İçeriğe atla

Cemel, Şarkışla

Cemel
Belde
Harita
Sivas'ın Türkiye'deki konumu
Sivas'ın Türkiye'deki konumu
Sivas üzerinde Cemel
Cemel
Cemel
Cemel'in Sivas'taki konumu
ÜlkeTürkiye
İlSivas
İlçeŞarkışla
Coğrafi bölgeİç Anadolu Bölgesi
İdare
 • Belediye başkanıGazi Öztürk (Ak Parti)
Nüfus
 • Toplam1.500
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu346
İl plaka kodu58
Posta kodu58400

Cemel, Sivas ilinin Şarkışla ilçesine bağlı bir beldedir.

Coğrafya

Sivas iline 78 km, Şarkışla ilçesine 6 km uzaklıktadır.

Kızyandı Efsanesi

Yörede anlatılan ve 1975 yılında derlenmiş olan efsane aynı zamanda Şarkışla'nın adının nereden geldiğine dair de bir rivayeti aktarmaktadır.[1] Şarkışla'nın henüz birkaç evden oluşan bir kışlak olduğu çağlarda "Şarbey" yörenin en güçlü ve sözü geçen kişilerinden birisidir. Babası tarafından kendisine otlaklar ve sürüler verilen beyin "Durna" adındaki kızı bir gün dağda bir mandanın saldırısına uğrar. Hayvanlarının bazılarını öldürüp atının da bacaklarını kıran mandayı kılıcıyla öldürür. Mandanın sahibi olan delikanlı ise onun peşinden gelmiş ve öldürüldüğünü görmüştür. Cansız hayvanı sırtına alır ve yürümeye başlar, ardından gelen genç kız da delikanlıya yardım olsun diye bir süre mandayı sırtına kendisi alarak taşır. Bir pınarın başında oturur, bakışır birbirlerine sevdalanırlar. Tekrar buluşmak üzere sözleşirler. Ancak geri geldiğinde oğlanı bulamayan kız, sorar soruşturur ve Karataş yakınlarında Kanak deresinde atını sularken gelen selin onları alıp götürdüğünü, cesedinin bulunarak gömüldüğünü öğrenir. Mezarının yerini arayarak (günümüzde ilçeye çok yakın bir konumda olan) Cemel köyü yakınlarında bulur. Bir dağın yamacında biçilmiş bir ekin tarlasının yanıbaşındaki mezarı kazar ve cesedin başını eline alır, ancak düşürür. Yuvarlanan kafatası bir ekin yığının dibinde durur. Kız oraya birkaç adımda koşarak ulaşır ve tekrar alır eline. Ancak o esnada yazın aşırı sıcağında öğle vakti ekin yığını alev alır. Köylüler ikisinin cesedini de aynı yere gömerler ve bir mezar yaparlar. Birkaç yıl içinde başlarında ağaçlar büyür.[2] Şarkışla'nın adı da kızın babası olan Şarbey'in adından gelmektedir. İlçe'nin kuzey tarafındaki Turna Dağı'nın adı ise babasının kendisine verdiği otlakların burada olması, sürülerini burada otlatması nedeniyle kızın adından kaynaklanmaktadır.

Efsanenin yöreden derlendiği söylenen farklı bir anlatımına daha rastlanmıştır.[not 1] Şarkışla yöresindeki türkülerde Kızyandı Yaylası (veya Kızanandı Yaylası) adı geçmektedir.[3][4]

Kız-Oğlan Mezarı

Cemel köyünün girişinde yan yana iki mezar bulunmaktadır. Bunlara "Kız-Oğlan Taşı" adı verilir. Anlatılanlara göre zengin bir ailenin Elif adlı bir kızı vardır. Bu kız fakir bir delikanlıya gönül verir. Aileleri evlenmelerine karşı çıkınca birlikte kaçarlar. Kızın erkek kardeşleri peşlerine düşerler. Yakalanacaklarını anlayan Elif dua ederek Allah'tan kendilerini taşa çevirmesini diler. Orada taşa dönüşürler.[not 2] Şarkışla yöresinde derlenen benzer bir öykü daha vardır.[not 3]

Cemel köyünün girişinde yol kenarındaki bu taşlar belediyenin yol genişletme çalışmaları esnasında zarar görmüştür. Köy ahalisi taşların arka kısmını toprakla kapatarak mezar görünümü sağlamıştır.[5]

Nüfus

Yıllara göre belde nüfus verileri
2010 1500
1997 1.200
1990 0.895
1985 2.600
1980 3.000
1975 3.550
1970 3.500
1965 3.740
1960 3.800

Kaynakça

  1. ^ Sivas Folkloru Dergisi Kapsamında Yerel Türk Halkbilimi Dergiciliği Ve Araştırmacılığı Geleneği [1] 29 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Gamze KÖSE, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Halkbilimi Anabilim Dalı, Ankara, 2018, Sayfa: 126 ve 231
  2. ^ “Bir Şarkışla Efsanesi - Kızyandı”, Emin Kuzucular, Sivas Folkloru, Ağustos 1975, Sayı: 31, Sayfa: 13-16.
  3. ^ Şarkışla'nın Bedir Türküsü 4 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sivas Postası, Yayın Tarihi: 14 Temmuz 2021
  4. ^ Üğrünü Üğrünü Gelir Dereden 31 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Türküler (Kaynak Kişi: Medine Köseoğlu, Derleyen: İhsan Öztürk), Erişim Tarihi: 03 Nisan 2022
  5. ^ Türkiye’de 2006 Yılında Yaşayan Taş Kesilme Efsaneleri[], Gazi Üniversitesi - THBMER Yayınları (Sayfa: 60, Kız-Oğlan Mezarı Efsanesi, Derleyen: Mine ŞENSES, Sayfa 170'te mezarlara ait iki fotoğrafla birlikte)

Notlar

  1. ^ Bu efsanenin farklı bir anlatıma sahip, aslında gerçek bir olayı anlatan "Bedir Türküsü" ile birleştirilerek uyarlama yapıldığı anlaşılan bir varyantı mevcuttur. (Mitolojik Aşk Öyküleri 29 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İzzet İhsan Kalemli, İsev Dijital Kütüphane, Sayfa: 236 / tarayıcıda 234) Ancak efsane büyük oranda anlatılan konudan farklılaştırılmıştır. Yalnızca ekinlerin içinde yanma motifi ortaktır. Ayrıca bahsi geçen türküye konu olan gerçek olayda kesinlikle aşıkların ölümü veya herhangi bir biçimde öldürülmesi söz konusu değildir. Ancak türkünün içindeki "kız yandığın yere kadar ben de gittim" dizesinin uyarlamaya zemin teşkil ettiği anlaşılmaktadır.
  2. ^ "Kızyandı Efsanesi" ile aralarında açık bir ilişki kurulamayan bu "Kız-Oğlan Öyküsü" tamamen farklı görünmektedir. Ortak herhangi bir motif yoktur.
  3. ^ Konakyazı köyünde anlatılan aynı isimli Kız-Oğlan Efsanesi içerisinde ise aşık gençlerin isimleri farklıdır ve ayrıca en son kısım ise taş kesilme değil kışın soğukta donarak ölme şeklindedir.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Şarkışla</span> Sivasın ilçesi

Şarkışla, Sivas ilinin bir ilçesidir. Kuzeyinde Yıldızeli, doğusunda Sivas merkez ve Altınyayla, güneyinde Kayseri'nin Pınarbaşı ilçesi, güneybatısında Gemerek ve batısında ise Yozgat'ın Akdağmadeni ilçesi bulunur. 2021 istatistiklerine göre toplam nüfusu 37,708 olan Şarkışla, merkez dışında Sivas'ın en kalabalık ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Gemerek</span> Sivasın ilçesi

Gemerek, Sivas ilinin bir ilçesidir. Şarkışla İlçesine bağlı bir bucak iken 1953 yılında İlçe olmuştur. 2'si belediye, 35'i Köy olmak üzere 38 yerleşim biriminden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Fakılı, Şarkışla</span>

Fakılı, Sivas ilinin Şarkışla ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Yolkaya, Yıldızeli</span>

Yolkaya, Sivas ilinin Yıldızeli ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Çanakçı, Şarkışla</span>

Çanakçı, Sivas ilinin Şarkışla ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Alaman, Şarkışla</span>

Alaman, Sivas ilinin Şarkışla ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Döllük, Şarkışla</span>

Döllük, Sivas ilinin Şarkışla ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Konakyazı, Şarkışla</span>

Konakyazı, Sivas ilinin Şarkışla ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Yalanı, Şarkışla</span> Sivasta köy

Yalanı, Sivas ilinin Şarkışla ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Hüyükköy, Şarkışla</span>

Hüyükköy, Sivas ilinin Şarkışla ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Akçakışla, Şarkışla</span>

Akçakışla, Sivas ilinin Şarkışla ilçesine bağlı bir köydür. Geçmişte nahiye (bucak) statüsünde olan Akçakışla'nın belediyesi kapatılarak belde olma niteliği kaldırılmıştır. İlkokul; Ortaokul ve Sağlık Ocağı bulunmaktadır. Jandarma Karakolu ise kapatılmıştır. Köyün sınırları içerisinden Kaldırak Özü adı verilen ırmak akmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Deliilyas, Altınyayla</span>

Deliilyas, Sivas'ın Altınyayla ilçesine bağlı kasabadır. Yörede "Dellez" olarak da bilinir.

Âşık Veli,, halk ozanı.

<span class="mw-page-title-main">Baharözü, Ulaş</span>

Baharözü, Sivas ilinin Ulaş ilçesine bağlı bir köydür.

Uzuh – Türk ve Altay mitolojilerinde, efsanelerde, masallarda ve halk anlatılarında bahsedilen dev insanlar. Uzuğ veya Uğuz olarak da bilinirler. “Ucugulu” veya “Uzunbuluk” adıyla da anılırlar. Çok eski devirlerde yaşamış, iri cüsseli, azman varlık. Güneş onların fırını olacak kadar uzun ve büyüktürler. Yiyecekleri güneşe kaldırıp öyle pişirirler. Devasa halılar dokurlar. Bin yıldan fazla yaşarlar. Çınar kadar boyları olduğu ve üç yüz yıl yaşadıkları da söylenir. Başı bulutlara kadar uzanır. Normal insan boyu ancak onun topuğu kadardır. Ölmüş bir uzuhun bir tek kemiğinden koca bir köprü yapılabilir. Bu betimlemelere uygun bir insan ancak Dinozorlar çağına uygun olabilir. Irmakları bir adımda geçer. Nuh tufanının suları ancak dizkapağına gelir. Daha sonra yok olup gitmişlerdir.

Emlek yöresi, Sivas ili, Şarkışla ilçesinde bir bölge. Kendine özgü kültürel bir bütünlüğe sahip olup özellikle de halk ozanları ve aşıklık geleneği ile tanınmaktadır. Halk inanışları açısından oldukça zengindir. Halk ağzında yanlışlıkla Arapça kökenli "Emlak" sözcüğü ile karıştırılarak bu biçimi ile de kullanılır; ancak etimolojik köken olarak gerçekte hiçbir bağlantısı yoktur.

<span class="mw-page-title-main">Alaman Kaya Mezarı</span>

Alaman Kaya Mezarı, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi bölgesinde bulunan, Sivas ilinin Şarkışla ilçesine bağlı Alaman köyü yakınlarında bulunan Roma dönemine ait bir kaya mezarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Seten</span>

Seten, tahılın kabuğunu (kepeğini) ayırmada kullanılan taştan yapılma eski bir araç türü. Zeytin ezmek için de benzer bir aracın (yuğlak) kullanıldığı bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Emin Kuzucular</span>

Emin Kuzucular derlemeci, halk kültürü araştırmacısı, yazar ve öğretmendir.

Kale, Sivas ilinin Altınyayla ilçesine bağlı bir mahalledir. Geçmişte köy iken, önce Belediye kurularak Belde statüsüne kavuşmuş daha sonra ilçeye bağlı bir mahalle haline getirilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.