Gezegen, genellikle bir yıldızın, yıldız kalıntısının veya kahverengi cücenin yörüngesinde bulunan, yuvarlak hâle gelmiş bir astronomik cisimdir. Uluslararası Astronomi Birliğinin (IAU) tanımına göre Güneş Sistemi'nde sekiz gezegen bulunur. Bunlar, karasal gezegenler Merkür, Venüs, Dünya ve Mars; dev gezegenler Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün'dür. Gezegen oluşumu için bilimsel açıdan mevcut en iyi teori, bir bulutsunun kendi içine çökmesi sonucu bir yıldızlararası bulut meydana getirdiğini ve yıldızlararası bulutun da bir önyıldız ve bunun yörüngesinde dönen bir öngezegen diski oluşturduğunu öne süren bulutsu hipotezidir. Gezegenler bu disk içinde, kütleçekiminin etkisiyle maddelerin kademeli olarak birikmesi sonucu, yığılma (akresyon) olarak adlandırılan süreçte büyürler.
Ötegezegen veya Güneş dışı gezegen, Güneş'in baskın kütleçekim etkisinin dışında başka bir yıldızın veya kahverengi cücenin kütleçekim etkisi içinde olan gezegensel bir gök cismidir. Bir ötegezegenin ilk muhtemel kanıtı 1917 yılında kaydedilmiş, fakat o zamanlar bu şekilde kabul edilmemişti. Tespitin ilk teyidi 1992 yılında gerçekleşmiştir. 1988'de tespit edilen farklı bir gezegen ise 2003 yılında doğrulandı. 20 Ağustos 2024 itibarıyla, 4.963 gezegen sisteminde varlığı doğrulanmış 7.255 ötegezegen bulunmaktadır ve bu gezegen sistemlerinden 1.015 kadarı birden fazla gezegene sahiptir. James Webb Uzay Teleskobu'nun (JWST) daha fazla ötegezegen keşfetmesi ve bunların bileşimleri, çevresel koşulları ve yaşam potansiyelleri gibi özellikleri hakkında daha fazla fikir vermesi beklenmektedir.
Bu bir ötegezegenler listesidir. 20 Ağustos 2024 itibarıyla, 4.963 gezegen sisteminde varlığı doğrulanmış 7.255 ötegezegen bulunmaktadır ve bu gezegen sistemlerinden 1.015 kadarı birden fazla gezegene sahiptir. İlk kez 1984 yılında görece genç ve sıcak bir yıldız olan Vega çevresinde gözlenen Toz diski daha sonra yakınlardaki 100 kadar yıldızın çevresinde de gözlendi. Ancak gezegenlerin bu disk içinde oluşmak için fazlaca bir zamanları yoktur. Uluslararası bir gökbilim ekibince 84 yıldız üzerinde yapılan bir araştırma, 400 milyon yıldan daha genç yıldızların %60'ının toz diskine sahip olduğunu, yaşları 1 milyar yılı aşan yıldızlardaysa bu oranın %10'a düştüğünü ortaya koymuştur. Sonuç: Bir gaz ve toz diskinin ömrü, yalnızca 300 - 400 milyon yıl. Daha sonra toz diski çeşitli öğelerin etkileşimiyle dağılıyor. Disk içindeki toz zerrecikleri, başka zerreciklerle çarpışarak iyice ufalıyor. En küçükleri yıldızdan gelen ışınım basıncıyla uzaya atılıyor. Daha büyükleriyse yıldız ışığıyla etkileşim sonucu sarmal hareketlerle yavaş yavaş yıldızın içine düşüyorlar.
51 Pegasi b, Bellerofon olarak da bilinir, 51 Peg b diye kısaltılır, Kanatlıat takımyıldızında 50 ışık yılı uzaklıkta bir güneşdışı gezegendir. 51 Pegasi b, Güneş-benzeri bir yıldızın çevresinde yörüngede keşfedilen ilk gezegendir ve astronomik araştırmada bir atılım olarak işaretlenmiştir. Sıcak Jüpiter denilen gezegen sınıfının bir prototipidir.
HD 10647, Irmak takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 57 ışık yılı uzaklıkta bulunan sarı-beyaz F-tipi ana kol yıldızıdır. Yıldız, çok karanlık bir ortamda ve iyi gözlem koşullarında çıplak gözle gözlemlenebilir. Güneş'ten biraz daha sıcak ve parlak olan yıldız, 1,75 milyar yıllık yaşıyla oldukça gençtir. Gökada içinde Güneş'e göre 32,8 km/sn'lik bir hızla hareket eder. Gökada merkezinden uzaklığı, 19.000 ile 24.500 ışık yılı aralığında tahmin edilmektedir. 2003 yılında yörüngesinde bir güneşdışı gezegen keşfedilmiştir.
Very Large Telescope (VLT) Şili'nin Atacama Çölü'nde, 2635 metre yükseklikte Cerro Paranal dağında yerleşik bulunan ve Avrupa Güney Rasathanesi tarafından işletilen dev teleskoptur. VLT, Mapuche dilinde astronomik nesneler için kullanılan Antu, Kueyen, Melipal ve Yepun olarak bilinen dört ayrı optik teleskoptan oluşmaktadır ve çok yüksek bir açısal çözünürlük elde etmek için bunlar birlikte kullanılabilmektedir. Teleskopların her biri 8.2 m çapında bir birincil aynaya sahiptir. Teleskoplar 1,8 m açıklığı olan dört hareketli yardımcı teleskop (ATs) tarafından tamamlanan bir dizi oluşturmaktadırlar. Bu teleskoplar, ayna çapı 200 metre olan bir teleskop gibi işlevleri olan bir interferometre oluşturarak birlikte çalışabilirler ya da ayrı ayrı kullanılabilirler.
Doppler spektroskopisi gezegenin ana yıldızın spektrumunda Doppler kaymaları gözlem yoluyla radyal hız ölçümleri Güneş Sistemi dışındaki gezegenlerin ve kahverengi cücelerin bulunması için kullanılan dolaylı bir yöntemdir.
51 Pegasi veya Helvetios, Pegasus takımyıldızında 50.9 ıy uzaklıkta yer alan Güneş benzeri bir yıldızdır. 51 Pegasi, üzerinde bir Güneş dışı gezegen keşfedilmiş ilk anakol yıldızıdır.
TRAPPIST-1, Güneş Sistemi'nden yaklaşık olarak 40 ışık yılı uzaklıkta, Kova takımyıldızı'nda gözlemlenebilen M8 tayf sınıfındaki bir ultra soğuk kırmızı cüce yıldızdır. Jüpiter'in kütlesinin 94 katı olmasına rağmen Jüpiter gezegeninden biraz daha büyük bir yarıçapa sahiptir. Yörüngesinde, Kepler-90 hariç diğer tüm gezegen sistemlerinden daha fazla, yedi ılıman karasal gezegen tespit edilmiştir. Mayıs 2017'de yayınlanan bir araştırma, gezegenlerin bir ön gezegen diski aracılığıyla mevcut yörüngelerine nasıl göç ettikleri düşünüldüğünde, sistemin kararlılığının şaşırtıcı olmadığını öne sürmekte.
Didier Patrick Queloz, İsviçreli astronom ve akademisyendir. Cambridge Üniversitesi ve Cenevre Üniversitesi'nin akademik kadrolarında yer almaktadır.
Michel Gustave Édouard Mayor, İsviçreli astrofizikçi ve akademisyendir. Akademik kariyerinin tamamını geçirdiği Cenevre Üniversitesi'nden 2007'de mezun olmuş, ancak üniversiteye bağlı Cenevre Gözlemevi'nde aktif olarak araştırmalarına devam etmektedir.
HD 209458, Kanatlıat takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 159 ışık yılı uzaklıkta bulunan F9 V yıldız sınıflandırmasına sahip biraz daha kütleli Güneş benzeri bir yıldızdır. 7,65 kadir büyüklüğü ile mesafesi dikkate alındığında çıplak gözle görülemez, fakat iyi bir dürbün veya küçük bir teleskopla kolayca tespit edilebilir.
NGTS-3Ab, G-tipi bir yıldızın yörüngesinde olan gaz devi bir ötegezegendir. Kütlesi 2,38 jüpiter kütlesi kadardır ve yıldızı etrafındaki yörüngesini 1,7 günde tamamlar. Yıldızından uzaklığı 0,023 AU'dur. Keşfi 2018 yılında duyuruldu. Bu Jüpiter benzeri gezegen, aralarında Max Günther, Didier Queloz, Edward Gillen, Laetitia Delrez ve Francois Bouchy'nin de bulunduğu 39 astronom tarafından keşfedildi.
Eugenia, asteroit kuşağında bulunan büyük bir asteroittir. Etrafında bir ayın döndüğü keşfedilen ilk asteroitlerden biri olarak ünlenmiştir. Aynı zamanda 87 Sylvia'dan sonra keşfedilen ikinci üçlü asteroittir.
2MASS J23062928-0502285 e olarak adlandırılan TRAPPIST-1e, Kova takımyıldızında bulunan ve Dünya'dan yaklaşık 40 ışık yılı uzakta olan ultra soğuk cüce yıldız TRAPPIST-1'in yörüngesinde bulunan ve dünyaya çok benzediği düşünülen kayaç gezegendir. Gök bilimciler ötegezegeni, bir gezegenin yıldızının önünden geçerken neden olduğu karartma etkisinin ölçüldüğü geçiş yöntemini kullanarak buldular.
Siding Spring Gözlemevi Avustralya Ulusal Üniversitesi'ndeki (ANU) Astronomi ve Astrofizik Araştırma Okulu'nun (RSAA) bir parçası olan Coonabarabran, Yeni Güney Galler, Avustralya yakınlarında bulunan bir gözlemevidir. Diğer birtakım teleskoplarla birlikte Anglo-Avustralya Teleskobunu da bünyesinde barındırmaktadır. Gözlemevi Woorat Dağı'ndaki Warrumbungle Milli Parkı'nda deniz seviyesinden 1.165 metre (3.822 ft) yüksekte konuşlanmıştır. Bu dağ ayrıca Siding Spring Dağı olarak da bilinmektedir. Siding Spring Gözlemevi, Avustralya Ulusal Üniversitesi(ANU) bünyesinde yer almakta olup, Stromlo Dağı ve Siding Spring Gözlemevleri araştırma okullarının da bir parçasıdır.
Uzak kızılötesi astronomi, uzak kızılötesi radyasyonda görülebilen gök cisimleriyle ilgilenen astronomi ve astrofizik dalıdır.
Lemmon Dağı Araştırması veya Mount Lemmon Survey (MLS), G96 gözlemevi koduyla yürütülen Catalina Gökyüzü Araştırması'nın bir parçası olan uzay araştırmasıdır. Tucson, Arizona'nın kuzeydoğusundaki Santa Catalina Dağları'nda 2.791 metre (9.157 ft) yükseklikte bulunan Mount Lemmon Gözlemevi bünyesindeki Steward Gözlemevi tarafından yürütülen f/1.6 esas odaklı, beş derece kare alan görüntüleme özellikli 10560x10560 piksel kamera ile birlikte 152 m (6.000 in) cassegrain yansıtıcılı teleskop kullanmaktadır.
WASP-17b, resmi adıyla Ditsö̀, Akrep takımyıldızında yer alan ve WASP-17 yıldızının yörüngesinde bulunan bir ötegezegendir. Keşfi 11 Ağustos 2009 tarihinde duyurulmuştur. Geri yönlü yörüngeye sahip olduğu keşfedilen ilk gezegendir. Yani ana yıldızının dönüşünün tersi bir yönde yörüngede dönmektedir. Bu keşif, geleneksel gezegen oluşum teorisine meydan okumuştur. Çap bakımından WASP-17b keşfedilen en büyük ötegezegenlerden biridir ve Jüpiter kütlesinin yarısı kadar kütleye sahip olması onu 2010 yılında bilinen en "kabarık" gezegen kılmıştır. 3 Aralık 2013'te Hubble Uzay Teleskobu'yla çalışan bilim insanları, gezegenin atmosferinde su tespit ettiklerini bildirdiler.
Trans-Atlantik Ötegezegen Araştırması, Lowell Gözlemevi, Palomar Gözlemevi ve Teide Gözlemevi'nde bulunan üç adet 4 inç (10 cm) teleskop kullanılarak ötegezegenleri tespit etmeyi amaçlayan bir projeydi. Bu araştırma, parlak yıldızların etrafında dönen gezegenleri geçiş yöntemiyle aramak için özel olarak tasarlanmış, küçük ve görece ucuz bir teleskop ağı kullanılarak yapılmıştır. Bu ağda, CCD kameralara ve otomatik arama algoritmalarına sahip 4 inçlik Schmidt teleskopları bulunmaktaydı. Araştırma, Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi'nden David Charbonneau, ABD Ulusal Atmosfer Araştırmaları Merkezi'nden Timothy Brown ve Lowell Gözlemevi'nden Edward Dunham tarafından oluşturulmuştur.
Wikimedia Commons'ta ilgili ortam