İçeriğe atla

Cephe (meteoroloji)

Yaklaşan hava cepheleri genellikle yerden görülebilir ancak her zaman bu kadar iyi tanımlanmaz.

Hava cephesi, hava yoğunluğu, rüzgar, sıcaklık ve nem gibi çeşitli özelliklerin farklı olduğu, hava kütlelerini ayıran bir sınırdır. Bu farklılıklar nedeniyle bozulan ve istikrarsız olan hava koşulları çoğunlukla sınırda ortaya çıkar. Örneğin, soğuk cepheler gökgürültülü fırtına bantları ve kümülonimbus yağışları getirebilirken veya fırtına hatları öncesinde oluşabilirken, sıcak cephelerden önce genellikle tabakalı yağış ve sis gelir. Yaz aylarında, kuru hatlar denilen daha ince nem değişimleri şiddetli hava koşullarını tetikleyebilir. Her zaman rüzgarın değişmesine rağmen bazı cephelerde hiç yağış görülmez ve bulutluluk azdır.[1]

Soğuk cepheler genellikle batıdan doğuya doğru hareket ederken, sıcak cepheler kutuplara doğru hareket eder, ancak herhangi bir yön de mümkündür. Tıkanmış cepheler bu ikisinin melez birleşimidir ve sabit cepheler bunların hareketi sırasında durur. Soğuk cepheler ve soğuk tıkanıklıklar, sıcak cephelerden ve sıcak tıkanıklıklardan daha hızlı hareket eder çünkü arkalarındaki yoğun hava, sıcak havayı itebildiği gibi kaldırabilir de. Dağlar ve su kütleleri, atmosferik koşullar dışında cephelerin hareketini ve özelliklerini etkileyebilir.[2] Hava kütleleri arasındaki yoğunluk zıtlığı azaldığında, örneğin eşit derecede sıcak bir hava kütlesi okyanusun üzerinden dışarı doğru aktıktan sonra, cephe kayma hattı denilen farklı rüzgar hızlarına sahip bölgeleri ayıran basit bir hatta dönüşebilir. Bu en çok açık okyanusta görülür.

Bergeron Hava kütleleri sınıflandırması

Ana madde: Hava kütlesi

Bergeron sınıflandırması, hava kütle sınıflandırmasının en yaygın kabul gören şeklidir. Hava kütle sınıflandırması üç harfle gösterilir:[3][4] Cepheler, farklı türde veya kökende hava kütlelerini ayırır ve daha alçak basınç boşluklarındadır.[5]

  • İlk harf nem özelliklerini açıklar;
    • c   c kuru karasal hava kütleler için
    • m  m nemli deniz hava kütleleri için kullanılır.
  • İkinci harf kaynak bölgesinin termal özelliğini açıklar:
  • Üçüncü harf atmosfer istikrarını belirtir ve şu şekilde etiketlenir:
    • k  k hava kütlesi yerden daha soğuksa.
    • w w hava kütlesi yerden daha sıcaksa.
Kuzey Amerika'yı ve diğer kıtaları etkileyen farklı hava kütleleri, cephe sınırlarıyla ayrılır. Bu çizimde, arktik cephesi arktiği kutupsal hava kütlelerinden ayırırken, kutup cephesi kutup havasını sıcak hava kütlelerinden ayırır. (cA karasal arktiktir; cP karasal kutupsaldır; mP denizsel kutupsaldır; cT kıtasal tropiktir; ve mT denizsel tropiktir.)

Hava kütlesi

Bir hava kütlesinin sıcaklık ve nem oranı gibi bazı özellikleri hemen hemen homojendir. Hava kütleleri şu özelliklerine göre farklı sınıflara ayrılırlar:

Köken

Orijin ya da köken kavramı hava kütlesinin karasal ya da okyanussal olması durumudur. Okyanus havasının nem oranı oldukça yüksektir ve alçak katmanlarda doymuş olabilir. Karasal bir hava kütlesi ise görece kurudur.

Güzergâh

Güzergâh hava kütlesinin izlediği yoldur. Örneğin kutupsal bir hava kütlesi küçük enlemlere doğru ilerlerken alttan ısınır ve kararsız hale gelir. Tropik bir hava kütlesi ise büyük enlemlere doğru ilerlerken alttan soğur ve daha kararlı hale gelir.

Diverjans ve konverjans

Diverjans yüksek basınç merkezinde (H) havanın çökerek yanlara dağılmasıdır. Konverjans ise alçak basınç merkezinde (L) havanın merkezde toplanarak yükselmesidir.

Sıcak cephe

Ana madde: Sıcak cephe

Sıcak ve soğuk hava kütleleri karşılaştığında sıcak hava kütlesi yüzeyde soğuk hava kütlesinin yerini alıyorsa sıcak cephe oluşur. Sıcak cephenin eğim oranı 1/150'dir. 600 nm genişliğinde dahi olabilir. Sıcak cephenin yüzeyde başladığı noktadan 200 nm ilerisine kadar yağış gerçekleşebilir. Genellikle stratiform bulutlar görülür. Virga görülebilir.

Sıcak cephe yaklaştığında basınç düşmeye başlar ve geçtikten sonra basınç düşmesi yavaşlar veya durur. Kuzey yarıkürede rüzgâr istikameti saat yönünde değişir (veer).

Karakteristikleri:

  • Stratiform (stratüs ailesinden) basamak basamak alçalan bulutlar
  • Basınç düşmesinin cephe geçtikten sonra durması veya yavaşlaması
  • Yağış artışı, görüş düşmesi, muhtemel sis
  • Rüzgâr istikameti saat yönünde ilerler
  • Sıcaklık artması

Soğuk cephe

Ana madde: Soğuk cephe

Dik bir cephe türüdür (1/50). Genişliği 30-50 nm'dir.

Karakteristikleri:

  • Kümüliform (kümülüs ailesinden) bulutlar görülür
  • Sıcaklık aniden düşer, işbâ düşer
  • Rüzgâr istikameti saat yönünde ilerler
  • Basınç düşer. Cephe geçtikten sonra artar

Kaynakça

  1. ^ Miller, Samuel T. (10 Kasım 2000). "Clouds and precipitation". STEC 521 lecture notes. Durham, NH: New Hampshire Üniversitesi. 11 January 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 July 2011. 
  2. ^ Roth, David (21 Kasım 2013). Unified Surface Analysis Manual (PDF) (vers. 1 bas.). Honolulu, HI: NOAA / Hydrometeorological Prediction Center / Ulusal Kasırga Merkezi. 29 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Ekim 2006. 
  3. ^ "Airmass classification". Glossary of Meteorology. 25 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2008 – amsglossary.allenpress.com vasıtasıyla. 
  4. ^ Saravanan, K.J., (Ed.) (27 June 2008). "Bergeron classification of air masses". weatherfront.blogspot.com. 27 June 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 April 2022. 
  5. ^ Ahrens, C. Donald (2007). Meteorology Today: An introduction to weather, climate, and the environment. Cengage Learning. s. 296. ISBN 978-0-495-01162-0. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rüzgâr</span> Yüksek basınç alanından Alçak basınç alanı arasındaki yatay yönlü hava hareketi

Rüzgâr ya da yel, hava veya diğer gazların gezegen yüzeyine göre doğal hareketidir. Rüzgârlar, onlarca dakika süren fırtına’lardan, kara yüzeylerinin ısınmasıyla oluşan ve birkaç saat süren yerel meltemlere, Dünyanın iklim bölgeleri arasındaki güneş enerjisinin soğurulma farkından kaynaklanan küresel rüzgârlara kadar çeşitli ölçeklerde oluşur. Büyük ölçekli atmosferik dolaşımın iki ana nedeni, ekvator ve kutuplar arasındaki farklı ısınma ve dünyanın dönüşüdür. Tropik ve subtropik bölgelerde, arazi ve yüksek platolar üzerindeki alçak ısıl dolaşımlar muson sirkülasyonlarını yönlendirir. Kıyı bölgelerinde deniz meltemi/kara meltemi döngüsü yerel rüzgârları belirler. Değişken arazi yapılı bölgelerde dağ ve vadi meltemleri hakimdir.

<span class="mw-page-title-main">Siklon</span>

Siklon (Cyclone), atmosferde bir alçak basınç alanı çevresinde hızla dönen rüzgârların oluşturduğu şiddetli fırtınadır. Siklonlar güney yarımkürede saat yönünde, kuzey yarımkürede aksi istikamette dönerler.

<span class="mw-page-title-main">Hava durumu</span> atmosferin fiziksel koşulları

Hava durumu ya da kısaca hava, yaşam ve insan aktiviteleri üzerindeki etkisini de göz önüne almak koşuluyla atmosferin belirli bir anda, belirli bir bölgedeki hali. Bazen çoğul olarak havalar şeklinde kullanılır. Hava durumu kavramı ile genellikle uzun dönemde gerçekleşen yani iklimsel değişimler değil, atmosferdeki kısa dönemde gerçekleşen değişimler kastedilir. Gökyüzünün görüş, bulutluluk, nem, yağış, sıcaklık ve rüzgâr durumu gibi çeşitli özelliklerini ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Alçak basınç</span>

1013 milibardan (mb) düşük olan basınçlara alçak basınç (siklon) yüksek olanlara ise yüksek basınç (antisiklon) denir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki rüzgârlar</span>

Türkiye'de esen başlıca rüzgârlar iki gruba ayrılabilir;

<span class="mw-page-title-main">Yağmur</span>

Yağmur, atmosferik su buharından yoğunlaşan ve daha sonra yerçekiminin etkisiyle düşen su damlacıklarıdır. Yağmur, su döngüsünün önemli bir bileşenidir ve Dünya'daki tatlı suyun çoğunun birikmesinden sorumludur. Hidroelektrik santralleri, mahsul sulama ve birçok ekosistem türü için uygun koşullar için su sağlar.

<span class="mw-page-title-main">Yağış</span> havadaki su buğusunun yoğunlaşma sonunda sıvı ya da katı durumda yere düşmesi

Yağış, hava kütlelerinin soğuk bir hava tabakası ile karşılaşarak, soğuk bir yerden geçerek ya da yükselerek soğuması sonucunda içerisindeki su buharının yoğuşarak sıvı veya katı halde yeryüzüne inmesi olayıdır. Plüvyometre adı verilen bir âletle ölçülür. Yıllık yağış miktarı mm, cm ve m olarak, günlük yağış miktarı ise kg/m² ile ifade edilir. Yıllık toplam yağış miktarının bir alanda oluşturduğu yükseklik baz alındığı için uzunluk birimleriyle ifade edilir. Birçok farklı formda meydana gelebilir, bunlar yağmur, kar, graupel, dolu ve sulusepkendir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye iklimi</span>

Türkiye, iklim kuşaklarından ılıman kuşak ile subtropikal kuşak arasında yer alır. Türkiye'nin coğrafî konumu ve yer şekilleri sonucunda iklimi, farklı özellikte iklim tiplerinin oluşmasına yol açmıştır. Kıyı bölgelerinde denizlerin etkisiyle daha ılıman iklim özellikleri görülür. Dağların yüksekliği ve uzanışı deniz etkilerinin iç kesimlere ulaşmasını engeller. Bu nedenle iç kesimlerinde karasal iklim özellikleri görülür.

<span class="mw-page-title-main">Sis</span> atmosferik olay

Sis, yatay görüş mesafesini 1 km'nin altına düşüren bir hava olayıdır. Stratüs bulutlarının yerde veya yere yakın seviyede oluşması olarak da bilinir. Hava içindeki su buharının yoğuşması veya donarak kristalleşmesi sonucu ortaya çıkan çok küçük su damlacıkları veya buz kristallerinden meydana gelir. Görüşü fazla düşürmeyen hafif sise pus denir.

<span class="mw-page-title-main">Batı rüzgârları</span>

Batı rüzgârları, 30° güney ve 30° kuzey paralellerinde bulunan dinamik yüksek basınç alanlarından, 60° kuzey ve 60° güney paralellerindeki dinamik alçak basınç alanlarına doğru esen rüzgârlardır.

<span class="mw-page-title-main">Meltem</span>

Meltem, deniz kıyılarında, gündüzleri denizden karalara, geceleri ise karalardan denize doğru esen hafif şiddetli rüzgârlardır. Genellikle yazın ve orta enlemlerde etkilidirler. İklim üzerinde fazla etkileri yoktur. Günlük sıcaklık farkına bağlı oluşan basınç farklılığı sebebiyle oluşurlar. Esme süreleri kısa etki alanları dardır.

<span class="mw-page-title-main">Kümülonimbus</span>

Kümülonimbus (Cb), kümülüs bulutlarının dikey olarak gelişerek büyümesiyle oluşan konvektif fırtına bulutu. Tabanı 4 km altında bulunur. Kümülonimbus tek başına, gruplar halinde veya soğuk cephe hattı boyunca termodinamik kararsızlığa bağlı olarak cumulus congestus bulutundan gelişebilir.

<span class="mw-page-title-main">Arktik salınım</span>

Arktik salınım, Kuzey Yarımkürenin 20 derece yukarı enlemlerinden itibaren görülen basınç anomalilerini prensip alan bir endeks çeşididir. Kutuplarda açısı daralan güneş ışınlarından dolayı düşük ısı enerjisi ile hava çok ısınmaz ve deniz seviyesinde yüksek basınç alanı oluşur. Soğuk hava yoğun olduğu için aşağı doğru çökme eğilimi gösterir. Çöken bu soğuk hava enverziyon oluşturmala birlikte, bu enverziyon seviyesinin üstünde yoğunluk farkından dolayı bir alçak basınç oluşur, bu alçak basınca, kutbi girdap veya polar girdap adı verilir. Girdap kuvveti ne kadar güçlüyse aşağı seviyedeki soğuk hava kütlesi aşağı (sıcak) enlemlere inmeden bölgede tutulur. Başka bir ifadeyle, yukarı seviyedeki alçak basınç aşağıdaki soğuk hava spin hareketi ile sararak ve yukarı doğru çekmeye çalışarak dağılmasını önler. NAO Endeks'e benzer şekilde, eğer kutup bölgesindeki yukarı seviye alçak basıncı uzun yılların ortalamasına göre güçlü, yani kutup bölgesi ve İzlanda çevresindeki basınç değerlerinin düşük olduğu bu duruma pozitif AO patterni denir. Tam aksine, bu girdap kuvvetinin zayıf kaldığı ve soğuk havanın dağılarak aşağı enlemlere doğru aktığı, kuzey kutbunun biraz aşağısındaki enlemlerde basınç değerini arttırdığı duruma ise negatif AO patterni olarak tabir edilir.

<span class="mw-page-title-main">Cephe yağışları</span> Sıcaklığa bağlı yağış türü

Cephe yağışları veya Frontal yağış, yoğunluk ve sıcaklığı farklı olan iki hava kütlesinin karşılaşması ile oluşur. Özellikleri farklı hava kütlelerinin karşılaşma alanlarına cephe denir. Geniş alanlarda düşük şiddette ve uzun süreli yağış dar alanlarda ise kısa süreli ve şiddetli yağış görülür.

<span class="mw-page-title-main">Hava kütlesi</span>

Hava kütlesi, sıcaklık ve nem bakımından benzer olan büyük atmosfer parçalarına verilen isimdir. Hava kütlelerinin çevresindeki diğer hava parselleriyle belirli ve açık bir sınırı vardır.

<span class="mw-page-title-main">Muson rüzgârları</span>

Muson rüzgârları, özellikle Asya kıtası ile Hint Okyanusunun, yaz ve kış mevsiminde farklı ısınmasına bağlı olarak oluşan mevsimlik (devirli) rüzgâr. Muson kelimesi Arapça mevsim kelimesinden türemiştir.

Bulut fiziği, fiziksel işlemlerdeki çalışmalardır ve bu oluşuma, büyümeye ve atmosfer bulutlarının çökelmesine yol açar. Bulutlar sıvı suyu mikroskobik damlacıklar halinde içerir, buzların küçük kristalleri veya ikisi de. Bulut damlacıkları başlangıçta su buharının yoğunluğunun yoğun çekirdeğin üzerinde olmasıyla oluşur aynı zamanda Köhler teorisine göre havanın aşırı doymuşluğu kritik değeri aşar. Kelvin etkisinden dolayı bulut yoğunlaşma çekirdeği bulut damlacıkları formasyonu için gereklidir, eğimli yüzeyden dolayı bu buhar basıncındaki doyma ile tasvir edilebilir. Küçük çapta, aşırı doymuşluk miktarı yoğunlaşmanın çok büyük olması için gereklidir, bu doğal bir şekilde gerçekleşmez. Raoult ilkesi, çözelti nasıl buhar basıncına bağlı bunu tasvir eder. Yüksek konsantrasyonda, bulut damlacıkları küçük olduğunda, çekirdeğin oluşumu dışından küçük olması aşırı doymuşluk gerektirir.

<span class="mw-page-title-main">Soğuk hava kütlesi</span>

Soğuk hava kütlesi bir alçak basınç alanının trofunda yer alan, tabandaki sıcak havanın yerine soğuk hava taşıyan katmana verilen addır. Ekstratropikal siklonların doğuşu sırasında, hava hareketinin yatay taşınımı sonucu oluşmaktadır. Kütlenin tamamı için sıcaklık değişimi 30 °C (54 °F) ve üzerinde gerçekleşebilmekte; yüksek kararsızlığın mevcut olması durumunda yağış gözlenebilmektedir. Soğuk hava kütleleri ilkbahar ve sonbaharda etkili olmaktadır.

Sıcak hava kütlesi türdeş ve yoğun bir sıcak hava katmanının ön tarafında yer alan yoğunluk dengesizliğidir. Soğuk hava kütlelerine göre daha geniş alçak basınç troflarına sahip olup yavaş hareket etmektedirler. Sıcak hava kütlelerinin önündeki bulutlar genellikle stratüs olup yağış getirirler. Hava kütlesinin geçişi sırasında sis de gözlenebilmekte; geçişin ardından açık havanın gelişi ve ısınma süreci hızlı olmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tropikal dalga</span> tropikal bölgelerde oluşan atmosferik bir olgu

Tropikal dalga ; Atlantik Okyanusu'nun içinde ve çevresinde, kuzeyden güneye doğru hareket eden nispeten alçak hava basıncına sahip uzun bir dönence olan bir tür atmosferik yataktır. Aynı zamanda tropikal dalga tropikal bölgelerde oluşan atmosferik bir olgudur. Yüksek hava basıncı alanları ile alçak hava basıncı alanları arasında hareket ederken yoğun yağış, fırtına ve kasırga oluşumuna neden olabilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.