İçeriğe atla

Cezayir Deniz Seferi (1541)

Cezayir Deniz Seferi (1541)

Cezayir Kuşatması (1541)
Tarih1541
Bölge
Cezayir
Sonuç Kesin Osmanlı Zaferi
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu Osmanlı Devleti

Şarlken ve ittifakları:

Malta Şövalyeleri
Cenova Cumhuriyeti
Papalık Devleti
Komutanlar ve liderler
Osmanlı İmparatorluğu Hasan Ağa Şarlken
Andrea Doria
Fernando Alvarez
Gianettino Doria
Ferrante Gonzage
Güçler
800 asker ve 5,000 gönüllü Arap süvarisi

Toplam 80 kadırga
Toplam 500 gemi
12000 denizci
24000 asker
100 ulaşım
50 kadirga
100 taşıma
14 kadırga
8 kadırga
150 ulaşım

700 şövalye
Kayıplar
Çok az

300 subay
20.000 asker
17 kadırga
130 karak

150 nakliye gemisi

Cezayir Deniz Seferi, (1541) yılında Kutsal Roma Cermen İmparatoru V. Karl'ın Osmanlı İmparatorluğu denetimindeki Cezayir'i ele geçirmek için düzenlediği başarısız askeri sefer ve kuşatma.

Osmanlı Devleti-Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu rekabetinde Akdeniz

V. Karl'ın 1519 yılında yapılmış portresi

1533 yılında İstanbul Antlaşması karada bir süreliğine yatışan Osmanlı Devleti-Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu mücadelesi denizde tüm hızıyla sürmeye başlamıştı. Barbaros Hayrettin Paşa Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun parçası konumundaki İspanyolların elinde bulunan Tunus'u 1534 yılında almış, ancak V. Karl bizzat ordusunun ve donanmasının başında Tunus'u kuşatarak kenti geri almıştı. 1537-1540 Osmanlı-Venedik Savaşı'nda ise Venedik'le ittifak kuran İspanya Krallığı 1538 yılında Preveze Deniz Muharebesi'nde Osmanlı Donanması karşısında büyük bir yenilgiye uğramıştı.

1541 yılında karadaki savaş yeniden başlamış; Kanuni Sultan Süleyman komutasındaki Türk ordusu Budin'i alarak Alman ordusuna büyük darbe vurmuştu. Osmanlı Padişahının seferde olduğu bu dönemde V. Karl da 1535 yılındaki Tunus kuşatmasından sonra bu sefer Cezayir'in geri alınması hedeflemiş ve büyük bir donanma hazırlatmıştı.

Harekatın başlangıcı

Preveze Deniz Muharebesi'nin mağlubu Ceneviz amiral Andrea Dorya'nın idaresindeki donanma 274'ü savaş gemisi olmak üzere toplam 514 gemiden oluşuyor, 65 baştarda donanmaya ayrı bir heybet katıyordu. Donanmada ayrıca, forsalar haricinde, 12.330 denizci ve 23.900 kara askeri olmak üzere toplam 46.230 kişilik bir muharip güç de bindirilmişti. Alman, İspanyol, Katalan ve İtalyan soyluları da zaferden emin bir şekilde eşlerini de sefere beraberlerinde getirmişlerdi. Üst düzey komutanlar arasında Meksika Fatihi Hernan Cortez de yer alıyordu.

V. Karl, Fransa ve Felemenk sınırlarındaki gerginlik nedeniyle, öngördüğü şekilde yazın denize açılamadı. Donanma, Akdeniz'de sefere açılmak için çok geç bir tarih olan 28 Eylül 1541'de yelken açtı ve Majorka adasının Palma limanında toplandı. 19 Ekim 1541 tarihinde ise Cezayir açıklarına ulaştı.

Bu sırada Cezayir kalesinde Barbaroszade Hasan Reis 800 Türk leventi ve yaklaşık 5.000 Arap gönüllü süvarisi ve topçu bulunmaktaydı. Kentteki Yeniçeri ocağı ise henüz kurulmamıştı. Osmanlı Donanması bölgeden uzakta olduğu gibi Cezayir filosu da kuşatmaya en azından müdahale edemeyecek mesafedeydi.

Harekat

20 Ekim günü Cezayir limanının yakınındaki Harraş Çayı'nın ağzında binlerce askerlik çıkartmayı başlatan V. Karl karargâhını da yakındaki bir tepeye kurmuştu. 23 Ekim'de kuşatma ve ileri harekât başladı. Kuşatmanın tamamlanmasının ardından ise öncelikle Sicilya Kralı Naibi Prens Fernando Gonzaga'nın komutasındaki İspanyol askerleri ve Prens Camillo Colonna'nın idaresindeki Malta Şövalyeleri ve silaşörleri kaleye doğru hücuma geçtiler. Arka saflarda, Cortez ve iki oğlu, Alba dükü, Alman birliklerinin komutanı General von Frundsberg ve Papalık birliklerinin generali Anguillara bulunmaktaydı. Bu birlikler Kudeytü's-Sabun tepesini ele geçirdilerse de kaledekilerin direnişi karşısında önemli kayıplar vererek geri çekilmek zorunda kaldılar. Hasan Reis komutasındaki birlikler ise 23 Ekim'i 24 Ekim'e bağlayan gece kuşatma kuvvetlerine bir baskın yaparak 3.000 askeri öldürdüler.

Kara birliklerinin iki büyük yenilgiye uğradığı bu günün ardından 24 Ekim'de şiddetli sağanak ve rüzgâr başladı. Müttefik donanmanın 15 kadırgası sürüklenerek karaya oturdu ve kullanılamaz hale geldi, 33 karak ise battı. Bazıları da açık denize sürüklenerek donanmadan koptu. 140 nakliye gemisindeki yaklaşık 8.000 asker boğuldu. Bu felaketlerin üzerine, Osmanlı Donanması ve Cezayir filosunun yardıma geldiği rivayeti de askerler arasında dolaşmaya başladı. Donanmanın fırtınada tamamen kaybolması ve ordunun geri dönememesi riskine karşı V. Karl askerlerin yeniden gemilere bindirilmesini emretti. Oysaki, Cezayir'deki garnizon çok uzun süre dayanacak güçte olmadığı gibi, Osmanlı Donanması da henüz uzaktaydı. İlaveten, Cezayir halkı da 1535 yılında Tunus halkının maruz kaldığı katliamı yaşamamak için Hasan Reis'i teslim olmaya ikna etmeye çalışmaktaydı.

Fırtınada Cezayir kıyılarına yayılmış donanmanın Cezayir'in yaklaşık 8 kilometre doğusundaki Kantara'tül-Afrûn'da (bugünkü Bordj el Bahri ya da Matifu Burnu) toplanması emredildi. 31 Ekim'de ise birlikler gemilere binmeye yöneldi. Bununla birlikte, sevkiyat tam anlamıyla bir fiyasko oldu. Yarıya yakını karaya oturmuş müttefik gemileri Osmanlı birliklerince kullanılamaz hale getirilmişti. Fırtına nedeniyle ikmal düzeni çöken Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ordusunda açlık, susuzluk ve bitkinlik başlamıştı. Açlık nedeniyle seferde getirilen 4.000 attan boğulmamış olanlar kesilerek yendi. Bu da birliklerin donanmaya çabuk bir şekilde ulaşmasını engelledi.

Hasan Reis bu aşamada daha büyük darbe vurmak için fırsat gördü ve güçlükle Kantara'tül-Afrûn'daki donanmaya ulaşmaya çalışan dağınık birliklere saldırdı. 17.000 ilâ 20.000 Haçlı askeri boğuldu, kılıçtan geçirildi ya da esir düştü. V. Karl'ın kendisi bile donanmaya güçlükle ulaşabildi.

Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu donanması tam bir felakete uğrarken, gemilerdeki Müslüman forsaların çoğu da boğuldu. Hasan Reis bunların yalnız 1.800'ünü kurtarabildi. Cortez'in Meksika'dan yağmalanmış zenginliklerle dolu gemisi ile Andrea Doria'nın ve yeğeni Gianettino Dorya'nın baştardaları da battı. V. Karl'ı esir etmeye çalışan Hasan Reis Malta şövalyelerinin direnişini aşamadı. Andrea Doria V. Karl'ı büyük bir gayretle bir kadırgaya bindirebildi. İmaparator'un üzüntüsünden ağladığı ve tacını denize attığı iddia edilir.[1] Donanma önce hâlâ İspanyolların elindeki Becaye'de toplandı. 2 Kasım'da ise denize açıldı ve 3 Aralık'ta Cartagena'ya ulaştı.

Sebepleri ve sonuçları

  • Cezayir'de Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun uğradığı bozgun, Osmanlı Devleti'nin ana ordusuna değil Cezayir'deki Osmanlı garnizonuna karşı alınmıştı. Osmanlı Ordusu, V. Karl'ın Cezayir seferi sırasında Kanuni Sultan Süleyman komutasında Macaristan Seferinden dönüyordu. Osmanlı Donanması ise Akdeniz'de sefer mevsimi sona erdiğinden kışlamak üzere İstanbul'a dönmüştü. Dolayısıyla, V. Karl'ın uğradığı hezimet Türk tarih yazımında çok geniş bir yer almamaktadır. Bununla birlikte, tümamiral seviyesindeki bir Osmanlı komutanının önderliğindeki ufak bir birliğin İmparator karşısında aldığı zafer olması açısında ayrı bir öneme sahiptir.[2]
  • Öte yandan, İmparatorluk donanması ve ordusunun doğa koşullarına da yenik düştüğü de bir gerçektir. V. Karl, Osmanlı Donanması'nın ana üslerine döndüğü Eylül gibi bir dönemde, baskın şeklinde bir harekâtla zafere ulaşmak istemiştir. Bununla birlikte, Eylül ayından sonra ilkbahara kadarki dönem Akdeniz'in sefer için uygun iklim koşullarını sunmadığı da bilinmektedir. Akdeniz'in koşullarını bilen Cenevizli denizci Andrea Doria ve Papalık temsilcileri İmparator'u kararından vazgeçirmeyi ise başaramamışlardı.[3]
  • Hezimetin sebeplerinden biri de V. Karl'ın rekabet halinde olduğu Kanuni Sultan Süleyman gibi ordularının başında sefer yapma güdüsüydü. Oysaki, ordularının başında 13 sefer-i hümayun düzenleyen Osmanlı padişahı, bazılarında başarılı olamasa da (örneğin Viyana ve Korfu önünde başarısız olmuştu), ordusunun büyük kayıplara uğramasını önleyecek düzeyde bir ikmal (lojistik) düzenine sahipti. V. Karl ise seferin lojistik boyutunu yeterince düşünmeden yola çıkmıştı. Mukadder olan fırtına öngörülememiş, gemilerden askerlere gecelemeleri için gerekli çadır ve battaniye gibi malzemeler çıkarılmamış, 23-24 Ekim gecesi yağan sağanak altında askerle çok zor durumlara düşerken, mevzilerine çekilmeye ya da gemilere ulaşmaya çalıştıklarında da balçık haline gelmiş yüzeyde ilerleyememişlerdi. Fırtınada batan gemilerdeki atların boğulması, geri kalanların da yiyecek sıkıntısı nedeniyle kesilip yenmesi kara birliklerinin hareket kabiliyetini oldukça kısıtlamıştı. Yine, yağmur ihtimaline karşı hazırlıklı olunmaması nedeniyle tüfekler ve barutlar ıslanmış, Hasan Reis komutasındaki Cezayir garnizonu birlikleri kaleden çıkarak saldırı düzenlediklerinde İmparatorluk askerlerinin tüfekleri ateş almamış ve ağır kayıplara uğramışlardı.
  • Bu felaket ve yapılan lojistik hatalar Avrupalı devlet adamlarına ve komutanlarına bir ders niteliğinde oldu. Sonraki dönemde hiçbir komutan bu denli büyük ölçekli bir donanmayı yanlış mevsimde denize sürmediler.
  • 1535 yılında yine bir baskınla ve aslında Osmanlı ordusunu ve donanmasını yenmeden kazanılan Tunus Kuşatması V. Karl'ın Hristiyan dünyasındaki saygınlığını artırmıştı. Ancak, 1541 yılında Cezayir önlerinde uğradığı felaket, bu itibarın sarsılmasına neden oldu. Bir daha kendisini Müslümanlara karşı mücadele eden kutsal bir savaşçı olarak gösteremeyen İmparator, Osmanlı Devleti topraklarına yeni bir sefer düzenlemek için idaresindeki devletlerden asker toplama gücünü yitirdi. V. Karl'ın itibar kaybı, Almanya'da giderek güç kazanan Protestanlara karşı da güçsüz düşmesine neden oldu. Bu da V. Karl'ın ülke dışına seferler düzenlemek yerine içişlerini düzeltmeye yönelmesine yolaçtı.[4]
  • V. Karl'ın ağır yenilgisi, Fransa'yı Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na karşı bir sefer açılması konusunda daha da cesaretlendirdi. Bunun sonucunda, Fransa-Osmanlı ittifakı çerçevesinde 1543-1544 döneminde iki müttefik Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na karşı askerî harekâta girişti.
  • Osmanlı Devleti, 1538'de kazandığı Preveze Deniz Muharebesi'yle Akdeniz'deki üstünlüğünü kabul ettirmişti. 1541 yılında Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun donanmasının da felakete uğramasıyla, Batı Akdeniz'de kendisine karşı koyabilecek bir kuvvet kalmamıştı. Güçlü bir donanmaya sahip İspanya Krallığı da Cerbe Deniz Muharebesi'nde büyük bir yenilgiye uğrayınca 1571 yılındaki İnebahtı Deniz Muharebesi'ne kadar Osmanlı Donanması Akdeniz'in her bölgesinde harekât yapabilecek konuma erişti.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ Alexander de Laborde, "Au roi et aux chambres, sur la question d’Alger (1830)", s. 85
  2. ^ ""Kanuni Sultan Süleyman", Yılmaz Öztüna, Ötüken Neşriyat (2016)". 1 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2017. 
  3. ^ ""The wonders of history", Peter Barley, (1846) s. 328-335". 1 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2017. 
  4. ^ ""Charles V: The World Emperor", Harald Kleinschmidt, The History Press (2011)". 1 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pîrî Reis</span> Türk denizci ve kartograf (1465–1553)

Pîrî Reis, Türk denizci ve kartograf. Asıl adı Muhyiddin Pîrî Bey'dir. Künyesi Ahmed ibn-i el-Hac Mehmed El Karamanî'dir. Amerika'yı gösteren Dünya haritaları ve Kitab-ı Bahriye adlı denizcilik kitabıyla tanınmıştır. Ayrıca Hadikat'ül Bahriye, Bilad-ül Aminat ve Eşkalname gibi eserleride bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">I. Süleyman</span> 10. Osmanlı padişahı (1520–1566)

I. Süleyman, Osmanlı İmparatorluğu'nun onuncu padişahı ve 89. İslam halifesidir. Batı'da Muhteşem Süleyman, Doğu'da ise adaletli yönetimine atfen Kanûnî Sultan Süleyman olarak da bilinmektedir. 1520'den 1566'daki ölümüne kadar, yaklaşık 46 yıl boyunca padişahlık yapan ve 13 kez sefere çıkan I. Süleyman, saltanatının toplam 10 yıl 1 ayını seferlerde geçirmiştir. Süleyman böylece imparatorluğun hem en uzun süre hüküm süren hem en çok sefere çıkan hem de en uzun süre sefer yapan Osmanlı Sultanı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Turgut Reis</span> Türk Şehit Amiral - Osmanlı Beylerbeyi

Turgut Reis, Osmanlı İmparatorluğu donanmasında amirallik yapmış, Trablusgarp fatihi olarak anılan Türk denizcisidir. Beylerbeyi olarak görev yapmış, ayrıca Trablus Beyi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Barbaros Hayreddin Paşa</span> Osmanlı denizcisi ve kaptan-ı deryâsı (1478–1546)

Hızır Reis veya bilinen adıyla Barbaros Hayreddin Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk kaptan paşası ve 25. kaptan-ı deryâsı olan denizci ve askerdir. 16. yüzyılın ilk yarısında gerçekleştirdiği askerî seferlerle Akdeniz'de Osmanlı egemenliğini pekiştirdi. Ayrıca Osmanlı Devleti'nin deniz politikasına ve Tersane-i Amire'ye nizam verdi.

<span class="mw-page-title-main">Preveze Deniz Muharebesi</span> Osmanlı İmparatorluğu ve Kutsal İttifak arasında meydana gelen deniz savaşı

Preveze Deniz Muharebesi, 28 Eylül 1538 tarihinde Yunanistan'ın kuzeybatısındaki Preveze'de Osmanlı Donanması ve Papa III. Paulus'ün çabalarıyla bir araya gelen Haçlı donanması arasında gerçekleşen deniz muharebesi. Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması, Amiral Andrea Doria komutasındaki Haçlı Donanması'nı imha etti. Bu deniz muharebesi sonucunda Akdeniz'de Osmanlı Donanması'na karşı koyabilecek bir donanma kalmadı ve Türk hakimiyeti başlamış oldu.

<span class="mw-page-title-main">Andrea Doria</span> Cenevizli amiral (1466 - 1560)

Andrea Doria, Cenevizli amiral ve condottieri. 1538'deki Preveze Deniz Muharebesi'nde Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması'yla savaşan Kutsal İttifak donanmasına komuta etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Cerbe Deniz Muharebesi</span> 1560 yılında gerçekleşen deniz savaşı

Cerbe Deniz Muharebesi 1560 yılının Mayıs ayında Tunus'un Cerbe Adası açıklarında Kaptan-ı Derya Piyale Paşa kumandası altındaki Osmanlı Donanmasıyla İspanyol kuvvetlerinin başını çektiği bir Haçlı Donanması arasında yapılmış bir deniz savaşıdır. Osmanlıların büyük bir zafer kazandığı bu savaşta Haçlı gemilerinin yarısı batırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı-Venedik Savaşı (1570-1573)</span> 1570den 1573e kadar Osmanlı İmparatorluğu ile Kutsal Birlik arasında yaşanan çatışma

Osmanlı-Venedik Savaşı veya Kıbrıs Seferi, Osmanlı-Venedik savaşlarının dördüncüsüdür. 1570-73 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu ile Venedik Cumhuriyeti arasında yapılmıştır. Savaşın ilerleyen döneminde Venedik saflarına dâhil olan devletler olmuştur. Papa V. Pius'un girişimleriyle oluşturulan Kutsal İttifaka Venedik Cumhuriyeti, İspanyol İmparatorluğu, Papalık Devleti, Ceneviz Cumhuriyeti, Savoya Dükalığı ve Hospitalier Şövalyeleri katılmıştır.

Alman Seferi, 1532-1533 yıllarında Kanuni Sultan Süleyman komutanlığındaki Osmanlı ordularının Alman toprakları üzerine yaptığı askeri seferdir. Osmanlı Devleti; Alman idaresindeki Macar topraklarını almak, Alman gücünü kırmak ve birçok bölge fethetmek için Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na savaş ilan etmişti. Bazı kaynaklara göre hedeflerin arasında Viyana'nın tekrar kuşatılıp fethedilmesi vardı. Bu sefer, Osmanlı Devleti için başarılı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Malta Kuşatması</span> Osmanlı İmparatorluğunun 1565te Maltayı Kuşatması

Malta Kuşatması ya da Malta Seferi, 1565 yılında Malta adasının Osmanlı İmparatorluğu kuvvetleri tarafından kuşatılması ve Hospitalier Şövalyeleri tarafından adanın savunulması sürecidir.

<span class="mw-page-title-main">Kılıç Ali Paşa</span> Kapudan Paşa

Kılıç Ali Paşa, Uluç Ali ya da Uluç Ali Reis olarak da bilinen, 1571 ile 1587 yılları arasında 16 yıl kaptan-ı derya olarak görev yapmış Osmanlı denizcisidir. İtalyan asıllı olup, Müslüman olmadan önceki adı "Giovanni Dionigi Galeni"dir. İtalyan kaynaklarında Occhiali adıyla geçer. Müslüman olduktan sonra hızla yükselmiş ve Osmanlı donanmasının önemli komutanlarından biri olmuştur. Özellikle, İnebahtı Savaşı sırasında gösterdiği başarı ile bilinir. Karısının adı Selime Hatun'du ve hiç çocukları olmamıştı.

<span class="mw-page-title-main">Tunus'un Fethi (1574)</span>

Tunus'un Fethi, 1515-1577 Osmanlı-İspanya Savaşı'nda evre.

<span class="mw-page-title-main">Tunus'un Fethi (1535)</span> 1535de bir savaş

Tunus'un Fethi, Osmanlı İmparatorluğu'nun elindeki Tunus'un 1535'in Haziran ayında İspanyolların eline geçmesiyle sonuçlanan muharebedir.

<span class="mw-page-title-main">1540-1545 Osmanlı-Alman Savaşı</span>

1540-1545 Osmanlı-Alman Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ve Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu arasında Macaristan'ın hakimiyeti konusundaki çekişme nedeniyle başlayan ve gerek Macaristan gerek Akdeniz'deki kesintisiz Osmanlı zaferleri üzerine 1545'teki ateşkesin ardından 1547 yılında İstanbul Antlaşması'yla sonuçlanan savaştır.

<span class="mw-page-title-main">1550-1562 Osmanlı-Alman Savaşı</span>

1550-1562 Osmanlı-Alman Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ve Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu arasında Macaristan ve Erdel'in hakimiyeti konusundaki çekişme nedeniyle başlayan ve gerek Macaristan gerek Akdeniz'de büyük bir mücadeleye dönüştükten sonra karada ve denizdeki Osmanlı zaferleri üzerine 1555 ve 1559'daki iki ateşkesin ardından 1562 yılında İstanbul Antlaşması'yla sonuçlanan savaştır.

<span class="mw-page-title-main">1515-1577 Osmanlı-İspanya Savaşı</span>

1515-1577 Osmanlı-İspanya Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ile İspanyol İmparatorluğu'nun 16. yüzyılda Akdeniz hakimiyeti için yürüttükleri büyük çaplı savaş.

<span class="mw-page-title-main">Gozo'nun İstilası</span>

Gozo'nun İstilası, Sinan Paşa ve Turgut Reis komutasındaki Osmanlı donanmasının 1551 yılında Malta Şövalyeleri yönetimindeki Gozo'yu istila etmesiyle sonuçlanan askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">Cerbe Vakası</span>

Cerbe Vakası, 1551 Nisan'ında Turgut Reis komutasındaki Osmanlı filosunun Andrea Doria komutasındaki Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu filosu tarafından Cerbe adasının güneyindeki lagünde sıkıştırılmasına rağmen taktiksel bir manevrayla kurtulmasını tanımlayan askerî gelişme.

<span class="mw-page-title-main">Minorka'nın İstilası (1535)</span>

Minorka'nın İstilası, Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının 1 Eylül 1535 tarihinde İspanya Krallığı'na bağlı Balear Adaları'ndan Minorka'nın Mahon limanını zaptederek istilasıyla sonuçlanan askerî harekâtı.