İçeriğe atla

Chaim Yellin

Chaim Yellin
LakabıKadishon
Doğum7 Aralık 1912(1912-12-07)
Vilkija, Litvanya
ÖlümMayıs 1944, (31 yaşında)
Kovno Gettosu, Litvanya

Chaim Yellin (İbranice: חיים ילין; Litvanca: Chaimas Jelinas; 1912–1944), Litvanya'nın Alman işgali sırasında Kovno Gettosu'ndaki bir Yahudi şair ve direniş hareketinin lideriydi.[1][2][3][4][5]

Biyografi

Chaim Yellin, Vilkija kasabasında Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Ailesi Eliezer Yellin ve Esther Rivel, o sırada kasabadaki Yahudilerin eğitim dili olan İbranice konuştu. Birinci Dünya Savaşı sırasında, Litvanya Yahudileri 1915'te Rus Ordusu Genelkurmay Başkanlığının emriyle kovuldu ve ailesi Voronezh'e sürüldü. Orada Ekim Devrimi ve Rus İç Savaşı'na tanık oldular. Sonuç olarak, babası görüşlerini önemli ölçüde değiştirdi ve Yidiş evlerinde daha fazla konuşuldu. Aile 1921'de Rusya'dan Litvanya'ya döndü ve Kovno'ya yerleşti. Dönüşü üzerine babası, şehirde Kültür Ligi (Yidiş: גע ליגע) ile birlikte çalışan bir Yahudi genel kütüphanesi kurdu.

Chaim Yellin çok fazla okuduğu için bu durum arkadaşları tarafından "Kitap kurdu" olarak bilinmesine yol açtı. Okul kariyeri boyunca çevresine uyum sağlamak zorunda kaldı. Voronej'de çalışmalarına Rusça olarak başladı. Kovno'da Yidce çalışmaya başladı, ancak dördüncü sınıfta olmadığı için 1932'ye kadar İbranice çalıştığı İbranice Spor Okuluna girdi. Buna ek olarak, Kovno Üniversitesi'ndeki İktisat Fakültesi çalışmaları tamamen Litvancaydı. Yellin, Kovno'daki Yahudi grupların performansları hakkında tiyatro incelemeleri yayınlamaya başladı. Bu konular üzerine yazmaya yavaş yavaş sokak hayatı ve pazar, kasaba, köy ve özellikle de işçilerin zor durumu ilgili raporlar ve açıklamalar düzenledi. Solcu genç yazarlar grubunun en aktif üyelerinden biriydi ve edebiyat, tiyatro, müzik ve şiir alanlarında edebi ve kültürel akşamları organize etmede aktifti.

II. Dünya Savaşı

24 Haziran 1941'de Sovyetler Birliği'nin Litvanya'yı işgalinden bir yıl sonra Nazi Almanyası Kovno'yu işgal etti. Yellin ve ailesi Sovyetler Birliği'ne kaçmaya çalıştı, ancak Almanlar tarafından yakalandı. Bir süre yollarda ve ormanlarda dolaştılar ve sonunda Kovno'ya geri döndüler ve gettoya gönderildiler. Oradayken, Yellin "Kadishon" takma adı altında gizlendi ve Almanlar tarafından ele geçirilme korkusuyla görünüşünü gizledi. Ekim ayına kadar, Almanlar bir dizi katliam ve sürgün gerçekleştirmişlerdi ve Kovno Yahudi cemaatinin yarısından azı daha önce 40.000'in üzerinde kalmıştı. Üç yeraltı direniş grubunun gettoda 1941 sonbaharında aktif olduğu biliniyordu. Yellin, esas olarak cepheler hakkında bilgi toplamak, hareketin gazilerini rahatlatmak ve ölen savaşçıların çocuklarına yardımcı olmakla ilgilendi.

Aralık 1941'de çeşitli gruplar "Anti-Faşist Mücadele Örgütü" ne katıldılar. Deneyim eksikliği olmasına rağmen, Yellin örgütün komutanlığına atandı. Kuruluş sırasında, örgütün hedefleri tanımlandı: "Gettodan vazgeçmeyeceğiz. Asıl amacımız, partizan saflarında Nazilere karşı açık mücadele." ifadesini kullandı.[6] Örgüt üyeleri birçok sabotaj eylemi gerçekleştirdiler, özellikle Yahudilerin zorunlu çalışmaya gönderildiği iş kamplarına yönelik bu eylemleri düzenlediler.

1943'te, bağ kurma çabalarının ardından Anti-Faşist Örgüt üyeleri Litvanya Yeraltı "Litvanya'da Faşizme Karşı Savaş Birliği" ne katıldı ve yakın işbirliği yapmaya karar verildi. Kovno çevresindeki ormanlarda partizan üssü kurmak için iki girişim vardı, ancak ikisi de başarısız oldu. Eylül 1943'te Yellin, paraşütçü Gesia Glazer ile iletişime geçmek için gettoda aldığı bir mektubun ardından Vilna'ya gitti. Toplantıda Yellin, Doğu Litvanya'daki partizan üslerinden birine davet edildi ve ikisi Rudniki ormanlarına gitti. Üssünde, Yellin hızlı bir şekilde eğitim gördüğü iki hafta geçirdi.

Ölümü

6 Nisan 1944'te Yellin, gizli bir Alman ajanı olan bir Litvanyalıyla birlikte bir görevdeydi. Ajan Yellin'i durdurmaya çalıştığında neler olup bittiğini anladı, bir tabanca çıkardı ve ajanı vurdu.[1] Kargaşayı duyduktan sonra, Alman ve Litvanya askerleri Yellin'in peşinden koştu ve Yellin Litvanya sokaklarından geçtikten sonra arkadaşlarının evine ulaştı. Memurlar tarafından eve girerken fark edildikten sonra, ikisine de tekrar ateş etti ve farklı bir yöne koştu.[1] Çok ileri gidemeyeceğini bilen Almanlar takviye çağırdı. Yellin cephaneden çıktığından, yakalanmadan önce intihar etmeye çalıştı. Gestapo onu ölmek üzereyken buldu ve tutukladı.[1] Chaim Yellin sonunda işkence gördükten ve Almanlara herhangi bir bilgi vermeyi reddettikten sonra idam edildi.[1][5]

Ailesi

Kardeşi Meir Yellin (1910-2000) yazar ve mühendisdi. Nazi işgali sırasında Kovno Gettosu'nda hapsedildi, ancak sonunda şehir Sovyetler tarafından kurtarılana kadar kaçtı ve gizlendi. Kovno'nun kurtarılması üzerine, Holokost'tan kurtulan Yahudi çocuklar için bir sığınak kurucusu oldu. Litvanya'da ve daha sonra Sovyet Yahudi basınında Litvanya'daki Holokost hakkında hikâyeler ve makaleler yayınladı. Eserleri arasında: "Partisaner von Kunaser Gette" (Yidiş dilinde: "Kovno Gettosundaki Partizanlar", Moskova, 1948); "Bir Gece" (Litvanca ve Rusça, 1966); "Ölüm Kalelerinde" (Litvanca, 1966).

Eşi Dweira Yellin-Kormanaite ile Meir Yellin'in 1940 doğumlu bir kızı Esther Yellin vardı. Esther, Moskova'daki Heinrich Neuhaus'un efsanevi ustalık sınıfında piyano öğrencisiydi. Esther Yellin günümüzde Zürih, İsviçre'de profesyonel piyanistler için piyano öğretmeni olarak çalışıyor.[7]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d e Gordon, Harry (2000). The Shadow of Death: The Holocaust in Lithuania. University Press of Kentucky. ss. 132–133. ISBN 978-0813190082
  2. ^ Segal, Rona. "Dance Me to the End of Love 5 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Haaretz.
  3. ^ Tory, Avraham (1991). Surviving the Holocaust: The Kovno Ghetto Diary. Harvard University Press. s. 518. ISBN 978-0674858114
  4. ^ Gilbert, Martin (2000). Never Again: The History of the Holocaust. Universe. s. 109. ISBN 978-0789304094
  5. ^ a b Arad, Yitzhak (2009). The Holocaust in the Soviet Union. University of Nebraska. ss. 488–490. ISBN 978-0803220591
  6. ^ Faitelson, Alex (2006). The Truth and Nothing But the Truth: Jewish Resistance in Lithuania. Gefen Publishing House. s. 99. ISBN 978-9652293640
  7. ^ Esther Yellin 4 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,Konzertpianistin & Klavierlehrerin

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Holokost</span> Adolf Hitler liderliğindeki Nazi Almanyasının azınlıklar, eşcinseller, esirler ve muhaliflere uyguladığı soykırım

Holokost, Yahudi Soykırımı veya HaŞoah, Nazi Almanyası döneminde 1941 ve 1945 yılları arasında, Adolf Hitler ve Heinrich Himmler'in liderliğindeki SS güçleri tarafından işgal edilen sınırlar içerisinde yaklaşık 6 milyon Yahudi'nin sistemli bir şekilde öldürüldükleri soykırımdır.

<span class="mw-page-title-main">Getto</span> bir kentin herhangi bir azınlıkça yerleşilen bölümü

Getto, bir kentin herhangi bir azınlıkça yerleşilen bölümüne genel olarak verilen ad. Orta Çağ'da şehirlerde yabancılar gözlem altında ve hususi mahallerde yaşamak zorundaydılar. Yahudiler gibi gruplar kamusal haklardan mahrum olarak şehrin periferisinde yaşıyordu. Esasen Venedik'te baruthanenin bulunduğu Venedik Gettosu Yahudilere ayrılan mecburi ikâmet mahallesi olduğundan, bu isim zamanla bütün Avrupa şehirlerinde Musevi mahalleleri için yaygınlaşan bir deyim oldu. Özelde Almanya ve Doğu Avrupa şehirlerinde eskiden Yahudilere ayrılan, sonra da Yahudi semtlerine verilen bir addır. Genelde kötü koşulların hakim olduğu bölgeler için kullanılır. Etimolojik kökeni açısından Venedikçe, İbranice, Yidiş, Almanca, Latince, İtalyanca ve Fransızca gibi kökenler önerilmesine rağmen kesin kabul gören bir sav yoktur.

<span class="mw-page-title-main">Tuvia Bielski</span>

Tuvia Bielski, II. Dünya Savaşı sırasında gizlice Polonya ve Belarus ormanlarında kamp kurarak 1.200 Yahudi'yi kurtaran "Bielski kardeşler otriadı"nın partizan lideriydi.

<span class="mw-page-title-main">Josef Blösche</span>

Josef Blösche, Almanya'da Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi üyesi ve bir Rottenführer olarak II. Dünya Savaşı sırasında SS ve SD'de görev yapan asker. Blösche birçok Yahudiyi vurup öldümüş ve çok daha fazla Yahudiyi imha kamplarında ölüme yollamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Venedik Gettosu</span> İtalyada ada

Venedik Gettosu, Venedik Cumhuriyeti altında yaşayan Yahudilerin Venedik'te yaşamaya zorlandığı muhittir. Getto kelimesinin kökeni, İtalyanca "ghèto"dan gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Częstochowa Gettosu Ayaklanması</span>

Çestohova Gettosu Ayaklanması, II. Dünya Savaşı sırasında işgal edilen Polonya'nın Çestohova kentinde Almanlar tarafından kurulan gettoda meydana gelen ayaklanmadır. Buradaki ilk ayaklanma 4 Ocak 1943 yılında meydana geldi. Ancak ayaklanma başarılı olamamış ve misilleme olarak 50 genç Yahudi öldürülmüştü. Asıl büyük ayaklanma ise Haziran 1943 yılında gerçekleşti.

Bialystok Gettosu Direnişi, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası tarafından işgal edilen Polonya'nın Bialystok kentinde kurulan gettodaki ayaklanmadır. Bu ayaklanma Varşova Gettosu Ayaklanması'ndan sonraki en büyük ikinci getto ayaklanmasıdır. Direniş Anti-Faşist Askeri Örgüt tarafından düzenlendi.

<span class="mw-page-title-main">Porajmos</span>

Porajmos, Roman Kırımı veya Çingene Soykırımı, II. Dünya Savaşı'nda Nazi yönetimince gerçekleştirilen Çingenelere yönelik soykırımdır. Kelime anlamı olarak yok etme ve yıkım anlamına gelen Porajmos veya Pharrajimos ve yine toplu katliam anlamındaki Samudaripen kelimeleri bu soykırımı ifade etmede kullanılmaktadır.

Rollkommando Hamann Temmuz-Ekim 1941'de kırsalda Litvanya Yahudilerinin toplu katledilmesini ve en az 60.000 Yahudinin ölüm cezasına çarptırılmasını sağlayan küçük bir mobil birimdi. Bu birim, Temmuz 1942'den Ağustos'a kadar Letonya'da çok sayıda cinayetten sorumluydu. 1941 yılı sonunda Litvanya Yahudilerinin tahrip edilmesi, Kırsal kesimdeki Rollkommando, Ponary katliamındaki Ypatingas bûrileri tarafından ve Kaunas'daki Dokuzuncu Kaledeki Tautinio Darbo Apsaugos Batalionas tarafından. Yaklaşık altı ay içinde tüm Litvanyalı Yahudilerin yaklaşık % 80'i öldürüldü. Geriye kalan birkaç kişi ise işgücü olarak kurtuldu ve özellikle Vilna ve Kaunas gettosu gibi kent gettolarında yoğunlaştı.

<span class="mw-page-title-main">Nazi Almanyası'nın Litvanya'yı işgali</span>

Litvanya'nın Nazi Almanyası tarafından işgali, 22 Haziran 1941'de Nazilerin Sovyetler Birliği'ni işgalinden, 28 Ocak 1945'te Memel Savaşı'nın sonuna kadar sürdü. İlk başta Almanlar, Alman gelişinden önce Litvanya'yı işgal eden baskıcı Sovyet rejiminden kurtarıcılar olarak karşılandı. Bağımsızlığı yeniden kurma veya bir miktar özerklik kazanma umuduyla Litvanyalılar Geçici Hükümetlerini örgütlediler. Bir süre sonra ise Litvanyalıların Almanlara karşı tutumları pasif direnişe dönüştü.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Getto Polisi</span>

Yahudi Gettosu Polisi veya Yahudi Polis Servisi, yerel Judenrat tarafından Nazi gettolarında örgütlendirilmiş yardımcı polis birimleriydi.

<span class="mw-page-title-main">Kaunas Pogromu</span>

Kaunas pogromu, 25-29 Haziran 1941 - Barbarossa Operasyonu ve Litvanya'nın Nazi işgalinin ilk günlerinde Litvanya, Kaunas'ta yaşayan Yahudilerin katliamıydı. En meşhur olay, 27 Haziran'da birkaç düzine Yahudi'nin işkence gördüğü ve idam edildiği Lietūkis garajında meydana geldi. Haziran ayından sonra Kaunas Kalesi'nin çeşitli kalelerinde, özellikle Yedinci ve Dokuzuncu Kale'de sistematik infazlar gerçekleştirildi.

Ona Šimaitė Vilnius Üniversitesi'nde, II. Dünya Savaşı sırasında Vilna Gettosundaki Yahudilere yardım etmek ve onları kurtarmak için pozisyonunu kullanan Litvanyalı bir kütüphaneciydi. Uluslararası Dürüstler arasında yer almaktadır..

<span class="mw-page-title-main">Anna Borkowska (rahibe)</span>

Anna Borkowska (Rahibelik öncesi soyadı Janina Siestrzewitowska) veya Rahibe Bertranda, Polonyalı bir Dominikan rahibe.

Josef Glazman, Vilna Gettosunda Litvanyalı bir Yahudi direniş grubunun lideriydi.

<span class="mw-page-title-main">Litvanya'da Holokost</span>

Litvanya'da Holokost, Nazi işgâli altındaki Litvanya SSC'nde kurulmuş Reichskommissariat Ostland'a bağlı Generalbezirk Litauen alanında yaşayan Litvanya (Litvak) ve Polonya Yahudileri'nin neredeyse tümünün imha edilmesine sebep oldu. Yaklaşık 208.000-210.000 Yahudinin arasında tahminen 190.000-195.000'i, çoğu Haziran ile Aralık 1941 arasında öldürülmek üzere İkinci Dünya Savaşı'nın sonundan önce öldürüldü. Üç senelik Alman işgâli boyunca Litvanya'daki Yahudi nüfusunun %95'inden fazlası katledildi; bu, Holokost'un yer aldığı tüm diğer ülkelerden daha eksiksiz bir yıkımdı. Tarihçiler, bu imha oranını Yahudi olmayan yerel paramiliter oluşumlarının soykırımda Nazilerle kitlesel oranda işbirliklerinde bulunmalarına bağlamıştır, ancak bu işbirliklerinin nedenleri tartışılmaya devam etmektedir. Holokost, Litvanya tarihinde bu kadar kısa bir sürede şimdiye kadarki en büyük can kaybıyla sonuçlandı.

<span class="mw-page-title-main">Minsk Gettosu</span>

Minsk Gettosu, Nazi Almanyası'nın Sovyetler Birliği'ni istilasından kısa süre sonra kuruldu. Alman işgâli altındaki Sovyet topraklarındaki en büyük gettolardan biriydi. Neredeyse 100 bin Yahudi barındırdı; bunların çoğu Holokost'ta öldürüldü.

<span class="mw-page-title-main">Theresienstadt Gettosu</span>

Theresienstadt Gettosu, II. Dünya Savaşı'nda, Nazi Almanyası'nın Çekoslovakya'dan ilhâk edip işgâl ettiği Bohemya ve Moravya Protektorası'nda yer alan Terezín kasabasında Schutzstaffel (SS) tarafından kuruldu. Gettonun iki ana amacı vardı: hem imha kamplarına yönelik bir "ara durak" olarak işlev göstermek hem de bir "emeklilik yerleşimi" olarak yaşlı ve ünlü Yahudilere ev sahipliği yaparak Yahudi toplulukları Nihai Çözüm konusunda yanıltmak. Getto, hem tutsakların ölümünü hızlandıracak şartlarla kasıtlı bir şekilde tasarlandı, hem de Nazi propagandasının bir aleti olarak kullanıldı. Diğer gettolardan farklı olarak, bu gettoda zorla çalıştırmanın büyük bir ekonomik önemi yoktu.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi partizanlar</span>

Yahudi partizanlar, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası ve işbirlikçilerine karşı Yahudi direniş hareketine katılan düzensiz askeri gruplardaki savaşçılardı.

<span class="mw-page-title-main">Nazi gettoları</span>

İkinci Dünya Savaşı sırasında Polonya'nın işgaliyle başlayan Nazi rejimi, Yahudileri ve bazen de Romanları, sömürülerini daha da artırmak için kasaba ve şehirlerin küçük bölümlerine ayırmak ve hapsetmek amacıyla Alman işgali altındaki Doğu Avrupa'da gettolar kurdu. Alman belgelerinde ve getto girişlerindeki tabelalarda, Naziler onlardan genellikle Jüdischer Wohnbezirk veya Wohngebiet der Juden olarak bahsediyordu ve her ikisi de Yahudi Mahallesi olarak tercüme ediliyordu. Holokost tarihçilerinin tanımladığı şekliyle açık gettolar, kapalı gettolar, çalışma, geçiş ve yıkım gettoları dahil olmak üzere birçok farklı tür vardı. Bazı durumlarda, topluca getto ayaklanmaları olarak bilinen, Alman işgaline karşı Yahudi yeraltı direnişinin mekanıydılar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.