İçeriğe atla

Chang'e 5

Koordinatlar: 43°03′27″N 51°54′58″W / 43.0576°K 51.9161°B / 43.0576; -51.9161
Chang'e 5
Roketten ayrılan Chang'e 5 sondasının sanatsal tasviri
Görev türüAy örneği getirme
UygulayıcıÇin CNSA
COSPAR kimliği2020-087A Bunu Vikiveri'de düzenleyin
SATCAT no.47097
Görev süresiGeçen: 3 yıl, 10 ay, 22 gün
Uzay aracı özellikleri
ÜreticiCAST
Fırlatma ağırlığı8.200 kg[1]
Görev başlangıcı
Fırlatma tarihi23 Kasım 2020
20:30:12 UTC[1]
24 Kasım 2020
04:30 CST[2]
RoketLong March 5
Fırlatma yeriWenchang
ÜstleniciCALT
Görev sonu
İniş tarihi16 Aralık 2020, 17:59 UTC[1]
Dönüş kapsülü
İniş yeriİç Moğolistan, Çin
Ay yörünge aracı
Yörüngeye yerleşme28 Kasım 2020, 12:58 UTC[3]
Yörünge parametreleri
Periapsis yüksekliği400 kilometre (250 mi)[3]
Ay iniş aracı
İniş tarihi1 Aralık 2020, 15:11 UTC[4]
Kalkış tarihi3 Aralık 2020, 15:10 UTC
İniş yeriMons Rümker, Oceanus Procellarum bölgesi
43°03′27″N 51°54′58″W / 43.0576°K 51.9161°B / 43.0576; -51.9161[5][6]
Örnek ağırlığı1.731 gram (61,1 oz)[7]
Sample Ascender ile kenetlenme
Kenetlenme tarihi5 Aralık 2020, 21:42:00 UTC[8]
Ayrılma tarihi7 Aralık 2020, 04:35:00 UTC[9]
Ay uçuşu
Uzay aracı bileşeniyörünge aracı
En yakın yaklaşım~9 Eylül 2021[10]
 

Chang'e 5, (Çince: 嫦娥 五号; pinyin: Cháng'é wǔhào), Çin Ay Keşif Programı'nın beşinci ay keşif görevi ve Çin'in ilk Ay'dan örnek getirme göreviydi.[11]

Selefleri gibi bu uzay aracı da adını Çin ay tanrıçası Chang'e'den almıştır. 23 Kasım 2020, saat 20.30 UTC'de Hainan Adası'ndaki Wenchang Uzay Aracı Fırlatma Sahası'ndan fırlatıldı. 1 Aralık 2020'de Ay'a indi, ~1.731 g (61,1 oz) Ay örneği topladı ve 16 Aralık 2020 17.59 UTC'de Dünya'ya döndü.[12][13]

Chang'e-5, Sovyetler Birliği'nin 1976'daki Luna 24'ünden bu yana ilk Ay örneği getirme göreviydi. Görev, Çin'i Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği'nden sonra Ay'dan örnek getiren üçüncü ülke yaptı.

Getirilen örnekler Dünya'ya bırakıldıktan sonra Chang'e 5 (CE-5) yörünge aracı, 15 Mart 2021 05.39 UTC'de Güneş-Dünya L1 Lagrange noktası tarafından başarıyla yakalandı ve Güneş-Dünya L1 Lagrange noktası yörüngesine yerleşen ilk Çin uzay aracı oldu. L1'e yaptığı 88 günlük yolculukta, görev kontrolü 2 yörünge manevrası ve 2 yörünge düzeltme manevrası gerçekleştirdi. 9 Eylül 2021'de genişletilmiş bir görevde bir Ay uçuşu gerçekleştirdi.[10]

Ocak 2022'de CE-5, Çin Ay Keşif Programı'nın bir sonraki aşamasına hazırlık olarak Çok Uzun Baz İnterferometri (VLBI) testleri yapmak üzere Ay uzak ters yön yörüngesi (DRO) için L1 noktasından ayrıldı.[14][15]

Kaynakça

  1. ^ a b c "Chang'e 5". NASA Space Science Data Coordinated Archive. 5 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2022. 
  2. ^ "NASA - NSSDCA Spacecraft Details - Chang'e 5". nssdc.gsfc.nasa.gov. NASA. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2020.  Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
  3. ^ a b Qian, Yuqi; Xiao, Long; Head, James W.; van der Bogert, Carolyn H.; Hiesinger, Harald; Wilson, Lionel (February 2021). "Young lunar mare basalts in the Chang'e-5 sample return region, northern Oceanus Procellarum". Earth and Planetary Science Letters. Cilt 555. s. 116702. doi:10.1016/j.epsl.2020.116702. 18 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2021. 
  4. ^ Berger, Eric. "China Chang'e 5 probe has safely landed on the Moon". arstechnica.com. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2020. 
  5. ^ Williams, David R. (7 Aralık 2018). "Future Chinese Lunar Missions". NASA. 4 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir.
  6. ^ Jones, Andrew (7 Haziran 2017). "China confirms landing site for Chang'e-5 Moon sample return". GB Times. 28 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2017. 
  7. ^ "China's Chang'e-5 retrieves 1.731 grams of moon samples". Xinhua Tongxunshe. 19 Aralık 2020. 20 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ Jones, Andrew (6 Aralık 2020). "China's Chang'e 5 aces lunar orbit docking needed to bring moon samples home". Space.com. 7 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2023. 
  9. ^ Krebs, Gunter D. "Chang'e 5, 6 (CE 5, 6)". Gunter's Space Page. 3 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2023. 
  10. ^ a b "China's Chang'e-5 orbiter is heading back to the moon". SpaceNews (İngilizce). 6 Eylül 2021. 30 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2021. 
  11. ^ Liu, Jianjun; Zeng, Xingguo; Li, Chunlai; Ren, Xin; Yan, Wei; Tan, Xu; Zhang, Xiaoxia; Chen, Wangli; Zuo, Wei; Liu, Yuxuan; Liu, Bin (Şubat 2021). "Landing Site Selection and Overview of China's Lunar Landing Missions". Space Science Reviews. 217 (1). s. 6. doi:10.1007/s11214-020-00781-9. ISSN 0038-6308. 30 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2021. 
  12. ^ CNSA. "China's Chang'e-5 retrieves 1.731 kilograms of moon samples". 4 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2021. 
  13. ^ Jones, Andrew. "China says it's open to sharing moon rocks as Chang'e 5 samples head to the lab". space.com. 30 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2021. 
  14. ^ Jones, Andrew (15 Şubat 2022). "A Chinese spacecraft is testing out a new orbit around the moon". Space News. 
  15. ^ "Chang'e-5: China's Moon sample return mission". Planetary. 19 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ay</span> Dünyanın doğal uydusu

Ay, Dünya'nın tek doğal uydusu ve Güneş Sistemi içindeki beşinci büyük doğal uydudur. Dünya ile Ay arasında ortalama merkezden merkeze uzaklık 384.403 km, yani Dünya'nın çapının yaklaşık otuz katı kadardır. Jeofiziksel açıdan Ay, gezegen kütleli gök cismi veya uydu gezegendir. Kütlesi, Dünya'nın kütlesinin %1,2'si ve çapı 3.474 km (2.159 mi) ile Dünya'nın yaklaşık dörtte biri kadardır. Yüzeyinde kütleçekim etkisi yerçekiminin yaklaşık %17'sidir. Ay, Dünya'nın yörüngesinde bir turunu 27 gün 7 saatte tamamlar. Dünya, Ay ve Güneş geometrisinde görülen periyodik değişimler sonucunda her 29,5 günde tekrar eden Ay'ın evreleri oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Luna programı</span>

Luna programı, zaman zaman Lunik ya da Lunnik olarak telaffuz edilen, Sovyetler Birliği tarafından 1959'dan 1976'ya kadar Ay'a yollanan robotik uzay araçları programıdır. Bu program sayesinde Ay'daki; toprağın kimyasal yapısı, yer çekimi, sıcaklık ve radyasyon miktarı hakkında bilgiler elde edilmiştir. Proje kapsamında, toplamda 24 araç görev almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Luna 25</span>

Luna 25, Roskosmos tarafından planlanan bir Ay'a iniş görevidir. Aracın Ay'ın güney yarımküresindeki Boguslavsky kraterine inmesi planlanmaktadır. 1970'lerdeki Sovyet Luna programının sürekliliğini vurgulamak için adı Luna-Glob lander'dan Luna 25 olarak yeniden adlandırıldı.

Çin Ay Keşif Programı veya Chang'e programı, Çin Ulusal Uzay İdaresi'nin Ay'a yönelik robotik görevlerdir. Program, ay yörünge, iniş, keşif ve örnek toplama araçlarını içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Chang'e 1</span>

Chang'e 1, Çin Ulusal Uzay İdaresi tarafından geliştirilen bir Ay uzay sondasıdır. Çin Ay Keşif Programı'nın ilk aşamasının bir parçası olup adını Çin Ay tanrıçası Chang'e'den almaktadır. Chang'e 1, bir mikrodalga radyatör kullanarak Ay'ın pasif, çok kanallı, uzaktan mikrodalga algılamasını gerçekleştiren ilk ay sondasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Chang'e 2</span>

Chang'e 2, Çin Ulusal Uzay İdaresi tarafından geliştirilen bir Ay uzay sondasıdır. Çin Ay Keşif Programı'nın ilk aşamasının bir parçası olup 2007'de fırlatılan Chang'e 1'in devamıdır. Chang'e 2'nin tasarımında Chang'e 1 ile benzerlik göstermesine karşın, daha gelişmiş bir yerleşik kamera da dahil olmak üzere bazı teknik yenilikler yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Chang'e 3</span>

Chang'e 3, Çin Ulusal Uzay İdaresi tarafından geliştirilen bir Ay uzay sondasıdır. Çin Ay Keşif Programı'nın ikinci aşamasının bir parçası olup bir robotik iniş aracı ve Yutu (玉兔) Ay keşif aracını içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Chang'e 5-T1</span>

Chang'e 5-T1, Çin Ulusal Uzay İdaresi tarafından geliştirilen bir deneysel Ay uzay sondasıdır. Xichang Uydu Fırlatma Merkezi'nden 23 Ekim 2014 tarihinde fırlatılmış olup Çin Ay Keşif Programı'nın son aşamasının bir parçasıdır ve Chang'e 5 görevinde kullanılmak üzere planlanan kapsül tasarımının atmosfere giriş testlerini gerçekleştirmek üzere tasarlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Chang'e 4</span>

Chang'e 4 ilk defa Ay'ın Uzak Tarafı'na yumuşak iniş yapan Çin Ay Keşif Programı görevi. Robotik iniş takımı ve keşif aracı 7 Aralık 2018'de fırlatıldı. 3 Ocak 2019'da Ay'a iniş yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Artemis Programı</span> Ay ve Marsta insan keşfine olanak sağlayacak üç aşamadan oluşan uzay programı

Artemis Programı ya da Artemis görevi, Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) liderliğinde, Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Japonya Uzay Araştırma Ajansı (JAXA) ve Kanada Uzay Ajansı (CSA) gibi uluslararası ortaklar tarafından yönetilen bir robotik ve insanlı Ay keşif programıdır. Projenin amacı "ilk kadın ve sıradaki erkeği" Ay'ın güney kutbuna indirmek olarak ifade ediliyor. Projenin ismini aldığı Artemis, Yunan mitolojisinde tanrı Apollon'un ikiz kız kardeşi ve ay tanrıçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ay Geçidi</span>

Ay Geçidi veya kısaca Geçit, güneş enerjisiyle çalışan bir iletişim merkezi, bilim laboratuvarı, kısa süreli yaşam modülü, keşif araçları ve diğer robotlar için bekletme alanı olarak hizmet vermesi amaçlanan Ay yörüngesinde planlanmış bir uzay istasyonudur. 2024'ten sonra NASA'nın Artemis Programı'ndaki ana odak noktalarından biri olması beklenmektedir. Geçit, Ay'ın güney kutbunun hem robotik hem de mürettebatlı keşfi için hazırlık noktası olarak hizmet verecek ve NASA'nın Mars'a yönelik Derin Uzay Taşımacılığı konsepti için ana durak noktası olacaktır. Daha önce Derin Uzay Geçidi (DSG) olarak bilinen istasyon, NASA'nın 2019 Birleşik Devletler federal bütçesi için 2018 teklifi sırasında Ay Yörünge Platformu Geçidi (LOP-G) olarak yeniden adlandırıldı. Bütçeleme süreci tamamlandığında, Amerikan Kongresi tarafından ön çalışmalar için 332 milyon ABD doları bütçe ayrılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tianwen-1</span>

Tianwen-1, Çin Ulusal Uzay İdaresi (CNSA) tarafından Mars'a robotik bir uzay aracı göndermek için gezegenler arası bir görev olup, bir yörünge aracı, konuşlandırılabilir kamera, iniş aracı ve Zhurong keşif aracından oluşur. Toplam kütlesi yaklaşık beş ton olan uzay aracı, Mars'a fırlatılan en ağır sondalardan biridir ve 13 bilimsel alet, konuşlandırılabilir kamera, iniş aracı ve Zhurong keşif aracından oluşur.

<i>Zhurong</i> (keşif aracı) Mars keşif aracı

Zhurong, Çin'in başka bir gezegene indirdiği ilk Mars keşif aracıdır. Çin Ulusal Uzay İdaresi (CNSA) tarafından yürütülen Tianwen-1 Mars görevinin bir parçasıdır.

Bu, Güneş Sistemi'nin keşfine odaklanması planlanan uzay araçlarının, uzay aracının fırlatılma tarihine göre sıralanmış bir listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ay görevleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Ay'ın insan tarafından keşfedilmesinin bir parçası olarak, Dünya'nın doğal uydusunu incelemek amacıyla çok sayıda uzay görevi gerçekleştirildi. Ay'a inişlerden Sovyetler Birliği'nin Luna 2'si, yüzeyine başarıyla ulaşan ilk uzay aracıydı ve 13 Eylül 1959'da kasıtlı olarak Ay'a çarpmıştı. 1966'da Luna 9, kontrollü yumuşak iniş gerçekleştiren ilk uzay aracı olurken, Luna 10 yörüngeye giren Luna 10 yörüngeye giren ilk görev olurken, 1968'de Zond 5 yaşam formlarını (kaplumbağaları) Ay'ın yakınına taşıyan ilk görev oldu.

<span class="mw-page-title-main">Chang'e 6</span>

Chang'e 6, Çin Ulusal Uzay İdaresi tarafından gerçekleştirilen robotik bir Ay keşif göreviydi. Çin Ay Keşif Programı'ndaki öncüllerine benzer şekilde bu uzay aracı da adını Çin ay tanrıçası Chang'e'den almıştır.

Aşağıda yer alan Dünya dışı yörünge araçlarının listesinde dış yörüngede bulunan uzay araçları listelenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Halo yörünge</span>

Halo yörünge, yörünge mekaniği kapsamındaki üç cisim probleminde L 1, L 2 veya L 3 Lagrange noktalarından biriyle ilişkili olan periyodik ve üç boyutlu bir yörüngedir. Lagrange noktası terimi yalnızca boş uzayda var olduğu kabul edilen bir referans noktası olmasına rağmen, bu noktalarda yer alan cisimler kendine özgü olarak Lissajous yörüngesi veya Halo yörüngesi adı verilen yörüngelerde hareket edebilmektedir. Bu noktalar, iki gezegensel cismin kütleçekimsel olarak birbirine çekilmesi ile ana cismin kendi etrafındaki dönüşünü ifade eden Coriolis etkisi ve özellikle uzay araçlarının yörüngeye yerleştirilmesinde baz alınan merkezkaç kuvveti arasındaki etkileşime benzer bir nitelik taşıdığı düşünülebilir. Halo yörüngeleri, örneğin Güneş – Dünya yörüngesinde dönen uydu sistemi veya Dünya – Ay yörüngesinde dönen uydu sistemi gibi herhangi bir üç cisimli sistemde görülebilir. Her Lagrange noktasında, hem kuzey hem de güney halo yörüngelerinin sürekli "aileleri" bulunur. Halo yörüngeleri kararsız olma eğiliminde olduğundan, bilimsel amaçlara hizmet eden yapay bir uyduyu yörüngede tutmak için iticilerin kullanımı gerekebilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Lissajous yörünge</span>

Lissajous yörünge, bir cismin minimum itki gücüyle bir üç cisimli sistemin Lagrange noktası çevresinde izlediği yarı-periyodik bir yörünge yoludur. Adını Jules Antoine Lissajous'tan alır. Bir Lagrange noktasındaki Lyapunov yörüngeleri iki ana cismin düzlemine tümüyle yayılan kavisli bir yoldur. Tersine, Lissajous yörüngeler, bir Lissajous eğrisini takip eder ve düzlemdeki bazı bileşenleri dik olarak keser. Halo yörüngeler de benzer şekilde düzlemdeki bileşenleri dik olarak kesmektedir ancak Lissajous yörüngelerden farklı olarak Halo yörüngeler periyodiktir.

<i>Kartal</i> Ay Modülü

Kartal Ay modülü (LM-5), ilk kez insanların Ay'a indiği Apollo 11'in mürettebatlı Ay iniş aracı olarak görev yapan uzay aracıdır. Adını görev ambleminde belirgin bir şekilde yer alan kel kartaldan almıştır. Ay modülü, Columbia komuta modülünde Dünya'dan Ay yörüngesine uçtu ve ardından 20 Temmuz 1969'da astronot Neil Armstrong tarafından Buzz Aldrin'in navigasyon yardımıyla Ay'a uçuruldu. Kartal modülünün inişi, Armstrong ve Aldrin tarafından isimlendirilen ve ilk olarak modülün inişinde duyurulan Tranquility Üssü'nü yarattı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.