk Ordusu[4]
Komutanlar ve liderler
Carlos Salinas de Gortari
Manuel Camacho Solís
Arturo Guzmán Decena (1997'ye kadar)
 ABD Bill Clinton		 Subcomandante Marcos
Comandante Ramona

Chiapas çatışması (İspanyolca: Conflicto de Chiapas), 1994 Zapatista ayaklanması, 1995 Zapatista krizi ve bunların sonuçları;[5] 1990'lardan günümüze Meksika'nın Chiapas eyaletindeki yerli halklar ve geçimlik çiftçiler arasındaki gerilimlere verilen addır.

Zapatista ayaklanması Ocak 1994'te başladı ve ateşkes konusunda anlaşmaya varılmadan iki haftadan az sürdü.[6] Çatışmanın kollarının başlıca savaşçıları Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu ve Meksika hükümeti idi.[6] Hükûmet ve Zapatistalar arasındaki müzakereler anlaşmaların yapılmasına yol açtı, ancak barış süreci durgunlaştıkça uyulmamaya başlandı. Bu, hükûmetle bağları olan topluluklar ile Zapatistalar'a sempati duyan topluluklar arasında artan bir bölünme ile sonuçlandı. Sosyal gerginlikler, silahlı çatışma ve paramiliter olaylar arttı ve 1997'de Acteal köyünde 45 kişinin Zapatista karşıtı milisler tarafından öldürülmesiyle sonuçlandı.[7] Düşük düzeyde olsa da, asi faaliyetler devam etmekte ve hükûmetle birlikte Zapatista taraftarları ve Zapatista karşıtı milisler arasında bazen şiddet patlıyor. İlgili son olay, Zapatistalar'a bağlı bir öğretmenin öldürüldüğü ve Chiapas'ta 15 kişinin daha yaralandığı 2014 yılında meydana geldi.[8]

Kaynakça

  1. ^ "Rebellion in Chiapas and the Mexican Military" (PDF). National Security Archive. 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Haziran 2020. 
  2. ^ "Militares israelíes darán clases a policías de Chiapas" (İspanyolca). Excelsior. 8 Mayıs 2013. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020. 
  3. ^ "El Lazca recibió entrenamiento militar en Israel y EU" (İspanyolca). SDPnoticas. 14 Ekim 2012. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020. 
  4. ^ Ramsey, Geoffrey (9 Ocak 2012). "How Mexico's Guerrilla Army Stayed Clear of Organized Crime". InSight Crime. 29 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020. 
  5. ^ "sipaz.org/crono/proceng.htm". Sipaz.org. 1 Ocak 1994. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2013. 
  6. ^ a b "Zapatista Timeline 1994". web.eecs.utk.edu. 26 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2018. 
  7. ^ Lacey, Marc. "10 Years Later, Chiapas Massacre Still Haunts Mexico" (İngilizce). 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2018. 
  8. ^ "Zapatista teacher dead, 15 seriously wounded in deadly Chiapas ambush". Schools for Chiapas (İngilizce). 7 Mayıs 2014. 29 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2018. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Meksika</span> Kuzey Amerika yer alan bir ülke

Meksika, resmî adıyla Birleşik Meksika Devletleri (İspanyolca: Estados Unidos Mexicanos,

<span class="mw-page-title-main">Subcomandante Marcos</span> Meksikalı aktivist

Rafael Sebastián Guillén Vicente veya yaygın olarak Subcomandante Marcos, devam eden Chiapas çatışmasında Meksikalı bir isyancı, eski askeri lider ve Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu (EZLN) sözcüsüdür.

<span class="mw-page-title-main">Chiapas</span>

Chiapas, Meksika'nın güneydoğusunda yer alan eyalet. Doğu sınırında Guatemala ile komşudur. Eyâletin güneyinde ise Büyük Okyanus bulunmaktadır. Chiapas 73,887 km2 yüzölçümüne ve 2003 yılı tahminlerine göre 4,224,800 kişilik bir nüfusa sahiptir. Chiapas genel olarak nemli ve tropikal bir iklime sahiptir. Kuzeyde Tabasco eyâleti yakınlarında yıllık ortalama yağış düşüşü 3000 mm/yıldır. Bölgenin doğal bitki örtüsü ovalar ve yüksek, uzun ömürlü yağmur ormanlarından oluşmaktaydı ancak bitki yapısı tarım ve çiftlik yapımları nedeniyle büyük ölçüde zarar görmüştür. Yağmur miktarı güneydeki Pasifik kıyılarına gittikçe azalsa da muz ve diğer tropikal ürünlerin yetişmesi için uygun bir iklime sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu</span> aşırı solcu özgürlükçü sosyalist siyasi ve militer devrimci grup

Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu veya Zapatistalar Meksika'nın en yoksul eyaletlerinden Chiapas'ta yerleşik anarşist bir devrimci gruptur.

Zapatista Ayaklanması, NAFTA anlaşmasının uygulanmasına tepkili olan köylülerin, Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu tarafından koordine edilerek ayarlanmasıdır. 12 gün süren bir çatışmadan sonra ateşkes yapılarak barış görüşmeleri başlatıldı.

<span class="mw-page-title-main">San Andre Anlaşması</span>

San Andre Anlaşması, Zapatista Ayaklanması'nı başlatan Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu ile Meksika hükûmeti arasında yapılan barış görüşmelerinin ardından oluşturulmuş anlaşmadır. Ancak daha sonra birçok uyuşmazlık ortaya çıkmış ve bir türlü kanun haline dönüşememiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu'nda kadınlar</span>

EZLN'deki kadınlar, Meksika'da ezilen kadınların Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu (EZLN), çatısı altında birleşmesini ifade eder. Kadınlar daha çok Meksika'nın Chiapas'taki bölgesinde etkiliydi.

<span class="mw-page-title-main">Comandanta Ramona</span>

Comandanta Ramona, Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu'nun (EZLN) Tzotzil halkına mensup yerli otonom devrimcisi. Gerilla olarak Güney Meksika'daki Chiapas'da faaliyet yürüttü. EZLN'nin en çok bilinen kadın aktörlerindendir. Ramona, üçte biri kadınlardan oluşan silahlı güçlerini yöneten yedi kadın komutanlarından biriydi. Aynı zamanda Zapatista Yürütme Konseyi Üyesi ve yoksul kadınların eşitliği için çalışan birimde çalışmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Tlatelolco Katliamı</span>

Tlatelolco Katliamı, 2 Ekim 1968 tarihinde Meksika'nın başkenti Meksiko'nun Plaza de las Tres Culturas meydanında hükûmet karşıtı gösteriler sırasında öğrenci ve sivillerin ordu ve polis tarafından öldürülmesi olayıdır. Olaylar, hükûmetin siyasi muhalefeti bastırmak için güçlerini kullandığı Meksika Kirli Savaşı'nın bir parçası olarak kabul edilmektedir. Katliam, 1968 Yaz Olimpiyatları'nın başlamasından 10 gün önce gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Körfez Karteli</span> Tamaulipas merkezli organize suç örgütü

Körfez Karteli Meksika'daki suç örgütü ve uyuşturucu kartellerindendir ve ülkedeki en eski organize suç gruplarından biridir.

COVID-19 pandemisinin Şubat 2020'de Meksika'ya ulaştığı doğrulandı. 18 Nisan itibarıyla, Meksika'da 7.497 onaylı COVID-19 vakası ve 650 ölüm bildirilmiştir ancak Sağlık Sekreterliği istatistiksel bir örnekleme olarak teyit edilen toplam vaka sayısını dikkate alarak 2020 Nisan başında Meksika'da 26.000'den fazla vaka olduğunu tahmin etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Asi Zapatista Özerk Belediyeleri</span> Meksikada de facto özerk bölgeler

Asi Zapatista Özerk Belediyeleri veya kısaca MAREZ, 1994 yılında gerçekleşen ve Chiapas çatışmasının bir parçası olan Zapatista Ayaklanması'nın ardından kurulan Meksika Chiapas eyaletindeki Neozapatizm destek üsleri tarafından kontrol edilen de facto özerk bölgelerdir. 1996'da San André Anlaşmaları'yla sonuçlanan Meksika hükûmeti ile müzakere girişimlerine rağmen, bölgenin özerkliği devlet tarafından tanınmıyor.

Neozapatizm veya Neozapatizmo, Chiapas'ta büyük bir bölgeyi yöneten ve Chiapas çatışmasının başlangıcından bu yana var olan Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu tarafından tasarlanan ve kullanılan politik felsefe ve uygulamasıdır. En önemlisi, Zapatistalar'ın Gizli Devrimci Yerel Genel Komutanlığı'nın açıklamasına göre bir ideoloji değildir: "Zapatismo yeni bir politik ideoloji ya da eski ideolojilerin bir tekrarlaması değildir... Evrensel çözümler, yöntemler, stratejiler, taktikler, yasalar, kurallar veya sloganlar: Sadece bir arzu vardır: daha iyi bir dünya, yani yeni bir dünya inşa etmek."

<span class="mw-page-title-main">Carlos Salinas de Gortari</span> 60. Meksika devlet başkanı

Carlos Salinas de Gortari Meksikalı iktisatçı ve 1988-1994 yılları arasında Meksika devlet başkanı olarak görev yapan Kurumsal Devrim Partisi'nden (PRI) bir politikacıdır. 1990'lardan beri Meksika'daki en etkili ve tartışmalı politikacı olarak kabul edilmektedir. Kariyerinin başlarında Bütçe Sekreterliği'nde çalıştı ve sonunda Sekreter oldu. 1988'de PRI başkan adayı oldu; seçim sahtekarlığı suçlamalarına rağmen 6 Temmuz 1988'de seçildi.

Chiapas mutfağı, aynı adı taşıyan Meksika eyaletindeki bir yemek pişirme tarzıdır.

<span class="mw-page-title-main">Pozol</span>

Pozol hem fermente mısır hamurunun hem de ondan yapılan içeceğin adıdır ve kökeni Kolomb Öncesi Meksika'ya kadar dayanmaktadır. Pozol hazırlanırken mısır hamuru ve su dışında kakao gibi başka bileşenler de eklenebilir. İçecek Meksika'nın güneyinde Chiapas ve Tabasco eyaletlerinde tüketilmektedir. Hastalıklarla savaşmak için de kullanılan pozol susuzluğu da gidermektedir. Ayrıca ormandaki uzun yolculuklarında geçim kaynağı olarak Amerika'nın yerli halkları tarafından da kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Martha Madrigal Castillejos</span> Meksikalı şair ve hikaye yazarı

Martha Madrigal Castillejos, Meksikalı şair ve hikâye yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Ejido</span>

Ejido, Meksika'da Meksika devletine ait olan, topluluk üyelerinin arazi üzerinde mülkiyet haklarından ziyade intifa haklarına sahip olduğu, tarım için kullanılan bir ortak arazi alanıdır. Modern çağda ejidos kazanan insanlar, onları tek tek parseller halinde eker ve toplu olarak hükûmet gözetiminde ortak mülkleri sürerler. Ejidos sistemi, fetih öncesi Aztek calpulli ve Orta Çağ İspanyol ejido anlayışına dayanmasına rağmen yirminci yüzyılda hükûmet kontrolündedir.

<span class="mw-page-title-main">San Cristóbal de las Casas</span>

San Cristóbal de las Casas veya Tzotzilce de Jovel Meksika'nın Chiapas eyaletindeki Chiapas platosunda bulunan bir şehir ve belediyedir. 1892 yılına kadar eyaletin başkenti olan San Cristóbal de las Casas hâlâ daha Chipas'ın kültürel başkenti olarak kabul ediliyor. Bölge çoğunlukla dağlık araziden oluşuyor ancak şehir tepelerle çevrili küçük bir vadide konumlandırılmıştır. Şehrin merkezi, kırmızı kiremitli çatıları, Arnavut kaldırımlı sokakları ve genellikle çiçekli ferforje balkonlarıyla İspanyol sömürgesi olduğu zamanlarının düzenini ve kültürel mimarisinin çoğunu muhafaza ediyor. Şehir ekonomisinin büyük paylarını turizm, ticaret ve hizmet sektörü oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Devrimci Halk Ordusu</span>

Devrimci Halk Ordusu veya Ejercito Popular Revolucionario ya da kısaltımı ile EPR, Meksika'daki solcu bir gerilla hareketidir. Esas olarak Guerrero eyaletinde faaliyet göstermesine rağmen, Oaxaca, Chiapas, Guanajuato, Tlaxcala ve Veracruz dahil olmak üzere diğer güney Meksika eyaletlerinde de operasyonlar gerçekleştirmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.