İçeriğe atla

Cengiz Yıldırım

Cengiz Yıldırım
Azerbaycan Asker ve Donanma İşleri Halk Komiseri
Görev süresi
28 Nisan 1920 - Haziran 1920
Yerine geldiğiYeni makam
Yerine gelenAlihaydar Karayev
Kişisel bilgiler
Doğum Cengiz Yıldırım oğlu Sultanov
10 Temmuz 1890(1890-07-10)
Kubadlı, Azerbaycan, Rus İmparatorluğu
Ölüm 10 Ocak 1937 (46 yaşında)
Moskova, Sovyetler Birliği
Partisi Azerbaycan Komünist Partisi

Cengiz Yıldırım oğlu Sultanov (Azerice: Çingiz İldırım oğlu Sultanov) (1890–1937) daha çok Cengiz Yıldırım olarak bilinir. Sovyet Kürdü Bolşevik devrimci, mucit ve Kızıl Ordu'nun Azerbaycan'ı İşgali sonrası ilk Azerbaycan Asker ve Donanma İşleri Halk Komiseri (savunma bakanı).[1]

İlk yılları

Kubadlı'de bir toprak ağasının ailesinde 10 Temmuz 1890 günü Elizavetpol Guberniyası (modern Azerbaycan) Zangezur Uyezdinde doğmuştur. Babası tarafından kurulmuş yerel bir okulda eğitim görmüştür, Ortaöğretimine önce Şuşa'da devam etmiş sonra Vladikavkaz'da tamamlamıştır. Sonra Sankt Peterburg Politeknik Üniversitesi'ne madencilik konusunda eğitim almak üzere kabul edildi. Öğrenciyken babasını kaybetti, hayatını devam ettirebilmek için çalışmak zorunda kaldı. 1916 yılında, Metalurji mühendisliği ihtisası ile üniversiteden mezun oldu ve Ayvaz fabrikasında iş buldu. Rusya'nın Şubat Devrimi sonrası halk protestolarına katıldı, 3 Nisan 1917 günü Sankt-Peterburg tren istasyonunda Finlandiya'dan dönen Vladimir Lenin'in katıldığı toplantıda bulundu. Lenin'in konuşmasından etkilendi, Yıldırım kendisini komünist harekete adamaya karar verdi.[1]

Siyasi Kariyeri

Bolşeviklere katılınca, Yıldırım, Azerbaycan'ın bölgelerinde Bolşevik hükûmetleri savunmak için sonradan Yıldırımiyye olarak anılacak Müslüman İşçi Kızıl Ordu kurulmasını önerdi. İlk Yıldırımiyye Petrograd (Sankt-Peterburg) ve Şimal'de Haziran 1918 tarihinde kuruldu. Aynı yıl Rus İç Savaşı sırasında Astrahan'da Beyaz Ordu'ya karşı 2.000 Azeriden oluşan Yıldırımiyye ordusu savaştı fakat Ermeni Taşnaklar Bolşeviklerin yanında Mart Olaylarında Azerilere kıyım yapınca, Bolşevikler Azeriler arasında desteklerini kaybetmiş ve ordu kısa süre sonra dağılmıştır.

1919 yılında Şuşa geri döndü ve Komünizm propagandasına devam etti. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığı süresince, Bolşevik olmasına rağmen, Azerbaycan Donanması komutan yardımcısı ve Müsavat yönetimindeki limanın şefi olarak hizmet etti.[1] Aynı yıl, Rusya'ya yapılan petrol sevkiyatını ele almak için özel bir donanma seferi düzenledi.[2]

27 Nisan günü, 11. Kızıl Ordu Bakü'yü işgal ettiği zaman, Yıldırım ASC hükûmetinin devrilmesinde önemli rol oynadı. Bir grup asker ile Bakü Deniz Harp Okulu'na girip, askeri öğrencilerin silahlarını bıraktırdı. Ertesi gün Bayil'i ele geçirip, tersanenin tamamını kontrol altına aldı. Aralarında çok iyi tanınana Rahim Huseynov, Dadaş Bünyadzade ve Gasim Ismayilov'un da bulunduğu Bayil'de bulunan tüm mahkûmları serbest bıraktı. Bakü'nün merkezi ele geçirilince, Yıldırım liderliğindeki Bolşevikler Azerbaycan Millî Meclisi'ni toplarla çevirip, Müsavat hükûmetine ültimatom verdiler. 28 Nisan 1920 gününü erken saatlerinde, Meclis'teki tartışmalardan sonra, hükûmet Bolşeviklerin şartlarını kabul edip, ASC'yi sona erdirdiler.[1] Azerbaycan'da komünist yönetimin kurulmasıyla, Cengiz Yıldırım Azerbaycan Asker ve Donanma İşleri Halk Komiseri olarak atandı.[2]

Sonraki yıllar

1924 yılında, Yıldırım, devlet yollarından sorumlu komiser olarak çalıştı, daha sonra SSCB'nin başka yerlerinde de kullanılacak Azerbaycan'da yol inşaatlarında yenilikçi fikirler sundu. SSCB'de ilk Demiryolu elektrifikasyon sistemini Bakü-Sabunçi güzergahında inşa etti.[2] 407 km uzunluğundaki Bakü-Culfa demiryolu inşaatının en iyi ve en çok bilinen projesidir.[1]

1924-1928 yılları arası, Yıldırım Yüksek Tarım Konseyi Başkan yardımcısı olarak çalıştı. Burada görev yaptığı sürede, Azerbaycan'da elektrifikasyon projelerini başlattı. 19 elektrik istasyonu (1500 hp) 1924-1927 yılları arasında inşa edildi. Bu Azerbaycan'ın üretim yeteneğini artırdı ve 1927 senesinde çelik üretim bölümü, Lieutenant Schmidt (modern Sattarkhan) Fabrikasında kuruldu. 1925 yılında Azeri petrol yataklarında bulunan delme makinalarının %65'i elektrik gücü ile çalışır hale geldi.[1]

1929 yılında, Magnitogorsk Iron and Steel Works inşaatının proje yöneticisi olarak atanmıştır ve 1934'ten itibaren Sovyet Metalurji merkezlerinden biri olan Kryvyi Rih tesisinin inşaatını yönetti.[1] Bu inşaatların tavan yaptığı bu dönem sırasında, Magnitogorsk'da bulunan bir fabrikanın inşaatı için gerekli malzemelerin yüklemelerini düzenlemesi için Amerika Birleşik Devletleri'ne gönderildi.[3]

Tutuklanması ve idamı

7 Temmuz 1937 tarihinde NKVD tarafından tutuklandı ve karşı devrim komplosu kurmakla suçlandı. Dnipro, Bakü ve Moskova'da tutuklu kaldı. Moskova'da yüksek güvenlikli Lefortovo Cezaevi'nde tutuldu daha sonra siyasi tutuklular için kötü namı olan ıssız bir yere Sukhanovka'ya gönderildi. NKVD tarafından ölümle cezalandırıldı ve ailesine 10 yıl dış dünya ile haberleşmesine izin verilmeden hapis cezası aldığı bildirildi. 1937 yazında Kurşuna dizilerek infaz edildi.[3]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g "İldırımlı yollarla" [On path of a lightening]. 4 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2010. 
  2. ^ a b c "Azerbaijanis in Saint Petersburg in 20th-21st centuries" (PDF). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2010. 
  3. ^ a b "Начальник "Магнитки"" [Chief of Magnitka]. 23 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2010. 


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti</span> ilk Azerbaycan cumhuriyeti (28 Mayıs 1918-28 Nisan 1920)

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti veya kısaca Azerbaycan Cumhuriyeti, Doğu Kafkasya'da yerleşmiş ve yüzölçümü 147.629 km2 olan, Müslüman ve Türk toplumlarında kurulan ilk laik ve demokratik devlet. Nüfusu 2 milyon kişiye ulaşan cumhuriyetin sınırları kuzeyde Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti, kuzeybatıda Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, batıda Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve güneyde İran'la belirlenmiştir. Azerbaycan'da en büyük şehir olan Bakü'nün Bolşevik Bakü Sovyeti'nin kontrolünde olması nedeniyle, AHC'nin geçici başkenti Gence olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan Savaşı (1918-1920)</span> 1918-20 Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki toprak çatışmaları serisi

1918–1920 Azerbaycan–Ermenistan Savaşı, 1917'de Ekim Devrimi yani Bolşevik Devrimi'nden sonra başlamıştır. Çoğu saldırı düzenli ordu biçiminde olmadı. Daha sonra Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. Osmanlı İmparatorluğu'nun Erivan'ı boşaltıp Iğdır Ovası'na çekilmesi ile savaş başlamış oldu (1920).

<span class="mw-page-title-main">Stepan Şaumyan</span> Ermeni-Sovyet siyasetçi (1878-1918)

Stepan Gevorgiyeviç Şaumyan, Ermeni asıllı Rus komünist ve Bolşevikdir. 1917 Ekim Devrimi sırasında Kafkaslarda önde gelen Bolşevik önderlerdendir.

<span class="mw-page-title-main">Rus Devrimi (1917)</span> 1917 - 1923 arasında Rusyada monarşiyi yıkan ve Sovyetler Birliğini kuran olaylar bütünü

Rus Devrimi, 1917 yılında Rusya'da yaşanan ve Çarlık yönetiminin yıkılıp yerine Sovyetler Birliği'nin kurulmasıyla sonuçlanan devrimlerin genel adı. Şubat 1917'de yaşanan ilk devrimde Çarlık yönetimine son verilmiş ve siyasi egemenlik Geçici Hükûmet'e bırakılmıştır. Aynı yılın Ekim ayında gerçekleşen ikinci devrim ise Geçici Hükûmet'i ortadan kaldırmış, demokratik seçimleri iptal etmiş ve bir Bolşevik (komünist) hükûmeti kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Nesib Bey Yusufbeyli</span> Siyasetçi

Nesib Bey Yusufbeyli, Azeri devlet adamı, gazeteci.

<span class="mw-page-title-main">Meşedi Azizbeyov</span>

Meşedi Azim-bey oğlu Azizbeyov Azeri komünist, Bolşevik devrimci ve mühendis. 1917 Ekim Devrimi sırasında Kafkaslarda önde gelen Bolşevik önderlerdendir ve aynı zamanda ülkesinin ilk Marksistlerinden biridir.

Musa Hacıkasımov Azeri mimar ve şehir plancısı.

<span class="mw-page-title-main">Ayna Sultanova</span>

Ayna Sultanova, Azeri devrimci. Azerbaycan'ın ilk kadın komünist devrimcilerinden biridir. 'Şark kadını' dergisinin ilk editörüdür. Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinde(ASSC) Yüksek Mahkeme başkanı ve Eğitim, Adalet Komisarlığı gibi yüksek görevlerde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Alihaydar Karayev</span>

Alihaydar Ağakerim oğlu Karayev eski Menşevik sonradan Bolşevik devrimci, Azerbaycan'ın sosyalist döneminde Adalet Halk Komiseri ve de Askerî ve Donanma İşleri Halk Komiseri.

<span class="mw-page-title-main">Memmedhasan Hacınski</span> Azerbaycanlı devlet adamı

Memmedhasan Caferkulu oğlu Hacınski Azerice: Məmmədhəsən Cəfərqulu oğlu Hacınski; 1875-1931, Azerbaycanlı mimar, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nde (ADC) içişleri, dışişleri ve maliye bakanlığı görevlerinde bulunmuş politikacı. Ayrıca ADC'nin son başbakanı.

Yıldırımiyye, Azerbaycan'ın yönetimi için yaşanan siyasi mücadele sırasında Azerbaycan ve Güney Rusya'da müstakbel Bolşevik hükûmetlerini savunmak amacıyla Azeri Bolşevikler tarafından kurulmuş müstakil Müslüman İşçi Kızıl Ordu'dur. Ordunun adı, yaratıcısı Azeri Bolşevik Cengiz Yıldırım'dan gelmektedir ve köylüler ve işçilerden oluşturulmuştur. İlk Yıldırımiyye Petrograd (Sankt-Peterburg) ve Şimal'de Haziran 1918 tarihinde kuruldu. Aynı yıl Rus İç Savaşı sırasında Astrahan'da Beyaz Ordu'ya karşı 2.000 Azeriden oluşan Yıldırımiyye ordusu savaştı fakat Ermeni Taşnaklar Bolşeviklerin yanında Mart Olaylarında Azerilere kıyım yapınca, Bolşevikler Azeriler arasında desteklerini kaybetmiş ve ordu kısa süre sonra dağılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hamid Sultanov</span> Azerbaycanlı siyasetçi

Hamid Hasan oğlu Sultanov, Azeri Sovyet siyasetçi, Azerbaycan SSC İç İşleri Halk Komiseri ve sonra Nahçıvan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu Başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Memmed Memmedyarov</span>

Memmed Memmediyarov – Azerbaycan'da Sovyet hakimiyetinin tesisi için uğraşmış; Azeri devrimci, devlet adamı, muhalif politikacı.

<span class="mw-page-title-main">Mir Beşir Kasımov</span>

Mir Beşir Kasımov, Sovyet Azeri siyasetçi, devrimci. Neriman Nerimanov'un ürettiği siyasetin takipçilerinden biri olan Kasımov Azerbaycan'da ulusal komünizm politikasının uygulayıcısı olarak da bilinir. İki kez Lenin Nişanı ödülünü almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mirza Davud Hüseynov</span> Azerbaycanlı politikacı (1894-1938)

Mirzə Davud Hüseyinov — Azerbaycan Devrim Komitesi Başkan Yardımcısı, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin 1921 Mayıs-Aralık tarihleri arasında Dış İşleri Bakanı, 1925 yılı içinde Maliye Bakanı. Ayrıca Yüksek İktisat Şûrası Başkanlığı, Transkafkasya SFSC XKS Başkan Yardımcılığı, Transkafkasya SFSC Halk Maliye Komiserliği, Tacikistan Komünist Partisi Merkez Komite Birinci Kâtipliği (1930-1933) görevlerinde de bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan askerî tarihi</span>

Modern Azerbaycan ordusunun tarihi, 1918'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri 26 Haziran 1918'de kurulduğunda, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'ne dayanmaktadır. ADR Savunma Bakanı Dr. Khosrov bey Sultanov olmuştur. Bakanlık resmi olarak kurulduğunda, General Samet bey Mehmandarov, bakan ve Lt-Gen, Aliağa Şıhlinski yardımcısı oldu. ADR Ordusu Genelkurmay Başkanı Maj-Gen'di. Habib Bey Salimov, Mammad Bey Şulkevich ve Maj-Gen. Abdulhamid Bey Gaytabaşı da rehber oldular.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli</span>

Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli veya Ermenistan'ın Sovyetleştirilmesi, Rus-Ermeni savaşı, Sovyet Rusya'nın 11. Ordusunun, Eylül ayından başlayarak 4 Aralık 1920 tarihine kadar geçen sürede, eski Rus İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu toprakları üzerinde kurulmuş olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nde yeni Sovyet hükûmeti kurmak için gerçekleştirdiği askerî seferdir. Müdahale, Ermeni Bolşeviklerin başkent Erivan ve diğer şehirlerde çıkardıkları ayaklanma ile de eş zamanlıdır. Müdahale, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesine ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasına neden olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Aslan Bey Safikürdski</span>

Aslan Bey Safikürdski Ağalar Bey oğlu, bilinen adıyla Aslan Bey Safikürdlü Azerbaycanlı devlet adamı. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Çalışma ve Adalet Bakanı ve Posta Hizmetleri ve Telgraf Bakanı olarak Azerbaycan Millî Meclisi ve daha sonra Azerbaycan Parlamentosu üyeliği yaptı.

Azerbaycan'da Stalin'in baskıları - 1920'lerin sonundan 1950'lerin başına kadar Stalin'in Azerbaycan SSC'deki baskılarına verilen genel isim. Bu baskı, Azerbaycan'ın önde gelen liderleri, din adamları, aydınları ve zengin köylüleri de dahil olmak üzere tüm Azerbaycan nüfusunu etkilemiştir. Baskı, karşı-devrimci faaliyetlerden, casusluktan ve Sovyet karşıtı propagandadan şüphelenilen kişilere yönelik zulmün yanı sıra, kurşuna dizme, tutuklama, çalışma kamplarına gönderilme ve SSCB'nin diğer bölgelerine sürgünleri içeriyordu.

<span class="mw-page-title-main">Hüsrev Bey Sultanov</span> Azeri siyasetçi

Hüsrev Bey Alipaşa Bey oğlu Sultanov, aynı zamanda Hüsrev Bey Sultanov olarak da bilinir, Azerbaycanlı devlet adamı, Karabağ Genel Valisi ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Savunma Bakanıydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.