İçeriğe atla

Cemal el-Etâsî

Cemal el-Etâsî
Arapçaجمال الأتاسي
Lu'ay el-Etâsî (solda) Cemal el-Etâsî ile birlikte
Suriye Enformasyon Bakanı
Görev süresi
Mart 1963 - Temmuz 1963
BaşkanLu'ay el-Etâsî
Başbakan Selahaddin el-Bitar
Kişisel bilgiler
Doğum Nisan 1922
Humus, Şam Devleti, Fransız Suriye ve Lübnan Mandası
Ölüm 30 Mart 2000 (77 yaşında)
Milliyeti Suriyeli
Partisi Demokratik Arap Sosyalist Birliği
Diğer siyasi
bağlantıları
Arap Sosyalist Birliği (1972'ye kadar)
Arap Sosyalist Baas Partisi Suriye Bölgesel Şubesi (1966'ya kadar)
Çocuk(lar) Süheyr Etâsî
Bitirdiği okul Şam Üniversitesi
Mesleği Klinik psikolog
Gazeteci
Siyasetçi

Cemal el-Etâsî (1922-2000) (Arapça: جمال الأتاسي) Suriyeli bir Arap milliyetçisi, siyasetçi ve yazardı. Kurulduktan kısa bir süre sonra katıldığı Suriye Baas Partisinin ilk ideologlarından biriydi. Partinin anayasasının hazırlanmasına yardımcı oldu ve partinin sloganı olan "Ebedi Mesaja Sahip Birleşik Bir Arap Ulusu"nu icat eden kişi oldu. Ayrıca partinin günlük gazetesi El-Baas'ın baş editörü olarak görev yaptı.

İlk yılları

Önde gelen bir siyasi aileye mensup olan Dr. Etâsî, Şam Üniversitesinde eğitim gördü ve 1947 yılında klinik psikoloji alanında doktora derecesi aldı. Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'ın liderliğindeki Arap milliyetçi hareketi tarafından kamusal alana çekilene kadar 1950-1958 yılları arasında memleketi ve Etâsî'nin siyasi üssü Humus'ta bu alanda çalıştı. Etâsî, 1958'de Birleşik Arap Cumhuriyeti'ni kuran Mısır ile birleşmeyi güçlü bir şekilde destekledi. Tıp eğitimini bir kez daha bırakan Etâsî gazeteciliğe geri döndü ve Nasır yanlısı El-Cemahir (Kitleler) gazetesinin baş editörü oldu, ta ki birlik 1961'de feshedilene kadar. Bu süre zarfında Nasır lehine çalıştı, dersler verdi ve kampanyalar yürüttü. Suriye'de bir darbe birliği feshettiğinde, BAC'yi yeniden kurmaya adanmış muhalefetin ses getiren bir üyesi oldu.

Bu konumu onu ülkenin Nazım el-Kudsi liderliğindeki yeni demokratik hükûmetiyle ters düşürdü ve 1961'den 1963'e kadar siyasi bir dışlanmışlık yaşadı. 1963 yılının Mart ayında yapılan yeni bir darbenin Baasın daha milliyetçi ve birlikçi bir kanadını iktidara getirmesi sonrası Cemal'in kuzeni, geleceğin devlet başkanı Nureddin el-Etâsî içişleri bakanı olurken Cemal de Baas Partisinin kurucularından Başbakan Selahaddin el-Bitar'ın kabinesinde enformasyon bakanı oldu. Cemal ayrıca partinin Devrim Komuta Konseyine de seçildi. Sadece dört ay sonra Etâsî, BAC'nin restorasyonunun partinin önceliği olmadığının farkına vararak istifa etti. Ardından, BAC'yi yeniden kurmak ve Nasır'ı yeniden Suriye'nin başkanı olarak atamak isteyen adanmış birlikçilerden oluşan şemsiye bir grup olan kendi partisi Arap Sosyalist Birliğini kurdu.

Cemal el-Etâsî, Sami Dürubi ile birlikte Frantz Fanon'un Yeryüzünün Lanetlileri adlı kitabını Arapçaya çevirdi.

Siyasi muhalefet

1970 yılında Cemal el-Etâsî, kuzeni Nureddin'i devlet başkanlığından deviren darbenin ardından Hafız Esad'ı destekledi. Esad'ın Mısır ile yeniden birleşme konusunda daha sert bir tutum takınacağını umuyordu. Mart 1972'de Esad, Baas liderliğinde sosyalist partilerden oluşan bir koalisyon olan Ulusal İlerici Cepheyi kurdu. O zamana kadar ülkedeki en saygıdeğer milliyetçilerden biri olan Etâsî'yi UİC'nin siyasi işlerini yönetmekle görevlendirilen 13 üyeli bir komiteye katılmaya davet etti. Esad'ın BAC'nin yeniden kurulmasına karşı olduğunu anlayınca bir yıl içinde ayrıldı ve Demokratik Arap Sosyalist Birliği adında yeni bir örgüt kurdu. Esad derhal bu örgütü yasadışı ilan etti ve bu nedenle parlamentoya girmesine asla izin verilmeyen Etâsî'yi izole etmeye çalıştı.

Sonraki yaşam

O zamandan ölümüne kadar pan-Arabizmi yüceltmeye devam etti ve Esad diktatörlüğünün katı sınırları içinde de olsa bu ideal için çalıştı. DASB, diğer yasa dışı partilerle birlikte 1980'de UİC'nin bir tür ayna versiyonu olarak hareket etmek üzere Ulusal Demokratik Toplantıyı kurdu. Cemal el-Etâsî bu partinin resmi sözcüsü oldu. Öldüğünde itibarı o kadar yüksekti ki Esad ona yarı resmi bir devlet cenaze töreni düzenleyerek onu inançlı ve ilkeli bir vatansever olarak onurlandırdı. Siyasi devlerden oluşan bir ailede Cemal el-Etâsî, Suriye'nin siyasi manzarasında kendine ayrı bir yer açmayı başardı ve Esad hükûmetine karşı muhalefetini sürdürmesine rağmen vatandaşları arasında büyük saygı gördü. Arapçılık ve sosyalizm üzerine kendi görüşleri olan büyük bir siyasi beyin olarak biliniyordu. Onun ölümünü, 2000 yılında Esad'ın kendisinin ölümü takip etti.

Şam Baharı sırasında (Haziran 2000'den 2001 sonbaharına kadar) demokrasi yanlısı reformist bir siyasi tartışma forumu, Suriye Hükûmeti tarafından yapılan bir baskıyla dağıtılana kadar onun adıyla anıldı.

Edebi çalışmalar

  • Avrupa Sosyalizminin Tarihi
  • Sosyalizm: Geçmişi ve Geleceği
  • Karl Marx'ın İdeolojisi
  • Cemal Abdünnasır: Devrimci Deneyim
  • Sosyalizm Üzerine Makaleler (Mişel Eflak ve Münif Razzaz ile birlikte).

Kaynakça

  • Sami Moubayed "Çelik ve İpek: Suriye'yi Şekillendiren Kadınlar ve Erkekler 1900-2000" (Cune Press, Seattle, 2005).

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Baas Partisi</span> milliyetçi-sosyalist öğretiye dayalı Arap siyasi partisi

Arap Sosyalist Baas Partisi Zeki el-Arsuzi'nin ortakları, Mişel Eflak ve Selahaddin el-Bitar tarafından Suriye'de kurulmuş bir siyasi partiydi. Parti, Arap milliyetçiliği, pan-Arabizm, Arap sosyalizmi ve anti-emperyalist çıkarları karıştıran bir ideoloji olan Baasçılığı benimsedi. Baasçılık, Arap dünyasının tek bir devlette birleştirilmesi çağrısında bulunur. "Birlik, Özgürlük, Sosyalizm" sloganı ile Arap birliğine ve Arap olmayandan gelen kontrole ve müdahaleye karşı özgürlüğe atıfta bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Birleşik Arap Cumhuriyeti</span> Orta Doğuda bir ülke (1958-1971)

Birleşik Arap Cumhuriyeti 1958'den 1971'e kadar Orta Doğu'da bulunan egemen bir devletti. Başlangıçta 1958'den 1961 Suriye Darbesi'nden sonra Suriye birlikten ayrılana kadar Mısır ve Suriye arasında siyasi bir birlikti. Mısır 1971 yılına kadar resmi olarak Birleşik Arap Cumhuriyeti olarak bilinmeye devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Komünist Partisi</span> 1944 yılında Suriye’de kurulan politik parti

Suriye Komünist Partisi, 1924 yılında Suriye’de kurulan siyasi partidir. Parti, 1972'de Ulusal İlerici Cephe’nin üyesi oldu. 1986 yılındaki ayrılıktan sonra, ismi iki farklı parti tarafından kullanılmaktadır; Suriye Komünist Partisi (Birleşik) ve Suriye Komünist Partisi (Bekdaş).

<span class="mw-page-title-main">Haşim el-Etâsî</span> Suriyeli siyasetçi ve üç kez devlet başkanı (1875-1960)

Haşim el-Etâsî, 1936'dan 1939'a, 1949'dan 1951'e ve 1954'ten 1955'e kadar Suriye devlet başkanı olarak görev yapmış Suriye milliyetçisi siyasetçi ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">1963 Suriye askerî darbesi</span> Baas Partisini Suriyede iktidara getiren askeri darbe

1963 Suriye askeri darbesi ya da Suriye hükûmetinin adlandırmasıyla 8 Mart Devrimi, Arap Sosyalist Baas Partisi'nin Suriye Bölgesel Şubesi Askerî Komitesi tarafından 8 Mart 1963'te gerçekleştirilen askerî bir darbeydi. Planlamada ve bu planın uygulanmasında, partinin Irak Bölgesel Şubesinin Şubat 1963'te gerçekleştirdiği askerî darbeden esinlenilmişti.

<span class="mw-page-title-main">Arap Sosyalist Birlik Partisi (Suriye)</span> Suriyede bir siyasi parti

Suriye Arap Sosyalist Birlik Partisi (ASB) Suriye'de Nasırcı bir siyasi partidir. ASB, Safvan el-Kudsi tarafından yönetilmektedir. Parti, orijinal ASB'den ayrıldıktan sonra 1973'te kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Demokratik Arap Sosyalist Birliği</span> Fransa merkezli Suriye siyasi partisi

Demokratik Arap Sosyalist Birliği, Paris, Fransa merkezli Nasırcı demokratik sosyalist bir Suriye siyasi partisidir. Suriye Arap Sosyalist Birliği Partisi'nin bir bölünmesiyle kurulmuştur ve genel sekreteri Hasan Abdülazim'dir..

Arap Kurtuluş Hareketi 25 Ağustos 1952'de Suriye Devlet Başkanı Edib Çiçekli tarafından kurulan bir Suriye siyasi partisiydi, hükûmeti sırasında 1954'e kadar Suriye'deki tek yasal partiydi.

<span class="mw-page-title-main">Selahaddin el-Bitar</span> Suriyeli siyasetçi (1912-1980)

Selahaddin el-Bitar, 1940'ların başında Mişel Eflak ile birlikte Arap Baas Partisini kuran Suriyeli politikacı. 1930'ların başında Paris'te Eflak ile birlikte öğrenci olarak, ikisi milliyetçilik ve sosyalizmin yönlerini birleştiren bir doktrin formüle etti. Bitar daha sonra Suriye'deki birkaç Baasçı hükûmette başbakan olarak görev yaptı, ancak parti daha radikal hale geldikçe partiden yabancılaştı. 1966'da ülkeden kaçtı, çoğunlukla Avrupa'da yaşadı ve 1980'de suikaste uğrayana kadar siyasi olarak aktif kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Ekrem el-Havrani</span> Suriyeli siyasetçi (1912-1996)

Ekrem el-Havrani, Suriye'de yaygın popülist, milliyetçi hareketin oluşmasında ve Baas Partisi'nin yükselişinde önemli rol oynamış Suriyeli politikacı. 1940'ların başından 1963'te sürgüne gidişine kadar Suriye siyasetinde oldukça etkiliydi. Havrani, bir hükûmet bakanlığı ve Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin ortak başkan yardımcılığı da dahil olmak üzere çeşitli görevlerde bulundu. Avustralya'daki RMIT Üniversitesi'nde kablosuz ağ mühendisliği ve sinyal işleme alanında öğretim görevlisi ve araştırmacı olan Ekrem el-Havrani'nin dedesidir.

<span class="mw-page-title-main">1966 Suriye askerî darbesi</span> Suriyede neo-Baasçıları iktidara getiren askeri darbe

1966 Suriye askerî darbesi, 21-23 Şubat tarihleri arasında Suriye Arap Cumhuriyeti hükûmetinin devrildiği ve değiştirildiği olaylara atıfta bulunur. Arap Sosyalist Baas Partisi'nin iktidardaki Ulusal Komutanlığı, partinin Salah Cedid liderliğindeki Askeri Komite ve Bölge Komutanlığı birliği tarafından iktidardan uzaklaştırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Nazım el-Kudsi</span> Suriyenin ilk devlet başkanı

Nazım el-Kudsi, 14 Aralık 1961'den 8 Mart 1963'e kadar Suriye Devlet Başkanı olarak görev yapan Suriyeli bir politikacı.

1961 Suriye askerî darbesi, Suriye Ordusu subaylarının 28 Eylül 1961'de Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin dağılması ve bağımsız bir Suriye Cumhuriyeti'nin restorasyonu ile sonuçlanan bir ayaklanmasıydı.

Arap Milliyetçi Hareketi - Arap Milliyetçileri Hareketi ve Harakiyyin olarak da bilinir - Arap dünyasının çoğunda, özellikle Filistin hareketi içinde etkili olan pan-Arap milliyetçi bir örgüttü. 1952 yılında Corc Habaş tarafından kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Halid el-Azm</span> Suriyeli siyasetçi (1903-1965)

Halid el-Azm, Suriye'nin ulusal lideri ve beş kez başbakan ve 4 Nisan - 16 Eylül 1941 tarihleri arasında devler başkanı vekili idi. Suriye'nin en önde gelen siyasi ailelerinden biri olan el-Azm ailesinin üyesiydi ve bir Osmanlı diyanet nazırının oğluydu.

<span class="mw-page-title-main">Suriye'de siyaset</span> Suriyenin siyasi sistemi

Suriye Arap Cumhuriyeti'nde siyaset, çok partili temsili olan yarı başkanlık cumhuriyeti çerçevesinde gerçekleşir. Devlet Başkanı Beşşar Esad ve onun Arap Sosyalist Baas Partisi, 1970 darbesinden bu yana ülke siyasetinde baskın güçler olarak kaldılar.

<span class="mw-page-title-main">Lu'ay el-Etâsî</span> 2. Suriye devlet başkanı

Lu'ay el-Etâsî Suriye Ordusunda kıdemli bir komutandı ve daha sonra 9 Mart ile 27 Temmuz 1963 arasında Suriye devlet başkanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Arap Sosyalist Baas Partisi - Suriye Bölgesinin tarihi</span>

Bu madde, Baas Partisinin Suriye Bölgesel Şubesinin tarihini detaylandırmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Casim Elvan</span> Suriyeli asker (1928-2018)

Casim Elvan, özellikle Şam yakınlarındaki Katana Üssü'nün komutanlığını yaptığı Birleşik Arap Cumhuriyeti (BAC) döneminde (1958-1961) Suriye Ordusunun önde gelen yarbaylardan biriydi. BAC Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'ın sadık bir destekçisi olan Elvan, Suriye'nin 1961'de birlikten ayrılmasına karşı çıktı ve 1962'de ayrılıkçı hükûmeti devirmek için iki başarısız darbe girişimine liderlik etti.

<span class="mw-page-title-main">Sami Dürubi</span> Suriyeli diplomat ve siyasetçi (1921-1976)

Sami Dürubi Suriyeli siyasetçi, diplomat, yazar, çevirmen, üniversite profesörü ve filozoftur. 1960'lı yıllar boyunca Suriyeli bir diplomat olarak çalışmış, sırasıyla Brezilya, Fas, Yugoslavya ve Mısır'ın yanı sıra Arap Birliği, İspanya ve Kutsal Makam'da Suriye büyükelçisi olarak görev yapmıştır. 1963'te kısa bir süre eğitim bakanı olarak görev yaptı. Ayrıca çok sayıda edebi eseri Arapçaya çevirdi.