İçeriğe atla

Ceratopsia

Seratopsiyenler
Yaşadığı dönem aralığı: 161-66 myö
Üst jura-Senozoyik[1] 
Triceratops'un montelenmiş iskeleti
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Takım:Ornithischia
Klad:Marginocephalia
Alt takım:Ceratopsia
Marsh, 1890[4]
Altgruplar

Ceratopsia veya Ceratopia (Yunanca: "boynuzlu yüzler"), Kretase döneminde şimdiki Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'da yaşamış, otçul bir kuş kalçalı dinozor grubudur. Bilinen en eski ceratopsian olan Yinlong downsi, 161,2 ile 155,7 milyon yıl önce yaşamıştır. Son ceratopsian türü olan Triceratops prorsus'un ise, 66 milyon yıl önce meydana gelen Kretase-Tersiyer yok oluşunda soyu tükendi.

Ceratopsia grubunun erken üyeleri, Psittacosaurus gibi küçük, iki ayaklı sürüngenlerdi. Centrosaurus ve Triceratops gibi ceratopsidler de dahil olmak üzere daha sonraki üyeler, çok daha büyük, dört ayaklı hale geldi ve boyuna uzanan ayrıntılı yüz boynuzları ve fırfırlar geliştirdi. Bu fırfırlar, savunmasız boynu avcılardan korumaya hizmet etmiş olsa da, termoregülasyon veya büyük boyun ve çiğneme kaslarının tutturulması için kullanılmış olabilir. Seratopsiyenlerin uzunlukları, 1 metre ile 9 metre arasında değişirken, ağırlıkları ise 23 kilogram ila 9 ton arasında değişir.

Triceratops, halk arasında en iyi bilinen ceratopsian'dır. Her zaman böyle olmasa da, ceratopsian cins adlarının " -ceratops" ile bitmesi gelenekselleşmiştir. Adı geçen ilk cinslerden biri, adını gruba veren Ceratops'un kendisiydi, ancak günümüzde fosil kalıntılarının diğer ceratopsianlarda bulunmayan ayırt edici özellikleri olmadığı için bir nomen dubium olarak kabul edilmektedir.[5]

Anatomi

Centrosaurus ve büyük burun boynuzu, Victoria Müzesi.

Ceratopsianlar, kafatasının özellikleriyle kolayca tanınır. Bir ceratopsian üst çenesinin ucunda, ceratopsianlara özgü, dişsiz (dişsiz) bir kemikleşme olan rostral kemik bulunur. Othniel Charles Marsh, alt çene üzerindeki önsel kemiğin ayna görüntüsü olarak işlev gören bu kemiği tanıdı ve adlandırdı. Bu kemikleşme, bitki maddesinin çiğnenmesine morfolojik olarak yardımcı olmak için gelişti.[6] Tüm ornitoriklerde alt çenenin ucunu oluşturan ön kemik ile birlikte rostral, yüzeysel olarak papağan benzeri bir gaga oluşturur. Ayrıca, gözün altındaki jugal kemikler belirgindir ve kafatasının yukarıdan bakıldığında biraz üçgen görünmesini sağlamak için yanlara doğru genişler. Bu üçgen görünüm, boyun fırfırını oluşturmak için kafatası çatısının paryetal ve skuamozal kemiklerinin arkaya doğru uzatılmasıyla daha sonraki ceratopsia'larda vurgulanır.[7][8]

Epoksipital, ceratopsianların fırfırlarını kaplayan ayırt edici bir kemiktir. İsim, oksipital kemik ile ilişkili olmadıkları için yanlıştır.[9] Epoccipitals ayrı kemikler olarak başlayıp sigorta birine hayvanın büyümesi sırasında skuamöz veya paryetal fırfır tabanını oluşturan kemikler. Bu kemikler işlevsel olmaktan çok süslüydü ve türleri ayırt etmeye yardımcı olmuş olabilir. Epoccipitals muhtemelen olası istisna ile bilinen tüm ceratopsids mevcuttu Zuniceratops .[10] Bunlar, kısa frilled ceratopsids arasında (Centrosaurines ile büyük ölçüde farklı görünmektedir.) ve uzun frilled ceratopsids (Chasmosaurines ikinci grupta geniş bazlar ile sıkıştırıldığı ilk grupta, bazlar ve üçgen ile eliptiktir). Bu geniş tanımlamalar içinde, farklı türler biraz farklı şekillere ve sayılara sahip olacaktır. Centrosaurines Özellikle, gibi Centrosaurus, Pachyrhinosaurus ve Styracosaurus, bu kemikler uzun ve spike- veya kanca gibi oluyorlar.[11] İyi bilinen bir örnek, Triceratops'un fırfırındaki geniş üçgen epokipitallerin kaba testere dişi saçaklarıdır. Kemikleşmenin morfogenetik özelliklerine bakıldığında, dermal olarak tanımlanabilir. Epoksipital terimi, 1889'da ünlü paleontolog Othniel Charles Marsh tarafından icat edildi.[12]

Çalışma tarihi

Ceratopsidae, Ceratopsianların en gelişmiş grubudur.

Bilimin bulduğu ilk ceratopsian kalıntıları, Amerikalı jeolog F. V. Hayden liderliğindeki ABD'deki Jeolojik ve Coğrafi Araştırma sırasında keşfedildi. 1855'te Montana'ya yapılan bir keşif gezisi sırasında keşfedilen dişler ilk önce hadrosauridlere atandı ve Trachodon cinsine dahil edildi. 20. yüzyılın başlarına kadar bunlardan bazılarının ceratopsia dişleri olarak tanınması mümkün değildi.[13] Hayden'in 1872'deki bir başka keşif gezisinde, Fielding Bradford Meek, Güneybatı Wyoming'deki bir yamaçtan çıkıntı yapan birkaç dev kemik buldu. Kısmi iskeleti kurtarmak için kazı yapan paleontolog Edward Drinker Cope'u uyardı. Cope, kalıntıları bir dinozor olarak kabul etti, ancak fosilin kafatasından yoksun olmasına rağmen, o zamanlar bilinen herhangi bir dinozor türünden farklı olduğunu belirtti. Yeni türe Agathaumas sylvestris adını verdi, "muhteşem orman sakini" anlamına geliyordu.[14] Kısa süre sonra Cope, sonunda ceratopsidler olarak tanınacak olan iki dinozoru daha adlandırdı: Polyonax ve Monoclonius. Monoclonius, ceratopsid boynuzlarının ve fırfırlarının ilk kanıtı da dahil olmak üzere, bulunan birbiriyle bağlantılı olmayan kalıntıların sayısı açısından dikkate değerdi. Montana'nın Chouteau İlçesindeki Judith Nehri yakınında, 1876 yazında Charles Hazelius Sternberg'in yardımıyla Cope tarafından birkaç Monoclonius fosili bulundu. Ceratopsianlar henüz ayırt edici bir grup olarak tanınmadığından, Cope fosil materyalinin çoğundan emin değildi, burun boynuzunun çekirdeğini veya bir fosil boynuzunun parçası olarak kaş boynuzlarını tanımıyordu. Fırfır kemiği, göğüs kemiğinin bir parçası olarak yorumlandı.[15]

1888 ve 1889'da Othniel Charles Marsh, ilk iyi korunmuş boynuzlu dinozorları, Ceratops ve Triceratops'u tanımladı. 1890'da Marsh, onları Ceratopsidae ailesinde ve Ceratopsia takımında birlikte sınıflandırdı. Bu, Cope'un kendi örneklerini yeniden incelemesini ve Triceratops, Monoclonius ve Agathaumas'ın 1891'de Agathaumidae adını verdiği benzer bir dinozor grubunu temsil ettiğini fark etmesini sağladı. Cope, Monoclonius'u boynuzlu bir dinozor olarak yeniden tanımladı, büyük bir burun boynuzu, gözleri üzerinde iki küçük boynuz ve büyük bir fırfır vardı.

Sınıflandırma

Ceratopsia, 1890'da Othniel Charles Marsh tarafından, boynuzlar, bir rostral kemik, iki köklü diş, kaynaşmış boyun omurları ve ileriye dönük bir kasık gibi belirli karakteristik özelliklere sahip dinozorları içerecek şekilde oluşturulan bir grup olarak tanımlandı. Marsh, grubun Ornithischia içinde kendi alt düzenini garanti edecek kadar farklı olduğunu düşünüyordu.[16] Adı, "boynuz" anlamına gelen Yunanca kéras'tan ve "görünüm" anlamına gelen ópsis'den türetilmiştir. 1960'ların başlarında, Ceratopsia adının aslında dilsel olarak yanlış olduğu ve Ceratopia olması gerektiği belirtilmiştir.[17] Bununla birlikte, bu yazım teknik olarak doğru olsa da, bilimsel literatürde nadiren kullanılmıştır ve paleontologların büyük çoğunluğu Ceratopsia'yı kullanmaya devam etmektedir. ICZN, üst aile seviyesinin üzerindeki taksonları yönetmediğinden, bunun değişmesi olası görünmüyor.

Taksonomi

Erken dönem bir ceratopsian: Psittacosaurus
Montanoceratops, bir leptoceratopsid
Tipik bir protoceratopsid: Wyoming Dinozor Merkezi'ndeki Protoceratops iskeleti
Styracosaurus, bir centrosaurine ceratopsid
Triceratops, en büyük ceratopsianlardan biri (bir chasmosaurinae ceratopsid). Sağlam fırfırları ve uzun boynuzları vardı.
Utah Doğa Tarihi Müzesi'ndeki Ceratopsid kafatasları

Ceratopsian Kladogramı[18]

Ceratopsia
Psittacosaurus

Psittacosaurus sinensis

Psittacosaurus mongoliensis

Neoceratopsia
Chaoyangsauridae

Yinlong downsi

Chaoyangsaurus youngi

Hualianceratops wucaiwanensis

Xuanhuaceratops niei

Stenopelix valdensis

Liaoceratops yanzigouensis

Archaeoceratops oshimai

Aquilops americanus

Auroraceratops rugosus

Graciliceratops mongoliensis

Asiaceratops salsopaludalis

Mosaiceratops azumai

Yamaceratops dorngobiensis

Leptoceratopsidae

Helioceratops brachygnathus

Leptoceratops gracilis

Ischioceratops zhuchengensis

Prenoceratops pieganensis

Udanoceratops tchizhovi

Zhuchengceratops inexpectus

Koreaceratops hwaseongensis

Montanoceratops cerorhynchus

Cerasinops hodgskissi

Gryphoceratops morrisoni

Unescoceratops kopelhusae

Coronosauria
Protoceratopsidae

Bagaceratops rozhdestvenskyi

Magnirostris dodsoni

Protoceratops

Protoceratops hellenikorhinus

Protoceratops andrewsi

Ceratopsoidea

Ajkaceratops kozmai

Zuniceratops christopheri

Turanoceratops tardabilis

Diabloceratops eatoni

Ceratopsidae

Paleobiyoloji

Ceratopsian fosil keşifleri. Jura dönemi ceratopsianlarının yalnızca Asya'daki varlığı, grup için bir Asya kökenini gösterirken, daha gelişmiş ceratopsidler, bir Asya türü dışında yalnızca Kuzey Amerika'da ortaya çıkar. Kuşkulu kalıntılar soru işaretleriyle belirtilmiştir.

Ceratopsia, en eski üyelerin tümü orada bulunduğu için Asya'da ortaya çıkmış gibi görünmektedir. Neoceratopsian gibi görünen dişler de dahil olmak üzere parçalı kalıntılar, Kuzey Amerika'da Albiyen aşamasında (112 ila 100 milyon yıl önce) bulunur ve bu, grubun Kretase Dönemi'nin ortalarında şu anda Bering Boğazı olan yerde dağıldığını gösterir.[19] Hemen hemen tüm leptoceratopsidler, Asya'ya geri dönen ayrı bir dağılma olayını temsil edebilen Udanoceratops dışında Kuzey Amerika'dır. Ceratopsidler ve onların Zuniceratops gibi yakın ataları, Kuzeybatı Amerika dışında bilinmiyordu ve bu kıtaya özgü olduğu varsayılıyordu.[7][20] Ceratopsoidlerin Kuzey Amerika'da ortaya çıktığına dair geleneksel görüş, 2009 yılında kuşkulu Asya cinsi Turanoceratops'un daha iyi örneklerinin keşfedilmesiyle sorgulanmaya başlandı ve bu da onu bir ceratopsoid olarak doğruladı. Bunun, ceratopsoidlerin gerçekten Asya'da ortaya çıktığını mı yoksa Turanoceratops'un Kuzey Amerika'dan mı göç ettiğini gösterdiği bilinmiyor.[21]

Centrosaurus'un cilt izlenimi

Paleopatoloji

Etkinliğe bağlı kemik kırıkları, ceratopsidlerde belgelenmiştir.[22] Periostitis ayrıca bir ceratopsianın kürek kemiğinde de belgelenmiştir.[23]

Cinslerin zaman çizelgesi

KretaseJuraGeç KretaseErken KretaseGeç JuraMiddle JuraErken JuraMicropachycephalosaurusCeratopsidaeProtoceratopsidaeLeptoceratopsidaeYamaceratopsAjkaceratopsCraspedodonMosaiceratopsZuniceratopsTuranoceratopsGraciliceratopsAsiaceratopsKulceratopsAuroraceratopsAquilopsHelioceratopsArchaeoceratopsKoreaceratopsLiaoceratopsPsittacosaurusAlbalophosaurusStenopelixXuanhuaceratopsHualianceratopsYinlongChaoyangsaurusKretaseJuraGeç KretaseErken KretaseGeç JuraOrta JuraErken Jura

Kaynakça

  1. ^ "PBDB". paleobiodb.org. 16 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021. 
  2. ^ Lee, Yuong-Nam; Ryan, Michael J.; Kobayashi, Yoshitsugo (2010). "The first ceratopsian dinosaur from South Korea" (PDF). Naturwissenschaften. 98 (1): 39-49. Bibcode:2011NW.....98...39L. doi:10.1007/s00114-010-0739-y. PMID 21085924. 19 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Nisan 2021. 
  3. ^ a b Rich, Thomas H.; Kear, Benjamin P.; Sinclair, Robert; Chinnery, Brenda; Carpenter, Kenneth; McHugh, Mary L.; Vickers-Rich, Patricia (2014). "Serendipaceratops arthurcclarkei Rich & Vickers-Rich, 2003 is an Australian Early Cretaceous ceratopsian". Alcheringa. 38: 456-479. doi:10.1080/03115518.2014.894809. 
  4. ^ "PBDB". paleobiodb.org. Erişim tarihi: 2021-07-16. 
  5. ^ Dodson, P. 1996.
  6. ^ Holtz, Thomas R., Jr.; Rey, Luis V. (2007).
  7. ^ a b You H. & Dodson, P. 2004.
  8. ^ Dodson, P., Forster, C.A., & Sampson, S.D. 2004.
  9. ^ The Horned Dinosaurs. Princeton University Press, Princeton, New Jersey. 1996. ss. 49, 63. ISBN 978-0-691-02882-8. 
  10. ^ "Marginocephalia". The Complete Dinosaur. 2nd. Indiana University Press. 2012. s. 540. ISBN 978-0-253-35701-4. 
  11. ^ "Ceratopsidae". The Dinosauria. 2nd. Berkeley: University of California Press. 2004. ss. 494-513. ISBN 978-0-520-24209-8. 
  12. ^ Marsh (1889). "The skull of the gigantic Ceratopsidae". American Journal of Science. 3rd Series. 38: 501-506. 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021. 
  13. ^ Hatcher, J.B., Marsh, O.C. and Lull, R.S. (1907).
  14. ^ Gillette, D.D. (1999).
  15. ^ Cope (1876). "Descriptions of some vertebrate remains from the Fort Union Beds of Montana". Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia. 28: 248-261. 
  16. ^ Marsh (1890). "Additional characters of the Ceratopsidae, with notice of new Cretaceous dinosaurs". American Journal of Science. 39 (233): 418-429. doi:10.2475/ajs.s3-39.233.418. 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021. 
  17. ^ Steel, R. 1969.
  18. ^ Morschhauser, E.M.; You, H.; Li, D.; Dodson, P. (2019). "Phylogenetic history of Auroraceratops rugosus (Ceratopsia: Ornithischia) from the Lower Cretaceous of Gansu Province, China". Journal of Vertebrate Paleontology. 38 (Supplement): 117-147. doi:10.1080/02724634.2017.1509866. 
  19. ^ Chinnery (1998). "Neoceratopsian teeth from the Lower to Middle Cretaceous of North America. In: Lucas, S.G., Kirkland, J.I., & Estep, J.W. (Eds.). Lower and Middle Cretaceous Terrestrial Ecosystems". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 14: 297-302. 
  20. ^ Chinnery (2005). "Description of Prenoceratops pieganensis gen. et sp. nov. (Dinosauria: Neoceratopsia) from the Two Medicine Formation of Montana". Journal of Vertebrate Paleontology. 24 (3): 572-590. doi:10.1671/0272-4634(2004)024[0572:doppge]2.0.co;2. 
  21. ^ Sues (2009). "Turanoceratops tardabilis—the first ceratopsid dinosaur from Asia". Naturwissenschaften. 96: 645-652. doi:10.1007/s00114-009-0518-9. 
  22. ^ Rothschild, B., Tanke, D. H., and Ford, T. L., 2001, Theropod stress fractures and tendon avulsions as a clue to activity: In: Mesozoic Vertebrate Life, edited by Tanke, D. H., and Carpenter, K., Indiana University Press, p. 331-336.
  23. ^ McWhinney, L., Carpenter, K., and Rothschild, B., 2001, Dinosaurian humeral periostitis: a case of a juxtacortical lesion in the fossil record: In: Mesozoic Vertebrate Life, edited by Tanke, D. H., and Carpenter, K., Indiana University Press, pp. 364-377.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dinozor</span> Mezozoik Çağa (kuşlar dahil) hâkim olan sauropsid omurgalılar kladı

Dinozor (Dinosauria), ilk olarak Mezozoyik zamanda ortaya çıkan ve yaşayan tek üyeleri kuşlar olan arkozor sürüngen grubu. Dinozor adı, Richard Owen tarafından Grekçe "korkunç" anlamına gelen deinos ve "kertenkele" anlamına gelen sauros sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşur. Dinozorlar, 243 ile 233 milyon yıl önce Geç Triyas döneminde ortaya çıkmış ve 66 milyon yıl önce kuşlar dışındaki tüm türlerinin soyu tükenmiştir. Dinozorlar, sıcakkanlı ve soğukkanlı arası özellikler gösteren mezoterm canlılardı. Mezozoyik'te oldukça başarılı biçimde tüm kıtalara yayılan dinozorlar çok farklı nişleri doldurdu. Yapılan araştırmalarda şimdiye kadar yaklaşık olarak 1.000 kadar kuş olmayan dinozor türünün yaşadığı belgelendi. Bugün dinozorların evrimsel olarak devamı olan kuşların 11.000 kadar türü vardır ki bu, yaşayan memelilerin tür sayısının (~6000) yaklaşık iki katıdır. Dinozorların nasıl yaşadığı, ne kadar çeşitlendiği ve ekosistemdeki yerleri kadar kuş olmayan dinozorların nasıl yok olduğu da bilim camiasını uzun zamandır meşgul etmektedir. Kuş olmayan dinozorları yeryüzünden silen yok oluşun aşamalı mı, yoksa yerbilimsel olarak katastrofik (ani) mi olduğu tartışmalıdır.

<i>Triceratops</i> kuş kalçalı dinozor cinsi

Triceratops, 68-66 milyon yıl önce Kuzey Amerika'da yaşamış otobur bir kuş kalçalı dinozor cinsi. Kretase döneminin sonunda pek çok canlının yokolduğu büyük felakete kadar yaşamış son dinozorlardandır. Triceratops, iri, dört ayaklı bedeni; büyük, kemikli bir yaka ve üç boynuz taşıyan başı; günümüz gergedanlarına olan benzerlikleri ile en kolay tanımlanabilen dinozor türlerinden biridir. Ayrıca, bilinen en büyük etobur dinozorlardan olan Tyrannosaurus ile aynı alanı paylaşmıştır ve muhtemelen onunla savaşan hayvanlardandır.

<i>Protoceratops</i>

Protoceratops, 83 ila 70 milyon yıl önce bugünkü Moğolistan dolaylarında yaşamış bir Ceratopsian dinozor cinsi.

<i>Achelousaurus</i>

Achelousaurus, Achelousaurus'un Geç Kretase devrinde, Kuzey Amerika’da yaşadığı sanılmaktadır. Papağan benzeri gagası, burnu ile gözlerinin üzerinde kemikli çıkıntılar ve uzun yakasının sonunda iki boynuzu olan, dörtayaklı bir otoburdur. 6 metrelik uzunluğuyla, orta boyda bir ceratopsian dinozordur.

<i>Avaceratops</i>

Avaceratops, yaklaşık 77 milyon yıl önce Kuzey Amerika'da yaşamış bir ceratopsid dinozor cinsi.

<i>Styracosaurus</i> kuş kalçalı dinozor cinsi

Styracosaurus 76-73 milyon yıl önce, Campanian döneminde bugünkü Kuzey Amerika-Monata’da ve Kanada-Alberta’da yaşayan büyük ceratopsidler grubuna dahil otçul dinozor. Zırh giymiş bir şövalyeyi andıran günümüz Alberta’sında (Kanada) yer alan ovalarda önemli bir konuma sahipti. Aynı kemik yataklarında, gergedan boyundaki bu otçullardan çok sayıda bireyin tanımlanmış olması, sürüler halinde dolaştıklarına işaret ediyor. Styracosaurusların fırfır ve boynuzları seksüel seçilim ve dolayısıyla evrimsel anlamda önemli bir özellikti. Yetişkin bir styracosaurus 1,7 ton ağırlığa ve 5-6 metre uzunluğa sahipti. En büyük ceratopsidlerden olan triceratopstan daha küçük bir ceratopsid dinozordu. 1913 yılında Lambe tarafından Styracosaurus albertensis olarak adlandırıldı. temel besinleri eğrelti otu, çikas(cycad) ve palmiyelerdi. gagası ve kesici dişleriyle sert bitki kısımlarını yiyebiliyordu.

<i>Struthiomimus</i> soyu tükenmiş teropod dinozor cinsi

Struthiomimus, Geç Kretase döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış ornithomimid ailesinden bir dinozor cinsi. Ornithomimidler, dişsiz bir gagaya sahip, uzun bacaklı ve iki ayaklı canlılardı, özetle devekuşu benzeri dinozorlardı. Tip türü, Struthiomimus altus, Dinozor Eyalet Parkı'nda bulunan yaygın küçük dinozorlardan biridir; ilgili fosil alanında sayılarının fazlalığı bu hayvanların saf etoburlardan ziyade otobur veya hepçil olduklarını düşündürür.

<span class="mw-page-title-main">Diabloceratop</span>

Diabloceratoplar, Ceratopsia grubundan otçul bir dinozor cinsidir. Kampaniyen devrinde Utah ve çevresinde yaşadıkları düşünülmektedir.

<i>Dromaeosaurus</i> soyu tükenmiş teropod dinozor cinsi

Dromaeosaurus, Geç Kretase devri'nde batı Amerika'da ve Kanada'da yaşamış, paravian Theropod dinozor cinsidir.

<i>Bagaceratops</i> ceratopsian dinozor cinsi

Bagaceratops,, 71 milyon yıl önce Geç Kretase döneminde yaşamış bir ceratopsian dinozor cinsidir. Yaşam alanı günümüzde Moğolistan sınırlarında kalan topraklardır.

<i>Camarasaurus</i>

Camarasaurus, geç Jura döneminde Kuzey Amerika'da yaşamış dört ayak üzerinde yürüyen dev bir otçul dinozor cinsidir. Bu canlının kalıntıları Amerika Birleşik Devletleri'nin Utah eyaletinde Geç Jura yaşlı Morrison oluşumunda bulunmuştur.

<i>Maiasaura</i> yaklaşık 75 milyon yıl önce yaşamıştır.

Maiasaura, Geç Kretase Dönemi'nde yaklaşık 76 milyon yıl önce yaşamış büyük bir ördek gagalı dinozor cinsidir. Şu anda ABD'nin Montana eyaletine karşılık gelen bölgede yaşamıştır.

<i>Centrosaurus</i> sürüngen cinsi

Centrosaurus, Geç Kretase döneminde Batı Kuzey Amerika'da yaşamış Ceratopsidae ailesine mensup dinozor cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Ceratopsidae</span> kuş kalçalı dinozor familyası

Ceratopsidae, Triceratops, Centrosaurus ve Styracosaurus gibi kuş kalçalı dinozorları içeren bir ceratopsian dinozor familyasıdır. Bilinen tüm türler, Geç Kretase'de yaşamış dört ayaklı otoburlardı. Çin'de yaşamış Sinoceratops dışındaki tüm türler, Geç Kretase'de Laramidia ada kıtasını oluşturan batı Kuzey Amerika'da yaşamıştır. Ceratopsidler, gagalar, çenenin arkasında sıralanan kesme dişleri, gösterişli burun boynuzları ile boyunda geriye ve yukarı uzanan kalkansı yapılar ile ayırt edilir. Familya, Chasmosaurinae ve Centrosaurinae olmak üzere iki alt familyaya ayrılmıştır. Chasmosaurineler genellikle uzun, üçgen kalkanlar ve iyi gelişmiş alın boynuzları ile nitelenir. Centrosaurinelerin iyi gelişmiş burun boynuzları veya burun çıkıntıları, daha kısa ve daha dikdörtgen biçimli kalkanları ve onun üstünde yer alan ayrıntılı dikenleri vardı.

<i>Turanoceratops</i> Kretase döneminde yaşamış, ceratopsian dinozor cinsi

Turanoceratops, Özbekistan'ın geç Kretase yaşlı Bissekty Formasyonu'ndan otçul bir ceratopsian dinozor cinsidir. Fosilleri, yaklaşık 90 milyon yıl öncesine, orta-geç Turoniyen evresine tarihlendi. Kafatası, Ceratopsidae'de görülenlere benzer bir çift uzun kaş boynuzu taşıyordu; ancak Turanoceratops, bir ceratopsid değil, daha önceki ceratopsianlar ve ceratopsidler arasında geçiş fosili gibi görünüyor.

<i>Sierraceratops</i> kuş kalçalı dinozor cinsi

Sierraceratops, ABD, New Mexico'daki Geç Kretase Hall Lake Oluşumu'ndan bir chasmosaurine ceratopsid cinsidir. Cins, kafatası ve iskeletin parçalarını içeren kısmi bir iskeletten bilinen Sierraceratops turneri adlı tek bir türü içerir.

<span class="mw-page-title-main">Bisticeratops</span>

Bisticeratops Kuzeybatı New Mexico, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Bisti/De-Na-Zin vahşi alanında bulunan Kampaniyen yaşındaki Kirtland Formasyonu'nun yüzleklerinden elde edilen bir chasmosaurine ceratopsian cinsidir. Tip ve tek tür, neredeyse tam bir kafatasından bilinen B. froeseorum'dur.

<i>Sinoceratops</i>

Sinoceratops, yaklaşık 73 milyon yıl önce Kretase Dönemi'nin son bölümünde şu anda Çin'in Shandong eyaleti olan yerde yaşamış soyu tükenmiş bir ceratopsian dinozor cinsidir. 2010 yılında Xu Xing ve ark. tarafından Zhucheng, Çin'den üç kafatası için adlandırıldı. Tip türünün adı Sinoceratops zhuchengensis, keşfedildiği yerden dolayı "Zhucheng'den Çin boynuzlu yüzü" anlamına gelir.

<i>Velafrons</i>

Velafrons, Meksika'nın Geç Kretase'sinden bir lambeosaurin hadrosaurid dinozor cinsidir. Alnında kemikli bir sorguç bulunan, genç bir bireyin çoğunlukla tam bir kafatası ve kısmi iskeletinden bilinmektedir. Fosilleri geç Kampaniyen yaşlı Cerro del Pueblo Formasyonu'nda bulundu, Rincon Colorado yakınlarında, Coahuila, Meksika. Tip örneği CPC -59'dur ve tip tür V. coahuilensis'tir.

<span class="mw-page-title-main">Kemik Savaşları</span>

Kemik Savaşları, Amerikan tarihinin Yaldızlı Çağ safhasında süregelmiş, Edward Drinker Cope ve Othniel Charles Marsh arasındaki haksız fosil avcılığı ve fosil keşfi rekabeti üzerine kurulu bir dönemdi. Her iki paleontolog da rüşvet, hırsızlık ve kemikleri yok etmek gibi haksız yollarla birbiri üzerinde üstünlük kurmaya çalışmıştır. Ayrıca her iki bilim adamı da bilimsel yayınlar aracılığıyla birbirlerinin itibarını zedelemeye ve finansmanlarını kesmeye çalıştı.