İçeriğe atla

Cengiz Aytmatov

Cengiz Aytmatov
Çıňğız Aytmatov
Doğum12 Aralık 1928(1928-12-12)
Talas, Kırgızistan, SSCB
Ölüm10 Haziran 2008 (79 yaşında)
Nürnberg, Almanya
MeslekYazar, edebiyatçı, siyasetçi, gazeteci ve veteriner teknikeri
MilliyetKırgız
Dönem1950-2008
TürPostmodern roman
Önemli ödülleriAltın Yürek Edebiyat Ödülü (Премия Алтын Журек)
(2007)
Etkilendikleri
Resmî site
www.aytmatov.org

Cengiz Törökuloğlu Aytmatov[a] (d. 12 Aralık 1928, SSCB - ö. 10 Haziran 2008, Almanya), Kırgız edebiyatçı, gazeteci, çevirmen, diplomat ve siyasetçi. Türk dünyasının ünlü yazarlarındandır.[1]

Hayatı

12 Aralık 1928 tarihinde Kuzeybatı Kırgızistan'daki Talas eyaletinin Şeker köyünde doğdu. Babası Törekul Aytmatov, Sovyet Kırgızistan'ında seçkin devlet adamı idi, ancak 1937'de tutuklandı ve 1938'de kurşuna dizildi. Tatar olan annesi Nagima Hamziyevna Abdulvaliyeva tiyatro aktrisiydi.

Gençliği sıkıntılı bir döneme denk gelmişti. O dönemde zaten yeni yerleşmeye başlayan siyasi sistemle, bir de savaşla mücadele etmek zorundaydı. Çok genç yaşta çalışmaya başladı; çünkü II. Dünya Savaşı'nın SSCB üzerindeki etkileri gençleri de etkiliyordu, yetişkinler savaşta olduklarından, gençlere büyük iş düşüyordu. On dört yaşında köyündeki sekreterliğe girdi. Burada tarım makinelerinin sayımı, vergi tahsildarlığı gibi işlerde çalıştı.

Köyünden, Kazakistan'a giderek Cambul Veterinerlik Teknik Okulu'nda okudu. Daha sonra şimdiki Kırgızistan'ın başkenti olan Bişkek'e giderek burada Frunze Tarım Enstitüsü'nde öğrenimine devam etti. Ardından Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsü'ne geçti ve 1956 ile 1958 yılları arasında Moskova'da okudu.

Yazmaya bu yıllarda Pravda gazetesinde başladı. Yazdığı eserleriyle üne kavuştu ve 1957 yılında Sovyet Yazarlar Birliği'ne üye kabul edildi. 1963'te Lenin Ödülü'nü aldı. Eserleri yüz elliyi aşkın dile tercüme edildi. 1990-1994 yıllarında Sovyetler Birliğini ve Rusya'yı, sonra ise 2008 yılına kadar Kırgızistan'ı büyükelçi olarak temsil etti.

Aytmatov, Gün Olur Asra Bedel romanının film çekimleri için gittiği Rusya'nın Tataristan Cumhuriyeti'nin başkenti Kazan'da 16 Mayıs 2008 rahatsızlandı ve böbrek yetmezliği teşhisiyle tedavi için Almanya'ya getirildi. Almanya'nın Nürnberg kentindeki Klinikum Nord'da tedavi gören Cengiz Aytmatov, komaya girdi. 10 Haziran 2008 tarihinde Nürnberg'de hayatını yitirdi.

Eserleri

2007 yılında kazandığı Altın Yürek Edebiyat Ödülü'nü alırken Aytmatov

II. Dünya Savaşı sonrası yazarları arasında yer alan Aytmatov, Cemile'den önce birkaç kısa hikâye ve Yüzyüze'yi yazdı. Ancak yazarın kendini kanıtlamasını sağlayan kitap Cemile oldu. Louis Aragon Cemile'yi "dünyanın en güzel aşk hikâyesi" olarak tanımlamıştır.

Eserlerinde mitolojiye oldukça yakın durdu, ancak onunki antik anlamından farklı olarak mitolojiyi çağdaş bir zeminde sentezlemek ve yeniden yaratmaktı. Eserlerinde mitlere, efsanelere ve halk hikâyelerine göndermeler yapmıştır.

1966'dan sonra eserlerini hep Rusça kaleme almıştır.[2]

Eserleri 176 dile çevrilmiştir.[3]

Romancılığı

Cengiz Aytmatov, “Dişi Kurdun Rüyaları” ve “Elveda Gülsarı” romanlarında, yalnız insanların değil, hayvanların da psikolojisini başarıyla anlatmıştır. Romanlarında kurt, deve ve at gibi hayvanlara da yer vermiş, onlara insani özellikler atfetmiş ve bunda da başarılı olmuş dünyadaki sayılı yazarlardan biridir.[4]

Siyasal çalışmaları

Cengiz Aytmatov; yazınsal çalışmalarına ek olarak, Avrupa Birliği, NATO, UNESCO ve Benelüks ülkelerinin Kırgız delegeliğini üstlenmiştir. Ayrıca eski Kırgızistan Dışişleri Bakanı Askar Aytmatov'un babasıdır.

Yayımlanmış eserleri

  • Dağlar Devrildiğinde - Ebedi Nişanlı (Son romanı - 2007)
  • Darağacı - Dişi kurdun Rüyaları (1988)
  • Gün Olur Asra Bedel (Rusça: И дольше века длится день, 1980)
  • Fuji-Yama (Rusça: Восхождение на Фудзияму / Fuji Dağının Tepesi, 1973)
  • Beyaz Gemi (Kırgızca: Ак кеме / Ak Keme, Rusça: Белый пароход, 1973)
  • Al Yazmalım (Kırgızca: Кызыл Жоолук / Kızıl Jooluk, 1963)
  • Elveda Gülsarı (Rusça: Прощай Гульсары, Kırgızca: Гулсарат, 1963)
  • Dağlar ve Steplerden Masallar (Rusça: Повести гор и степей, 1963)
  • İlk Öğretmenim (Rusça: Первый учитель, Kırgızca: Биринчи Мугалим, 1962)
  • Cemile (Kırgızca: Жамийла, Rusça: Джамиля, 1958)
  • Yüzyüze (Rusça: Лицом к лицу, Kırgızca: Бетмебет, 1957)
  • Zorlu Geçit (1956)
  • Toprak Ana (1963)
  • Cengiz Han'a Küsen Bulut (1990)
  • Çocukluğum
  • Kızıl Elma (1964) (Hikâye)
  • İlk Turnalar (Kırgızca: Эрте Келген Турналар)
  • Elveda Gülsarı (1963)
  • Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek (Rusça: Пегий Пес Бегущий По Краям Моря, Kırgızca: Деңиз Бойлой Жорткон Ала Дөбөт / Deniz Boyloy Jortkon Ala Döböt)
  • Sultan Murat
  • Yıldırım Sesli Manasçı (Kırgızca: Чагылган үндүү Манасчы / Çakılgan Ündüü Manasçı)
  • Dişi Kurdun Rüyaları (1986)
  • Kassandra Damgası (1995)

Ödülleri

Cengiz Aytmatov görselleri

  • Cengiz Aytmatov (solda) 2007 yılında Köln Literatür Festivalinde. Yayın müdürü Lucien Leitess (ortada) ve Moğolistanlı yazar Galsan Tschinag (sağda). (2007)
    Cengiz Aytmatov (solda) 2007 yılında Köln Literatür Festivalinde. Yayın müdürü Lucien Leitess (ortada) ve Moğolistanlı yazar Galsan Tschinag (sağda). (2007)
  • Cengiz Aytmatov ve Kırgız Abdyldajan Akmataliev, Paris. Fransa. (26 Mart 1999)
    Cengiz Aytmatov ve Kırgız Abdyldajan Akmataliev, Paris. Fransa. (26 Mart 1999)
  • Sankt-Peterburg'da «Bukvoyed» (Буквоед) adlı kitapçıda kitaplarını imzalarken. Vosiya meydanı. (1 Nisan 2007)
    Sankt-Peterburg'da «Bukvoyed» (Буквоед) adlı kitapçıda kitaplarını imzalarken. Vosiya meydanı. (1 Nisan 2007)
  • Cengiz Aytmatov (ortada) ve Profesör Leonid Levitin (sağda). (2000)
    Cengiz Aytmatov (ortada) ve Profesör Leonid Levitin (sağda). (2000)
  • Cengiz Aytmatov, Lüksemburg'daki bir resim sergisinin açılışında, ressam Yury Matushevsky en solda, Mikhail Abakumov en sağda. (1990'lar)
    Cengiz Aytmatov, Lüksemburg'daki bir resim sergisinin açılışında, ressam Yury Matushevsky en solda, Mikhail Abakumov en sağda. (1990'lar)
  • Eski bir fotoğrafı
    Eski bir fotoğrafı
  • Cengiz Aytmatov, 2007
    Cengiz Aytmatov, 2007

Pullarda Aytmatov

Notlar

  1. ^ Kırgızca: Чыңгыз Төрөкул уулу Айтматов, romanize: Çıňğız Töröqul uulu Aytmatov; Rusça: Чингиз Торекулович Айтматов, romanize: Çıngız Torekuloviç Aytmatov

Kaynakça

Dipnotlar

  1. ^ "İz Bırakanlar | Cengiz Aytmatov – Bâb-ı Âlem Uluslararası Öğrenci Derneği". 1 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2024. 
  2. ^ Ирина Мельникова: Работу над сборником Айтматова считаю подарком судьбы 31 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ("Irina Melnikova: I view the opportunity to work on Aitmatov's Collected Works as a gift of fate") (An interview with the editor of a Four-volume collection of Aitmatov's work)
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2014. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2014. 

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Selvi Boylum Al Yazmalım</i> (film)

Selvi Boylum Al Yazmalım, yönetmenlik koltuğunda Atıf Yılmaz'ın oturduğu, başrollerinde Türkan Şoray, Kadir İnanır ve Ahmet Mekin'in yer aldığı, 1977 yapımı dram türündeki sinema filmi. Türk sinemasının başyapıtlarından birisi olarak kabul edilen filmin hikâyesi, Kırgız yazar Cengiz Aytmatov'un 1970 yılında yayımlanan Kırmızı Eşarp adlı romanından uyarlandı. Filmin özgün müziğini Cahit Berkay besteledi. Filmde köylü kızı Asya ile kamyon şoforü İlyas’ın dağlarda başlayıp, daha sonrasında kısa bir süre mutlu bir evliliğe dönüşen aşkı anlatılmaktadır.

Mankurt, Türk, Altay ve Kırgız efsanelerinde bahsedilen bilinçsiz köledir. Kökeni Orta Asya'ya dayanan bu yönteme ise ''mankurtlaştırma'' denir. Mankurt haline getirilmek istenen kişinin önce başı kazınır, ardından başına ıslak bir deve derisi sarılır ve elleri kolları bağlı bir şekilde Güneş altında bırakılır. Deve derisi kurudukça gerilir. Gerilen deri, başı mengene gibi sıkar ve inanılmaz acılar vererek kişinin aklını yitirmesine neden olur. Böyle bir kişi bilinçsiz ve her istenen şeyi sorgusuzca yapan bir köleye dönüşür.

Kolhoz (

Uluslararası Bursa İpekyolu Film Festivali, Bursa'da 2006-2009 yıllarında aralık ayında düzenlenmiş bir film festivalidir.

2008 Bursa İpekyolu Film Festivali, Bursa İpekyolu Film Festivali'nin üçüncüsüdür. 28 Kasım-4 Aralık 2008 tarihlerinde düzenlenen festivalin bünyesinde dört ayrı film yarışması gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Lenin Ödülü</span>

Lenin Ödülü SSCB'nin en yüksek ödüllerinden biriydi. 23 Haziran 1925'te yaratıldı ve 1934'e kadar verilmeye devam edildi. 1935 - 1956 dönemi boyunca hiç verilmedi. 15 Ağustos 1956'da tekrar verilmeye başlanılarak 22 Nisan 1990'a kadar her yıl bilim, sanat, edebiyat ve teknoloji alanlarında verildi. Lenin Ödülü kişilerin yanı sıra bazı kurumlara ve yayın organlarına da verilirdi. 1950 yılında Pionerskaya Pravda adlı Sovyet çocuk gazetesi Lenin Ödülü'ne layık görülmüştü.

<span class="mw-page-title-main">Torugart Geçiti</span>

Torugart Geçiti, ortalama deniz seviyesinden 3.752 metre yükseklikte konumlanan Orta Asya'nın Tanrı Dağlarında bir dağ geçitidir. Kırgızistan Narin İli'ni, Çin Sincan eyaletine bağlar.

<span class="mw-page-title-main">Dolon Geçiti</span>

Dolon Geçiti Orta-Kırgızistan'da Bişkek ile Narin şehri arasında ana yol üzerinde ortalama deniz seviyesinden 3,038 metre yüksekte konumlanan bir dağ geçitidir.

Selvi Boylum Al Yazmalım, şu anlamlara gelebilir;

<span class="mw-page-title-main">Çong-Taş</span> Kırgızistanda Çuy İlinde bir köy

Çong-Taş Kırgızistan'da Çuy İlinde ortalama deniz seviyesinden 1.140 metre yükseklikte yerleşik bir köydür.

<i>İlk Öğretmen</i>

İlk Öğretmen, Cengiz Aytmatov'un 1962 yılında yazdığı bir kitaptır.

<span class="mw-page-title-main">Aysulu Tokombayeva</span>

Aysuluu Asanbekovna Tokombayeva, Kırgız balerin.

<span class="mw-page-title-main">Nurhan Nur</span> Türk oyuncu

Nurhan Nur, doğum adı ile Ulviye Nur Gençsüer,, Türk oyuncu.

<i>Toprak Ana</i> (kitap)

Toprak Ana, Kırgız yazar Cengiz Aytmatov'un 1963 tarihli romanı. Aytmatov bu romanı ile Lenin Ödülü'ne layık görülmüştür. Romanın konusu II. Dünya Savaşı yıllarında bir köyde geçer. Oğullarını, kocasını ve gelinini kaybeden roman başkişisi ile savaşın yıkıcı etkileri işlenir. Yazarın ilk romanıdır ve kendi hayatından izler taşımaktadır.

<i>Elveda Gülsarı</i>

Elveda Gülsarı, Kırgız yazar Cengiz Aytmatov'un 1962-1963 yılları arasında kaleme aldığı roman. Rusça yazılmış romanda Josef Stalin yönetimine karşı eleştirel bir dil kullanılmıştır. Başkişi Tanabay'dır, Gülsarı ise cinsi bir attır. İkili ekseninde kolhoz üretim sistemindeki çöküş ile Ekim Devrimi sonrasındaki heyecan kaybı ve yozlaşmaya dikkat çekilir.

<span class="mw-page-title-main">Dışişleri Bakanlığı (Kırgızistan)</span>

Kırgızistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Kırgızistan Hükûmetine bağlı olarak çalışan, devletlerarası dış ilişkiler ve dış politikayla sorumlu bakanlıktır. Mevcut bakan Cengiz Haydarbekov'dur.

<span class="mw-page-title-main">Sayakbay Karalaev</span>

Sayakbay Karalaev Kırgızistan'da yaşamış (1894-1971) ünlü bir Manasçı.

Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek, Karen Gevorkyan tarafından yönetilen 1991 yılında gösterime giren Sovyetler yapımı drama filmi.

Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek, Cengiz Aytmatov tarafından 1977 yılında yazılmış olan öyküdür. Ohotsk Denizi kıyılarında yaşayan küçük bir kavim olan Nivih halkından dört kişinin avlanmak için sandal ile denize açılmalarının ardından yaşadıkları anlatılmaktadır. Adını nereden aldığı ise kitabın içinde anlatılır; denizden karaya yaklaşırken uzaktan görünen kayalıklar, sahilde koşan bir köpeğe benzemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızistan kültürü</span>

Kırgızistan kültürü, çoğunluk grubu Kırgızlar olmak üzere geniş bir etnik grup ve kültür karışımına sahiptir. Genel olarak bayrağın ortasındaki 40 ışınlı sarı güneşle sembolize edilen 40 Kırgız boyu olduğu kabul edilir. Güneşin içindeki kırmızı çizgiler, bir zamanlar Orta Asya bölgesinin ana nüfusu olan göçebe çiftçilerin geleneksel konutu olan bir yurdun tacını görselleştirir. Kırgızistan'ın baskın dini Sünni İslam'dır (%91).


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.