İçeriğe atla

Cezayir tarihi

Cezayir tarihi
Prehistorik
  • Aterian Kültürü (M.Ö. 80.000)
  • Iberomaurusian Kültürü (M.Ö. 20.000)
  • Capsian culture (M.Ö. 10.000)
  • Rock art in Oran, Djelfa, Tassili ve Ahaggar
  • Roknia
  • Madghacen
  • Jedars
  • ilgili: Archeology of Algeria
Antik Çağ
  • Erken Dönem Afrika Kilisesi
  • Partenia
  • Fossatum Africae
  • Gemellae
Orta Çağ
Modern zamanlar
Osmanlı döneminde Cezayir (16-19. yüzyıl)

Fransız Cezayiri (19-20. yüzyıl)

  • French conquest
  • French governors
  • Resistance
  • Pacification
  • Mokrani Revolt
  • Cheikh Bouamama
  • Nationalism
  • RCUA
  • FLN
  • GPRA
  • Évian Accords
  • Independence referendum
  • Pied-Noir
  • Harkis
  • Oujda Group
Çağdaş dönem
1960–80'ler
  • Berber Spring
  • 1988 Riots

1990'lar

  • High Council of State
  • Civil Concord

2000'ler-günümüz

İlgili maddeler
  • Outline of Algeria
  • Military history of Algeria
    (List of wars involving Algeria)
  • Postal history of Algeria
    (List of people on stamps of Algeria)
  • History of North Africa
1737-1750 yılları arasına tarihlenen Hollanda yapımı bir Cezayir haritası.

Cezayir tarihi, genellikle Mağrip denilen Kuzey Afrika'nın verimli kıyı ovalarının tarihidir. Avrupa ve Orta Doğu'ya hareket eden insanlar için bir geçiş bölgesi olan Kuzey Afrika'da yaşayan halklar, diğer bölgelerden gelen halklardan etkilenmiştir. Bu karışımdan ortaya çıkan Berberiler (Kartacalılar, Romalılar ve Bizanslılar tarafından kıyı bölgelerinden itilmelerine rağmen) dil ve kültür bakımından İslam'ın yayılması ve Arapların gelişine kadar bölgeye büyük ölçüde hakim oldular.

Yüzyılı aşkın bir süre Fransa'nın sömürgeci yönetimi altında kaldıktan sonra 1950'lerde bağımsızlıklarını elde etmek için mücadele eden Cezayirliler, 1962 yılında hedeflerine ulaştılar. Cezayir'in önde gelen siyasi partisi Ulusal Kurtuluş Cephesi (FLN), bağımsızlık mücadelesinin bir parçası olarak 1954 yılında kurulmuş ve o zamandan beri ülke siyasetine büyük ölçüde hakim olmuştur.

Cezayir hükûmeti, halkın taleplerine yanıt olarak 1988'de çok partili sistemi uygulamaya başladı ancak Aralık 1991'de düzenlenen seçimlerin ilk turunda İslami Selamet Cephesi'nin (FİS) beklenmedik bir şekilde başarılı sonuç elde etmesinin ardından, Cezayir ordusu seçimlere müdahale etti ve laik kesimin endişelerine kulak vererek aşırı dinci bir hükûmetin yönetimi ele geçirmesini engellemek için ikinci turu erteledi. Ordu, FİS üzerinde baskı kurmaya başlayınca örgütün destekçileri hükûmet hedeflerine saldırılar düzenlemeye başladı. Çatışmalar bir ayaklanmaya dönüştü ve 1992-1998 yılları arasında yaşanan yoğun şiddet olayları 100.000'den fazla kişinin ölümüyle sonuçlandı. Bu ölümlerin birçoğu radikal isyancıların köylülere yönelik ayrım gözetmeyen katliamları sonucunda meydana geldi.

Hükûmet, 1990'ların sonunda üstünlük kazanmayı başardı ve Ocak 2000'de FİS'in silahlı kanadı olan İslami Selamet Ordusu dağıldı. Abdülaziz Buteflika, 1999'da askeriyenin desteğiyle ve yaygın olarak hileli görülen bir seçimle devlet başkanlığını kazandı. 2004 yılında ikinci dönem için yeniden seçildi ve 2008'de anayasaya yapılan bir değişiklikle görev süresi sınırı kaldırıldıktan sonra 2009'da ezici çoğunlukla üçüncü kez seçildi.

Buteflika, yüksek oranda işsizlik, konut sıkıntısı, elektrik ve su temininde sıkıntılar, devlet bazında verimsizlik ve yolsuzluk, radikal militanların sürdürdüğü faaliyetler dahil olmak üzere süregelen birçok sorunla karşı karşıya kalmaya devam etmektedir. Vaaz ve Savaş için Selefi Grubu (GSPC), 2006 yılında Mağrip el-Kaidesi'ni oluşturmak için el-Kaide ile birleşti ve Cezayir hükûmeti ile Batılı çıkarları hedef alan bir dizi adam kaçırma ve bombalama eylemlerini başlattı.

2011'de hükûmet, Arap Baharı karşısında ülkede 19 yıldır yürürlükte olan olağanüstü hâl kısıtlamalarının kaldırılması ve seçilmiş meclislerde kadın kotalarını artırmak gibi bir takım siyasi reformlara imza attı. Mayıs 2012'de düzenlenen parlamento seçimleri ve Kasım 2012'de düzenlenen yerel seçimler, FLN'nin hakimiyetinin devamı ve İslamcı muhalefet partilerinin kötü performansı ile sonuçlandı. Ülkedeki siyasi protesto faaliyetleri 2012'de düşük düzeyde kalsa da, farklı gruplar tarafından düzenlenen küçük ve bazen şiddet içeren sosyoekonomik gösteriler olağan olmaya devam etmektedir.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Cezayir</span> Kuzey Afrikada bulunan bir ülke

Cezayir, resmî adıyla Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti, Kuzey Afrika'da bir ülkedir. 2,381,741 kilometre karelik yüzölçümü ile Afrika'nın yüzölçümü olarak en büyük ülkesi olan Cezayir, dünyanın onuncu, Arap Dünyası ve Afrika Birliği içerisinde ise en büyük ülkedir. Aynı zamanda, 44 milyonluk nüfusuyla da Afrika'nın en kalabalık sekizinci ülkesidir.

<span class="mw-page-title-main">Moritanya</span> Batı Afrikada bulunan bir ülke

Moritanya ya da resmî adıyla Moritanya İslam Cumhuriyeti, Afrika kıtasının batısında yer alan bir ülkedir. Ülkenin sınır komşularını Fas tarafından ilhak edilen Batı Sahra ile aynı bölge üzerinde Polisario tarafından tek taraflı bağımsızlığı ilan edilen Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti, Cezayir, Mali ve Senegal oluşturmaktadır. Bunun haricinde ülkenin batısında Atlas Okyanusu yer almaktadır. Ülkenin başkenti ve en büyük şehri Nuakşot'tur.

Adalet Partisi, hem 1961-1981 yılları arası hem de iki darbe arasında faaliyet yürütmüş liberal muhafazakâr olarak tanımlanan eski bir Türk siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Cezayir Bağımsızlık Savaşı</span>

Cezayir Bağımsızlık Savaşı, Cezayirli Müslüman Araplar ile Avrupalı Cezayirlilerin arasındaki sürtüşmenin, 130 yıllık koloni yönetimine karşı bir isyana dönüşmesiyle başladı. Demokratik Özgürlüklerin Zaferi Hareketi (MTLD) adını alan Cezayir Halk Partisi 1950'de Fransız yönetimine karşı eylemlere başladı. 1952'de önemsiz bir suçtan yargılanan Ferhat Abbas'ın davası yönetimi hedef alan bir propaganda aracına dönüştü. MTLD ve Cezayir Ulema Cemiyeti yöneticileri de Arap devletlerinden destek sağlama çabalarını yoğunlaştırdı.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed bin Bella</span>

Muhammed Ahmed Bin Bella, 1963 ve 1965 yılları arası Cezayir'in ilk devlet başkanı olan Cezayirli sosyalist asker ve devrimcidir.

<span class="mw-page-title-main">Muhtâr Veled Dâde</span>

Muhtâr Veled Dâde, ülkesinin Fransa'dan bağımsızlık kazandığı 1960'tan, bir askerî darbeyle devrildiği 1978'e kadar Moritanya devlet başkanı olarak görev yapmış olan siyasetçi.

Sosyalist Parti, Fransa'nın günümüzde ağırlıklı olarak merkez sol ve sol görüşlü siyasi partisi, 1969'da İşçi Enternasyonali Fransa Bölümü'nün Sosyalist Parti adını almasıyla kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">İslami Selamet Cephesi</span>

İslami Selamet Cephesi, Cezayir'de 1989-1992 yılları arasında faaliyet gösteren İslamcı bir siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti</span> Afrikada kısmen tanınan bir ülke

Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti (SDAC), Afrika kıtasının batısında yer alan ve bütün Batı Sahra'da egemenliğini iddia eden ancak kısmen tanınan devlet. Ülkenin sınır komşusu olarak kuzeyinde Fas, kuzeydoğusunda Cezayir, doğu ve güneyinde Moritanya yer alırken, bölgenin batısında Atlas Okyanusu yer almaktadır. Ülkenin anayasal başkenti Layun olarak belirlenmesine rağmen Fas idaresi altında bulunan kısımda kaldığı için 2011 yılından bu yana başkent geçici olarak Tifariti'dir.

<span class="mw-page-title-main">Cezayir İç Savaşı</span> 20. yüzyılın sonlarında gerçekleşen Cezayir İç Savaşı

Cezayir İç Savaşı, 1991 yılında İslami Selamet Cephesi (FIS)'in Cezayir seçimlerini kazanmasıyla ordunun darbe ile yönetime el koyarak FIS iktidarına son vermesi sonucu darbe yönetimine karşı başlatılan çatışmalardır. FIS'in galip geldiği 1991 seçimlerinin iptalinden sonra FLN destekli darbe girişimi başarıya ulaştı. Daha sonra FIS liderliğindeki darbe karşıtı İslami gruplar İslami Selamet Ordusu (AIS)'i oluşturdu ve yönetime karşı cihad ilan etti. Bu sırada Silahlı İslami Grup (GIA) "Anlaşma yok, ateşkes yok, diyalog yok" mottosuyla hem Cezayir hükûmetine hem de hükûmetle barış görüşmeleri gerçekleştirdiği gerekçesiyle AIS'e karşı savaş ilan etti. 1997 sonrası halkın FIS bağlantılı İslami direnişçilere desteği azaldı ve 2002'de savaş sona erdi. 2002'den sonra El-Kaide bağlantılı gruplar askeri mücadeleye devam etti.

<span class="mw-page-title-main">Pierre Mendès France</span> Fransız siyasetçi (1907 – 1982)

Pierre Mendès France, Fransız siyasetçi, eski başbakan (1954-1955).

<span class="mw-page-title-main">Félix Gaillard</span> 77. Fransa başbakanı

Félix Gaillard d'Aimé Fransız siyasetçi ve eski Başbakan (1957-1958).

Fas tarihi, günümüzde Fas Krallığı olarak bilinen ülke topraklarının ve halklarının tarihidir.

İslami köktendincilik veya radikal İslamcılık, İslam dininin temellerine dönmek anlamına gelen, dinin temel elemanlarını sosyal hayata egemen kılmak amacındaki hareketlere verilen ad. Başlangıçta modern mevcut ideolojilere karşı alternatif bir sistem oluşturma amacı taşırken, akımların liderleri tarafından dinsel anlayışın gerektirdiğine inanılan sosyal hayatı şiddet uygulayarak diğerlerine kabul ettirmek biçimine dönüşmüştür. Günümüz toplumlarında olumsuz bir imaj yaratmış ve tutuculuk, kültürel gerilik, bağnazlık, hoşgörüsüzlük, temel insan haklarını yok saymak ve dışlayıcılıkla özdeşleştirilmiştir.

Abdülhamid Mehri Cezayirli siyasetçi ve Ulusal Kurtuluş Cephesi (FLN) üyesi.

<span class="mw-page-title-main">Abdülmecid Tebbun</span> Cezayirli siyasetçi

Abdülmecid Tebbun 17 Aralık 2019 tarihinden beri Cezayir'in 8. Cumhurbaşkanı olarak görev yapan Cezayirli bir siyasetçi. Eski Cumhurbaşkanı Abdülaziz Buteflika ve eski Devlet Başkanı Abdülkadir bin Salih'in iktidarını devraldı. Daha önce, Mayıs 2017'den Ağustos 2017'ye kadar Cezayir Başbakanı idi. Daha önce 2001-2002 yılları arasında Konut Bakanı, 2012-2017 yılları arasında ise yine Konut Bakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Ulusal Halk Meclisi</span> Cezayir Parlamentosunun alt meclisi

Ulusal Halk Meclisi, kısaltması APN, Cezayir Parlamentosu'nun alt meclisidir. Doğrudan halk tarafından seçilen 407 üyeden oluşur. 407 koltuktan 8'i yurtdışında yaşayan Cezayirliler için ayrılmıştır. Ulusal Halk Meclisi üyeleri, çok üyeli bölgelerde nispi temsil yoluyla doğrudan seçilir ve her seferinde beş yıl süreyle görev yapar. Bu organ için son seçim 12 Haziran 2021'de yapıldı. Cezayir Parlamentosu; sınırlı yasama yetkileri, genel etkisizliği ve yetersiz temsili nedeniyle Cezayir halkının çıkarlarını temsil etmemektedir. Meclise seçilmek için asgari yaş 28'dir.

<span class="mw-page-title-main">Şadli Bencedid</span> Cezayirli siyasetçi (1929 – 2012)

Şadli Bencedid Cezayir'in üçüncü Cumhurbaşkanıdır; 9 Şubat 1979 ile 11 Ocak 1992 arasında görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cezayir cumhurbaşkanı</span> Cezayirin devlet başkanı

Cezayir Demokratik Halk Cumhuriyeti cumhurbaşkanı, Cezayir'in devlet başkanıdır ve aynı zamanda Cezayir Halk Ulusal Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanıdır.

Muhammed Budiaf, Cezayirli bir siyasi lider ve Cezayir Bağımsızlık Savaşı'na öncülük eden devrimci Ulusal Kurtuluş Cephesi'nin (FLN) kurucularından biriydi. Budiaf, Cezayir'in bağımsızlığından kısa bir süre sonra sürgüne gönderildi ve 27 yıl boyunca Cezayir'e geri dönmedi. 1992'de Yüksek Danıştay Başkanlığı görevini kabul etmek için geri döndü, ancak dört ay sonra suikasta kurban gitti.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.