İçeriğe atla

Chagas hastalığı

Chagas hastalığı
Giemsa boyalı Trypanosoma cruzi mikro fotoğrafı
UzmanlıkEnfeksiyon hastalıkları, Parazitoloji Bunu Vikiveri'de düzenleyin

Chagas hastalığı ya da Amerika tripanozomiyazı, Trypanosoma cruzi adlı protozoanın neden olduğu tropikal bir paraziter hastalıktır.[1] Çoğunlukla öpücük böceği (Triyatomine) olarak bilinen böcekler aracılığıyla yayılır.[1] Belirtiler, enfeksiyonun seyri sırasında değişkenlik gösterir. Hastalığın ilk aşamasında tipik olarak herhangi bir belirti görülmez ya da aşağıdaki hafif belirtiler görülür: ateş, lenf düğümlerinde şişme, baş ağrısı ya da ısırık yerine mahsus şişlik.[1] Fertler 8–12 hafta sonra hastalığın kronik aşamasına girer ve hastaların %60-70'inde asla başka belirti görülmez.[2][3] Hastaların kalan %30-40'lık kısmında, enfeksiyonun ilk defa bulaşmasından 10 ila 30 yıl sonra başka belirtiler gelişir.[3] Bu belirtiler arasında hastaların %20 ila 30'unda görülen ve kalp yetmezliğine yol açan karıncık genişlemesi sayılabilir.[1] Ayrıca, hastaların %10'luk kesiminde megaözefagus ya da megakolon görülebilir.[1]

Hastalık ilk kez 1909'da Brezilyalı hekim Carlos Chagas tarafından tanımlanmış ve adını ondan almıştır.[4] Chagas hastalığı, ihmal edilmiş bir tropikal hastalık olarak sınıflandırılır.[5]

Sebepleri ve teşhis

T. cruzi insanlara ve diğer memelilere genellikle Triyatomine alt ailesine mensup kan emici (hematofaj) "öpücük böcekleri" (Triatoma infestans, Rhodnius prolixus, Triatoma dimidiata ve Panstrongylus megistus) aracılığıyla yayılır.[6] Bu böceklere farklı bölgelerde farklı adlar verilmiştir: Arjantin, Bolivya, Şili ve Paraguay'da vinchuca; Brezilya'da barbeiro; Kolombiya'da pito; Orta Amerika'da chinche ve Venezuela'da chipo. Bu hastalık kan nakli, organ nakli, parazit bulaşmış gıdaları yeme ve anneden fetüse bulaşma yoluyla da geçebilir.[1] Hastalık erken dönemde mikroskop kullanılarak kanda parazitin bulunmasıyla teşhis edilebilir.[3] Kronik hastalık ise kanda T. cruzi antikorunun bulunmasıyla teşhis edilir.[3]

Korunma ve tedavi

Hastalıktan çoğunlukla öpücük böceklerinin ortadan kaldırılması ve ısırmalarından sakınılmasıyla korunulur.[1] Diğer korunma yöntemleri arasında nakillerde kullanılan kanın taramadan geçirilmesi sayılabilir.[1] 2013 yılı itibarıyla henüz bir aşı geliştirilememiştir.[1] Enfeksiyonun erken döneminde tedavide benznidazol ya da nifurtimoks kullanılabilir.[1] Tedaviye erken başlanması durumunda neredeyse kesin tedavi sağlanır, ama Chagas hastalığına yakalanmanın üzerinden geçen zaman ne kadar uzarsa tedavi o kadar etkinliğini yitirir.[1] Bu tedavi kronik hastalıkta uygulandığında son aşama belirtilerini geciktirebilir ya da önleyebilir.[1] Benznidazol ve nifurtimoks, hastaların %40'a[1] varan kısmında cilt rahatsızlığı, beyin toksisitesi ve sindirim sistemi tahrişi gibi geçici yan etkilere yol açar.[2][7][8]

Epidemiyoloji

Chagas hastalığının haritası.

Özellikle Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika‘da 7 ila 8 milyon kişinin Chagas hastalağına yakalanmış olduğu tahmin edilmektedir.[1] 2006 yılı itibarıyla senede yaklaşık 12.500 kişinin ölümüne yol açmaktadır.[2] Hastalığa yakalananların çoğu fakirdir[2] ve çoğu da hastalığın kendilerine bulaştığının farkında değildir.[9] Büyük ölçekli nüfus hareketleri Chagas hastalığının görüldüğü alanları genişletmiş ve Avrupa ülkeleri ile Amerika Birleşik Devletleri de bu alanlara dahil olmuştur.[1] Hastalığın görülme sıklığının 2014 yılına kadar bu alanlarda arttığı gözlenmiştir.[10] Bu hastalık ilk olarak 1909 yılında hastalığa adını veren Carlos Chagas tarafından tanımlanmıştır.[1] 150'den fazla hayvanı etkilemektedir.[2]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Chagas disease (American trypanosomiasis) Fact sheet N°340". World Health Organization. Mart 2013. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2014. 
  2. ^ a b c d e Rassi A, Rassi A, Marin-Neto JA (Nisan 2010). "Chagas disease". Lancet. 375 (9723). ss. 1388-402. doi:10.1016/S0140-6736(10)60061-X. PMID 20399979. 
  3. ^ a b c d Rassi A, Jr; Rassi, A; Marcondes de Rezende, J (Haziran 2012). "American trypanosomiasis (Chagas disease)". Infectious disease clinics of North America. 26 (2). ss. 275-91. doi:10.1016/j.idc.2012.03.002. PMID 22632639. 
  4. ^ "Chagas disease (American trypanosomiasis)". World Health Organization. 17 Nisan 2019. 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2020. 
  5. ^ "Neglected Tropical Diseases". cdc.gov. 6 Haziran 2011. 4 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2014. 
  6. ^ "DPDx – Trypanosomiasis, American. Fact Sheet". Centers for Disease Control (CDC). 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010. 
  7. ^ Bern C, Montgomery SP, Herwaldt BL; ve diğerleri. (Kasım 2007). "Evaluation and treatment of chagas disease in the United States: a systematic review". JAMA. 298 (18). ss. 2171-81. doi:10.1001/jama.298.18.2171. PMID 18000201. 
  8. ^ Rassi A, Dias JC, Marin-Neto JA, Rassi A (Nisan 2009). "Challenges and opportunities for primary, secondary, and tertiary prevention of Chagas' disease". Heart. 95 (7). ss. 524-34. doi:10.1136/hrt.2008.159624. PMID 19131444. 
  9. ^ Capinera, John L., (Ed.) (2008). Encyclopedia of entomology (2nd ed. bas.). Dordrecht: Springer. s. 824. ISBN 9781402062421. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2015. 
  10. ^ Bonney, KM (2014). "Chagas disease in the 21st Century: a public health success or an emerging threat?". Parasite. Cilt 21. s. 11. doi:10.1051/parasite/2014012. PMC 3952655 $2. PMID 24626257. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Triatoma guasayana ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Sınıflandırma
Dış kaynaklar


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gut</span>

Gut veya damla hastalığı,, ayırt edici özelliği tekrarlayan akut enflamatuvar artrit—kırmızı renkli, hassas, sıcak, eklem şişliği— olan bir tıbbi durumdur. En sık etkilenen bölge, ayak başparmağının tabanındaki tarak kemiği-parmak kemiği eklemidir. Bununla birlikte kireçlenme, böbrek taşı veya ürat nefropati şeklinde de var olabilir. Gutun sebebi kanda ürik asit düzeylerinin yükselmesidir. Ürik asit kristalleşir ve kristaller eklemlerde, tendonlarda ve çevre dokularda birikir.

<span class="mw-page-title-main">Gastroenterit</span> mide ve/veya ince bağırsak iltihabı ile karakterize tıbbi durum

Gastroenterit veya mide-bağırsak iltihabı (gastroenteritis), mide ("gastro"-) ve ince bağırsak’ı ("entero"-) içeren mide bağırsak kanalı’nın iltihabı ("-itis") ile karakterize olan ve ishal, kusma, karın ağrısı ile krampa sebep olan bir tıbbi durumdur. Mide iltihabından gastro, mide mikrobu ve mide virüsü olarak da bahsedilmiştir. Grip ile ilgisi olmamasına rağmen mide gribi ve gastrik grip olarak da adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Böbrek yetmezliği</span> böbreklerin kandaki atık ürünleri yeterince filtreleyemediği hastalık

Son dönem böbrek hastalığı (ESRD) olarak da bilinen böbrek yetmezliği, böbreklerin artık kandaki atık maddeleri yeterince filtreleyemediği ve normal seviyelerin %15'inden daha azında çalıştığı tıbbi bir durumdur.

<i>Trypanosoma</i>

Trypanosoma Kinetoplastida sınıfından monofiletik tek hücreli parazitik kamçılı protozoa cinsidir. Adı tirbuşon şeklindeki hareketleri nedeniyle Yunanca τρύπανον (delici) ve σῶμα (gövde) kelimelerinden gelir. Çoğu heteroksendir ve taşıyıcılarla iletilir. Trypanosoma equiperdum gibi bazıları ise doğrudan temas ile yayılır. Türlerin çoğunluğu kan ile beslenen omurgasızlar tarafından taşınır ancak türler arasında farklı yayılma mekanizmaları görülür. Omurgasız konakta genellikle bağırsaklarda bulunur ama memeli konaklarda ise kan içinde ya da hücreler arası ortamda bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kronik obstrüktif akciğer hastalığı</span> Uzun süreli zayıf hava akışını içeren akciğer hastalığı

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), akciğerlerdeki hava akımında görülen kronik ve yineleyen engellemelerin görüldüğü bir hastalık topluluğudur. Ana belirtileri nefes darlığı, öksürme ve balgam üretimidir. KOAH'nın dört ana tipi vardır: kronik bronşit, amfizem (emfizem), bronşiektazi ve bronşiyal astım. Solunum güçlüğü (dispne) ana bulgudur. Astımdaki solunum güçlüğü, hava kanallarının daralması; bronşiektazi ile emfizem ise akciğerin elastik yapısının bozulması sonucu ortaya çıkar.

<span class="mw-page-title-main">Diyabet</span> Kandaki glikoz seviyesinin aşırı artmasından kaynaklanan metabolik bozukluk

Diabet ya da Diabetes mellitus, sıklıkla yalnızca diabet ya da diyabet veya halk arasında şeker hastalığı olarak adlandırılan, genellikle kalıtımsal ve çevresel etkenlerin birleşimi ile oluşan ve kandaki glukoz seviyesinin aşırı derecede yükselmesiyle (hiperglisemi) sonuçlanan metabolik bir bozukluktur. Vücutta kan şekerinin düzenlenmesi pek çok sayıda kimyasal madde ve hormonun karmaşık etkileşimi sonucunda sağlanır. Şeker metabolizmasının düzenlenmesinde rol oynayan hormonlardan en önemlisi pankreasın beta hücrelerinden salgılanan insülin hormonudur. Diyabetes Mellitus ya insülin salgılanmasındaki yetersizlik ya da insülinin etkisindeki veya insülin cevabındaki bir bozukluk sonucunda ortaya çıkan yüksek kan şekerinin yol açtığı birkaç grup hastalığı tanımlamak için kullanılan ortak bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Çomak parmak</span> Bir dizi hastalıkla ilişkili olarak el veya ayak tırnaklarında şekil bozukluğu

Çomak parmak veya clubbing, çeşitli hastalıklarda görülebilen bir semptom olup; parmak ve tırnaklarda deformiteyi tanımlar. Sıklıkla akciğer ve kalp hastalıklarında görülebilmekle beraber, idyopatik de olabilir. Tırnaklar kıvrık ve parlak görünümdedir.

<span class="mw-page-title-main">Hepatit C</span> Karaciğeri etkileyen enfeksiyon

Hepatit C özellikle karaciğeri etkileyen bir enfeksiyondur. Hastalığa, hepatit C virüsü (HCV) sebep olur. Hepatit C, genellikle herhangi bir belirtiye sahip değildir ancak kronik enfeksiyon, karaciğerde yara oluşumu ve uzun yıllar sonra siroza sebep olabilir. Aynı zamanda, bazı durumlarda, sirozlu hastalarda, karaciğer yetmezliği ve karaciğer kanseri ya da ölümcül kanamaya sebebiyet verebilecek, yemek borusu ve midedeki damarlarda aşırı şişmeye yol açabilir.

<span class="mw-page-title-main">Hepatit</span> Karaciğer inflamasyonu

Hepatit, karaciğer hücrelerinde inflamasyon ile karakterize tıbbi durumdur. İsim Yunanca hepar (ἧπαρ); hepat- (ἡπατ-), karaciğer kökünden ve sonek -itis, "inflamasyon" 'dan türemiştir (c. 1727) Karaciğerdeki inflamasyon zamanla kendini sınırlayabilir ya da fibrozis ve siroza ilerleyebilir.

Myastenia gravis, farklı tipleri bulunmakla birlikte, Parasempatik sinir sisteminin etkisiyle genel olarak postsinaptik nöromuskuler bölgedeki asetilkolin reseptörlerine karşı gelişen otoimmün yanıt sonucu oluşan, zamanla değişkenlik gösteren kas zayıflığı ve yorgunluk ile bulgu veren bir hastalıktır. Sık olarak kraniyal sinirler tarafından innerve edilen yüz kaslarında görülmektedir. Solunumu gerçekleştiren kas fizyolojisini etkilemediği sürece ölümcül değildir.

<span class="mw-page-title-main">Hepatit A</span> hepatit A virüsünün karaciğerde yol açtığı akut bulaşıcı hastalık

Hepatit A, hepatit A virüsünün (HAV) karaciğerde yol açtığı akut bir bulaşıcı hastalıktır. Çoğu vakada, özellikle küçüklerde çok az belirti verir ya da hiç vermez. Hastalığın bulaşması ile belirtilerin ortaya çıkması arasındaki süre iki ila altı haftadır. Hastalık belirti verdiğinde bu belirtiler tipik olarak sekiz hafta devam eder. Bu belirtiler arasında halsizlik, bulantı, kusma, ishal, sarılık, ateş ve karın ağrısı sayılabilir. Hastaların yaklaşık %10–15'inde hastalığın bulaşmasını izleyen altı ay içerisinde belirtilerin tekrarlandığı görülür. Akut karaciğer yetmezliği nadiren görülür ve daha çok yaşlılarda rastlanır.

<span class="mw-page-title-main">Subklinik enfeksiyon</span>

Belirti göstermeden veya belirgin işaretleri gözlemlenemeden seyreden enfeksiyonlara subklinik enfeksiyon denir. Subklinik enfeksiyon gösteren bir kişi mikrobun asemptomatik taşıyıcısıdır, parazitler ya da virüsler genellikle hastalıklara neden olurlar, bazı etkenler kendi konakçıları vasıtasıyla sessizce yayılım gösterirler, bu gibi enfeksiyonlar insanlarda ya da hayvanlarda meydana gelebilirler. Bir asemptomatik enfeksiyona yakalanmış kişi kendini hafif soğuk algınlığına yakalanmış gibi hissedebilir. bu tarz enfeksiyon etkenleri mikrobiyolojik kültüre alınarak veya DNA testi teknikleri ile tespit edilebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Buruli ülseri</span> Mycobacterium ulceransın neden olduğu bulaşıcı hastalık

Buruli ülseri Mycobacterium ulcerans'ın neden olduğu bulaşıcı hastalıktır. Hastalığın erken evresinde enfeksiyon, ağrısız bir nodül veya bölgesel şişlik ile karakterizedir. Bu nodül ülser'e dönüşebilir. Ülser içeride deri yüzeyindekinden daha büyük ve şişlik ile çevrili olabilir. Hastalık kötüleştikçe, kemiğe de bulaşabilir. Buruli ülserleri çoğunlukla kol veya bacakları etkiler; ateş yaygın değildir.

<span class="mw-page-title-main">Afrika tripanosomiyazisi</span> Hastalık

Afrika tripanosomiyazisi veya uyku hastalığı insan ve hayvanlarda gӧrülen parazitsel bir hastalıktır. Trypanosoma brucei adındaki bir canlı türünden kaynaklanır. İnsanlara bulașabilen iki türü vardır, Trypanosoma brucei gambiense (T.b.g) ve Trypanosoma brucei rhodesiense (T.b.r.). Bildirilen vakaların %98'ine neden olan tür T.b.g.'dir. Her iki türü de hastalıklı çeçe sineği ısırığı ile bulașır ve en ҫok kırsal alanda gӧrülür.

Otoimmün hastalık, bir vücut kısmına anormal bir bağışıklık tepkisinden kaynaklanan bir durumdur. En az 80 otoimmün hastalık türü tanımlanmış olup, bazı kanıtlar 100'den fazla türün olabileceğini düşündürmektedir. Herhangi bir vücut parçası tutulabilir. Semptomlar çeşitlidir ve genellikle hafif ila şiddetli arasında değişen ve geçici olabilen düşük dereceli ateş ve yorgun hissetmeyi içerir.

<span class="mw-page-title-main">Benznidazol</span> kimyasal bileşik

Benznidazol, Chagas hastalığının tedavisinde kullanılan antiparaziter bir ilaçtır. Erken hastalıkta oldukça etkili olmakla birlikte, uzun süreli enfeksiyonu olanlarda etkisi azalmaktadır. Nifurtimoksa kıyasla orta derecede yan etkileri göz önüne alındığında birinci basamak tedavidir. Ağızdan alınır.

Melioidoz, Burkholderia pseudomallei adı verilen gram negatif bir bakterinin neden olduğu bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. B. pseudomallei'ye maruz kalan çoğu insan genellikle hiçbir semptom göstermez ancak semptom gösterenlerde ateş ve cilt değişiklikleri gibi hafif belirtilerden şiddetli zatürre, apseler ve septik şok gibi ölüme neden olabilecek belirtiler ve semptomlar görülebilir. Melioidoz hastalarının yaklaşık %10'u iki aydan uzun süren "kronik melioidoz" olarak adlandırılan semptomlar geliştirir.

<span class="mw-page-title-main">Carlos Chagas</span>

Carlos Justiniano Ribeiro Chagas veya Carlos Chagas, klinisyen ve araştırmacı olarak çalışan Brezilyalı bir sağlık doktoru, bilim insanı ve bakteriyologdur. 1909'da American trypanosomiasis olarak da adlandırılan Chagas hastalığını Rio de Janeiro'daki Oswaldo Cruz Enstitüsü'nde çalışırken keşfetti.

<i>Triatoma dimidiata</i>

Triatoma dimidiata, Triatoma cinsine bağlı, Kuzey Güney Amerika'dan, tüm Orta Amerika ülkelerine ve Güney Meksika'ya kadar uzanan kan emici bir böcek türüdür. Chagas hastalığına neden olan kamçılı protozoa Trypanosoma cruzi'nin en önemli taşıyıcıları arasındadır. Kaya yığınlarında, yarasaların yaşadığı mağaralarda, memeliler veya kuşların yaşadığı içi boş ağaçlarda ve diğer çeşitli ekotoplarda bulunmuştur. Bununla birlikte, insan meskenlerindeki varlıkları genellikle rastlantıdır. Nimf formundayken sırt karınlarının üzerine toz kazıyarak kendilerini avcılardan kamufle edebilirler, bu davranış Triatoma phyllosoma, Triatoma nigromaculata, Panstrongylus geniculatus, Panstrongylus megistus ve Panstrongylus herreri nimflerinde de gözlenir. Ayrıca, Mezoamerika'daki orman kaybı ve yükselen sıcaklıklar gibi jeolojik geçmiş nedeniyle, Triatomine böcek istilasında bir artış olmuştur.

<i>Triatoma infestans</i>

Triatoma infestans, Triatoma cinsine bağlı bir böcek türüdür. Arjantin, Bolivya, Uruguay ve Şili'de yaygın olarak winchuka veya vinchuca , Brezilya'da barbeiro, Venezuela'da chipo olarak da bilinen kan emici (hematofaj) böcek ve Chagas hastalığına yol açabilen Trypanosoma cruzi'nin en önemli taşıyıcısıdır. Güney Amerika'nın Güney Konisi ülkelerinde yaygındır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.