Cerbe Deniz Muharebesi
| Cerbe Deniz Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
Hristiyan Birliği:  Hospitalier Şövalyeleri |  Osmanlı İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 Juan de la Cerda Don Alvaro de Sande Giovanni Andrea Doria | Turgut Reis Piyale Paşa Uluç Ali Reis[1][2][3] | ||||||
| Güçler | |||||||
| 54 kadırga 66 barça | 86 kadırga | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 60 gemi batırıldı veya ele geçirildi,[4] 18,000 ölü,[4] 5,000 esir | Birkaç kadırga battı 1.000 ölü | ||||||
Cerbe Deniz Muharebesi 1560 yılının Mayıs ayında Tunus'un Cerbe Adası açıklarında Kaptan-ı Derya Piyale Paşa kumandası altındaki Osmanlı Donanmasıyla İspanyol kuvvetlerinin başını çektiği bir Haçlı Donanması arasında yapılmış bir deniz savaşıdır. Osmanlıların büyük bir zafer kazandığı bu savaşta Haçlı gemilerinin yarısı batırılmıştır.
Savaş öncesi
Haçlı Donanması ve hazırlıkları
1538'de Preveze'de alınan yenilgi ve 1541'de İmparator Şarlken'in felaketle sonuçlanan Cezayir seferinin ardından Akdeniz'in önde gelen deniz güçlerine sahip olan İspanya ve Venedik devletleri, Osmanlılar ve müttefikleri olan korsanları kendilerine büyük birer tehdit olarak görmeye başladılar. Özellikle 1558'de Piyale Paşa'nın Balear Adaları'na saldırılar düzenlemesi ve Turgut Reis ile beraber İspanya'nın Akdeniz sahillerine saldırılar düzenlemesi üzerine, İspanya kralı II. Felipe, Papa IV. Paul'den Trablusgarp'ın Turgut Reis'ten geri alınması için yeni bir Haçlı donanması kurulmasına önayak olmasını istedi.
Bunun üzerine İspanya, Papalık Devleti, Malta, Ceneviz, Venedik ve Savoya Dükalığı'nın birleşmesi ile kurulan ve 100-150 parça gemi ve yaklaşık 30.000 kara askerinden oluşan bir armada hazırlandı. Donanmaya Medina-Coeli dukası Jean de la Cerda, kara ordusuna ise İspanyol asilzadelerden Don Alvaro de Sande komuta edecekti. Birliklerin genel komutanı ise ünlü amiral Andrea Doria'nın yeğeni Giovanni Andrea Doria olacaktı.
Haçlı donanması'nın öncelikli planı Tunus açıklarındaki yer alan ve gerek Trablusgarp, gerekse Tunus'a olan mesafesi açısından stratejik bir konuma sahip Cerbe Adası'nı ele geçirmek, ardından Trablusgarp'a saldırmaktı. Ada ele geçirildiğinde Malta ve Sicilya donanmaları burada bırakılıp Osmanlı Donanması'nın Batı Akdeniz'e geçmesi engellenecek, bu sayede askeri yardım alamayacak olan Cezayir daha kolay elde edilebilecekti.
Messina'dan yola çıkan Haçlı donanması ilk önce Malta'ya uğradı. Burada kötü hava koşulları nedeniyle 2 ay mahsur kalan donanma hastalık vb. nedenlerle yaklaşık 2.000 kayıp verdi. Şubat 1560'ta Trablusgarp'a doğru harekete geçtiler ve 7 Mart 1560'ta Cerbe Adası'na asker çıkarmaya başladılar.
Osmanlı Donanması ve hazırlıkları
Bu esnada Akdeniz'deki hareketlenmenin farkına varan Trablusgarp beylerbeyi Turgut Reis, padişah Kanuni Sultan Süleyman'a durumu bildirip gerekli tedbirin alınmasını arz etti. Bir yanda Basra Körfezi'nde Portekiz'liler ile mücadeleye girişen Osmanlı Devleri, diğer yanda henüz padişah yaşıyor olmasına rağmen Şehzade Selim ve Şehzade Beyazıt arasında başlayan taht mücadelesi ile çalkalanıyordu. Tüm bunlara rağmen Kanuni, kaptan-ı derya Piyale Paşa'ya emir vererek duruma müdahale etmesini istedi. Gerekli hazırlıklar kısa sürede tamamlanarak 86 savaş gemisiyle İstanbul'dan harekete geçildi. Bu donanmaya Mora'da Midilli sancakbeyi Kurdoğlu Muslihiddin Mustafa ve Rodos sancakbeyi Kurdoğlu Ahmed dahil oldular.Böylece Osmanlı donanmasının savaş gemisi sayısı 120'ye ulaşmış oldu.
7 Mayıs 1560'ta Malta'ya ulaşan Piyale Paşa adaya saldırılar düzenleyip esir ve ganimet elde etti. Akabinde, Turgut Reis'in edindiği istihbarat sonucunda Haçlı Donanması'nın halen Cerbe'de olduğu ve Trablusgarp'a saldırmak için beklediği öğrenildikten sonra acilen Cerbe Adası'na doğru yelken açıldı.
Piyale Paşa komutasındaki donanmanın 11 Mayıs 1560'ta Cerbe'ye ulaşması Haçlı birlikleri arasında sürpriz ve panik yarattı, çünkü Haçlılar'ın beklentisi Osmanlı donanmasının ancak yaza doğru İstanbul'dan sefere çıkabileceği ve o zamana kadar Trablusgarp'ın ele geçirileceği şeklindeydi.
Muharebe
Deniz muharebesi
14 Mayıs 1560'ta Osmanlı donanması Preveze'de uygulanan yarım ay şeklindeki savaş düzenine girmişti. Merkeze Piyale Paşa, sağ kanada Kurdoğlu Ahmed Bey ve sol kanada da Kurdoğlu Mustafa Bey komuta ediyordu. Haçlı donanması da benzer bir dizilişi uyguladı.
Savaş top atışları ile başladı. Türk topçusunun isabetli ve etkili atışları sonucunda Haçlı filosunda panik ve bozgun belirtileri gözlemleyen Piyale Paşa, düşmanın üzerine gidilmesini emretti. Bu manevrayı gören Juan de la Cerda, elindeki gemileri iki gruba ayırıp bir kısmı ile açık denize hareketlenirken diğer grubu kıyıya yönlendirdi. Bunun üzerine Piyale Paşa denize açılmak isteyen grubun üzerine giderken, Kurdoğlu Mustafa Bey karaya doğru yöneldi. Açık denizde haçlı donanmasına büyük bir darbe vuran Piyale Paşa, Giovanni Andrea Doria'nın filosunu yakalayıp rampa etti, fakat kaptan Doria küçük bir sandal ile ağır yaralı halde kaçmayı başardı. Bu esnada Kurdoğlu Mustafa Bey komutasındaki birlikler karaya yanaşamayan Haçlı gemilerine saldırıp Haçlı birliklerinin önemli bir kısmını etkisiz hale getirdi. Deniz savaşı Türk'lerin kesin zaferi ile sonuçlandı.
Kara muharebesi ve kuşatma
İlk günün sonunda savaşın hakimiyeti tamamen Piyale Paşa'nın eline geçmişti. Bazı kaynaklarda, Haçlı donanmasının ilk günkü kaybının 20 kadırga ve 26 gemisi olduğu, ertesi gün kara savaşları devam ederken ise verilen toplam kaybın hazırlanan armadanın neredeyse yarısı olduğu belirtilir. Asker kaybının ise 9.000-18.000 arasında değiştiği rivayet edilir. Savaşın üçüncü günü Cerbe'ye ulaşan Turgut Reis'in kaçmaya çalışırken yakaladığı gemilere verdirdiği zayiat ve aldığı esir ve ganimetlerle Haçlı donanmasının kaybı büsbütün artmıştır. Alınan esirler arasında Giovanni A. Doria'nın kaçması ile komutayı devralan Don Alvaro de Sande ve diğer üst düzey subay ve soylular da bulunmaktaydı. Kara savaşından kurtulabilenlerin Cerbe Kalesi'ne sığınması ile başlayan kuşatma üç ay sürmüş ve kaleyi savunan İspanyol askerler teslim olması ile savaş tamamen sona ermiştir.
Muharebe sonrası
Türk tarihinde Cerbe Zaferi'nden, Preveze'den sonra gelen ikinci büyük deniz zaferi olarak bahsedilir. Cerbe Kalesi'nin fethinden yaklaşık iki ay sonra 27 Eylül 1560'ta Osmanlı Donanması, haçlılardan ele geçirilen ve tahrip edilmeyen 28 savaş gemisi ve 27 nakliye gemisinin yanı sıra aralarında düşman komutanlar Don Alvaro de Sande, general Sanieu de Levia ve Sicilya/Napoli filo komutanı Don Juan'ın bulunduğu yaklaşık 5.000 esir ile İstanbul'a dönmüştür.
Cerbe Muharebesi'nde alınan zafer ile Osmanlı İmparatorluğu'nun Akdeniz'de 22 yıl önce Preveze Zaferi ile başlayan hakimiyeti zirve noktasına ulaşmıştır. Birkaç yıl sonra 1565'te Osmanlı Donanması, Rodos'tan kaçan Hospitalier Şövalyeleri'nin yeni üssü olan Malta Adası'nı kuşatmış, fakat bu defa başarılı olamamıştır. Türklerin denizlerdeki yenilmezliği 1571 yılındaki İnebahtı faciasına kadar devam etmiştir.
Kaynakça
- Cerbe Deniz Muharebesi.
- Özdek, R. (1990). Türkler'in Altın Kitabı Cilt-3. İstanbul: Tercüman Gazetesi.
Ayrıca bakınız
- Preveze Deniz Muharebesi
- Kıbrıs'ın fethi
- İnebahtı Deniz Muharebesi
Kaynakça
- ^ https://web.archive.org/web/20131230232407/http://www.bizimsahife.org/Kutuphane/Osmanli_Tarihi_Ans/Osmanli_Tarihi_C/140_Cerbe_Deniz_Muharebesi.htm []
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023.
- ^ Samarcic, Radovan (1995). Sokollu Mehmed Paşa. İstanbul: Sabah Kitapları. ISBN 975-7238-14-7 s.244-245.
- ^ a b "Matthew Carr: Blood and Faith: The Purging of Muslim Spain". 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2020. Syf. 121
