İçeriğe atla

Cemal Kaşıkçı suikastı

Cemal Kaşıkçı suikastı
Suikast düzenlenerek öldürülen Cemal Kaşıkçı (Mart 2018)
Bölgeİstanbul, Türkiye
Tarih2 Ekim 2018
ÖlüCemal Kaşıkçı

Suudi Arabistan hükûmetine muhalif konumdaki Suudi gazeteci ve köşe yazarı Cemal Kaşıkçı 2 Ekim 2018'de, Suudi Arabistan'ın İstanbul, Türkiye'deki başkonsolosluğunda, Suudi Arabistan hükûmeti ajanları tarafından düzenlenen bir suikast sonucu öldürüldü.

Arka plan

4 Haziran 2009'da, Kahire Üniversitesi'nde gerçekleştirdiği "A New Beginning" başlıklı konuşmasının ardından Barack Obama'nın; aralarında Cemal Kaşıkçı, Bambang Harymurti ve Nahum Barnea'nın da bulunduğu gazetecilerle yaptığı röportaj sırasından bir görünüm

Suudi Arabistan hükûmetine muhalif konumdaki gazeteci ve köşe yazarı Cemal Kaşıkçı,[1] yazılarında Suudi Arabistan Kralı Selman ile Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman'ı eleştirmekteydi.[1][2] Kaşıkçı ayrıca, Suudi Arabistan'ın Yemen'e askerî müdahalesine de karşıydı.[2]

Farklı kaynaklara göre Haziran[3] ya da Eylül[2] 2017'de ülkesini terk ederek Amerika Birleşik Devletleri'ne yerleşti. The Washington Post'ta yayımlanan 18 Eylül 2017 tarihli ilk yazısında, Muhammed bin Selman ile ülkesinin gittiği yolu eleştirirken ülkede reform olması gerektiğini savunmaktaydı. Bu yazısında, o dönem Seçilmiş Amerika Birleşik Devletleri Başkanı olan Donald Trump'ın aşırı coşkulu bir şekilde karşılanmasına karşı uyarılarda bulunduğu için Suudi Arabistan hükûmeti tarafından kendisinin Twitter'dan engellendiğini de ifade etti.[4] Bu yazısının ardından Kaşıkçı, Suudi Arabistan hükûmeti yanlısı bot hesaplar tarafından Twitter üzerinden tacize uğradı.[5] İlerleyen dönemde Kaşıkçı'nın öldürülmesiyle ilişkilendirilecek olan Suud el-Kahtani, Muhammed bin Selman tarafından resmî olarak, muhaliflerin sosyal medyadaki faaliyetlerine karşı sıfır toleranslı bir sansür uygulaması konusunda görevlendirilmişti.[6][7]

Suikasta uğramadan önce Kaşıkçı, İnternet'teki tacizlerle mücadele ederek muhalefeti konsolide etme adına birtakım projeler başlattı ve Muhammed bin Selman'ı Suudi Arabistan'ı hatalı bir şekilde yönetmekle suçladı. Hükûmeti eleştiren bir diğer isim olan ve Kanada'ya sığınmış Ömer Abdülaziz ile birlikte çalışarak hükûmetin İnternet'teki propagandalarına karşı Arı Ordusu (Arapça: جيش النحل-Ceyşü'l Nahlu) adlı bir projeye girişti. Hükûmetin çalışmalarına benzer bir şekilde bu girişimde de bot hesaplar kullanılarak karşı bir propaganda yürütülecekti. "Muhalifler, siyasi mahkûmlar, ifade özgürlüğü, insan hakları ile ilgili konuşmak" istediklerini söyleyen Abdülaziz, "gerçekte nelerin olduğundan insanları haberdar etmek" istediklerini ifade etti.[8] Bu girişimle aynı zamanda, "Suudi Arabistan ile Orta Doğu'daki diğer baskıcı rejimlerde yaşayan insanlara" siber güvenlik sağlayarak bu kişilerin kendilerini özgürce ifade etmeleri de hedeflenmekteydi.[9] Ölümünden sonra yayımlanan köşe yazısında Kaşıkçı, "Arap dünyasının en çok ihtiyacı olan şey[in] özgür ifade" olduğunu belirtmekteydi.[10][11]

İkili aynı zamanda gizli bir şekilde; Suudi liderlerin ülkeyi nasıl ikiye böldüğünü anlatan bir kısa film çekme, insan hakları takibi yapan bir web sitesi oluşturma ve "Şimdi Arap Dünyası için Demokrasi" adlı bir vakıf kurma çalışmaları da yürütmekteydi. Eylül 2018 sonlarında Kaşıkçı, planlarını görüşme amacıyla Londra'daki arkadaşlarıyla buluştu.[12]

İlk kez Citizen Lab'in 1 Ekim 2018'de yayımladığı adli raporda, 2018 yazında Abdülaziz'in cep telefonunda bazı gözetim araçlarının olduğu bilgisine yer verilmekteydi. Raporda, "yüksek güvenilirlik derecesi"yle, bu cep telefonunda Pegasus adlı casus yazılım kullanıldığı ve bunun da "Suudi Arabistan hükûmeti ve güvenlik servisleriyle bağlantılı bir operatör" aracılığıyla gerçekleştirildiği sonucuna varılmaktaydı.[13] Bu sayede Suudi Arabistan hükûmeti, Kaşıkçı'nın özel fikirlerine ve Abdülaziz ile gerçekleştirdiği görüşmelere ulaşabilmekteydi. Kaşıkçı ile ilgili olarak Abdülaziz, "Cemal, halk arasında çok kibardı; fakat özel hayatında daha özgürce konuşmakta, veliaht prensle ilgili çok çok eleştireldi" ifadelerini kullanmıştı.[14]

21 Eylül 2018'de Kaşıkçı, Arı Ordusu'na desteğini içeren bir açıklamada bulundu ve grubun ilk hashtag'i "arılar hakkında ne biliyorsunuz"u kullanarak "anavatanlarını severler ve onu, gerçek ve haklarla savunurlar" şeklinde bir tweet attı.[9]

The Washington Post'ta yayımlanan 9 Ekim tarihli bir yazıda yer alan ifadelerinde nişanlısı Hatice Cengiz, Kaşıkçı'nın Amerika Birleşik Devletleri vatandaşlığı için başvuruda bulunduğunu belirtti.[15]

19 Ekim'de Wilson Center, Kaşıkçı'ya üyelik önerdiklerine dair bir açıklama yayımladı.[16][17] Arap propagandaları ile araştırmalarda bulunan ve iki yıl boyunca Suudi Arabistan hükûmeti destekçisi Twitter botlarını gözlemleyen Hamid bin Halife Üniversitesi yardımcı doçentlerinden Marc Owen Jones'un 22 Ekim tarihli ifadelerinde, "Ekim'de, bot hesapları ile veliaht prensi öven hashtag kullanımında aşırı bir artış oldu"ğundan bahsederken bu durumu "saçma" olarak tanımlamaktaydı.[9]

Kaşıkçı'nın İstanbul'a gelişi ve kayboluşu

Kaşıkçı'nın kaybolmasının ardından 11 Ekim 2018'de, Londra'daki Doğa Tarihi Müzesi dışında gerçekleşen bir protesto esnasında Ganim ed-Dusari. Suudi Arabistan Büyükelçiliği tarafından müzede, Suudi Millî Günü dolayısıyla bir kutlama gerçekleştirilmekteydi.
Kaşıkçı'nın kaybolmasının ardından Suudi Arabistan'ın İstanbul Başkonsolosluğu önünden bir görünüm (16 Ekim 2018)

Kaşıkçı, Amerika Birleşik Devletleri'ne yerleşmesinin ardından Suudi Arabistan'ın, ülkesine dönerek tekrar sarayın basın danışmanı olarak görev yapması yönündeki girişimleri reddetmekteydi. "2018 başları ya da 2017 sonlarında" Kaşıkçı ile, Veliaht Prens Muhammed'in kardeşi Halid bin Selman arasında, Suudi Arabistan'ın Washington, DC Büyükelçiliğinde bir görüşme gerçekleşti.[18] Eylül 2018'de Kaşıkçı, Türk nişanlısı Hatice Cengiz ile yapacağı evlilikle ilgili bazı belgeleri almak için burayı bir kez daha ziyaret etse de, bazı belgeleri tamamlama adına, Cengiz'in ikamet ettiği ülke olan Türkiye'deki Suudi Arabistan diplomatik temsilcilerine gitme ihtiyacı ortaya çıktı.[19][20]

Kaşıkçı, Suudi Arabistan'ın İstanbul'daki Başkonsolosluğuna ilk ziyaretini 28 Eylül 2018'de, Suudi Arabistan'da yaşayan eşinden boşanmış olduğuna dair belgeleri temin etmek için gerçekleştirdi. Ziyareti öncesinde "ABD'deki arkadaşlarından güvenliğine dair teminatlar elde etmeye çalıştı" ve nişanlısına, bunun sağlanamaması durumunda Türk yetkililerle iletişime geçmesi talimatını verdi.[21] Eşinin daha sonra kullandığı ifadelere göre "nazik davranışlar ve misafirperverlikten çok memnun" olan Kaşıkçı'ya, 2 Ekim'de tekrar gelmesi üzerine bir randevu verildi.[22] 29 Eylül'de Londra'ya giderek buradaki bir konferansta konuştu. 1 Ekim'de İstanbul'a döndü ve bir arkadaşına, kaçırılıp Suudi Arabistan'a geri gönderilebileceğine dair duyduğu endişelerinden bahsetti.[23]

Diğer yandan, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın açıklamasına göre 1 Ekim günü saat 16.30 (UTC+03.00) civarında üç kişilik Suudi tim, tarifeli bir uçuşla İstanbul'a ulaştı ve otele yerleşmesinin ardından Başkonsolosluğu ziyaret etti. Yine açıklamaya göre Başkonsolosluktan başka bir grup, Belgrad Ormanı ile Yalova'da keşif yaptı. Üç kişilik ikinci bir Suudi grup, tarifeli bir uçuşla 2 Ekim günü saat 01.45'te İstanbul'a ulaşmasının ardından otele yerleşti. Aralarında generallerin de yer aldığı dokuz kişilik Suudi bir grubun da özel bir uçakla şehre gelip ayrı bir otele hareket etti.[24][25]

On beş kişiden oluşan grup, daha sonraları yayımlanan 2 Ekim 2018 tarihli CCTV kayıtlarına göre 09.50-11.00 saatleri arasında, ayrı ayrı Başkonsolosluk binasına giriş yaptı. Kaşıkçı ise 13.08'de Cengiz ile birlikte ulaştığı Başkonsolosluk binasına 13.14'te tek başına giriş yaparken Cengiz de dışarıda beklemekteydi.[23][25][26][27] Kaşıkçı'nın, 15.30'a kadar açık olan Başkonsolosluktan çıkmaması üzerine Cengiz,[28] "içeri girmesinden 3-3,5 saat sonra" Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkan Başdanışmanı Yasin Aktay'ı arayarak durumu bildirdi.[29]

Türkiye Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın 3 Ekim'de yaptığı açıklamada, "[kendilerindeki] bilgilere göre" Kaşıkçı'nın hâlâ Başkonsoloslukta olduğunu belirti.[30] 4 Ekim'de Suudi Arabistan hükûmeti, Kaşıkçı'nın arka kapıdan Başkonsolosluğu terk ettiğini belirten bir açıklama yayımladı.[31][32][33][34]

Suikast

Kaşıkçı için 16 Kasım 2018'de, Fatih Camii'nde düzenlenen gıyabi cenaze namazından bir görünüm

Çeşitli anonim polis kaynaklarına göre Emniyet Genel Müdürlüğü, Suudi Arabistan'dan getirilen 15 kişilik ekip tarafından Kaşıkçı'nın, Suudi Arabistan'ın İstanbul'daki Başkonsolosluğunda işkence edildiği ve öldürüldüğünü tespit etti.[35][36][37][38] Anonim bir polis kaynağı, Kaşıkçı'nın cesedinin "parçalara ayrıldığı"nı ve başkonsolosluk binasından çıkarıldığını, tüm bunların da "görevin başarıyla tamamlandığını kanıtlama adına video kaydı altına alındığını ve bu kaydın ülkeden çıkarıldığını" ifade etmekteydi.[36] Anonim bir Suudi'nin ifadesine dayanarak Middle East Eye, Kaşıkçı'nın parmaklarının yanı sıra diğer bazı kanıtların da, görevin başarılı olduğunu gösterme adına Kaplan Takımı tarafından Riyad'daki Muhammed bin Salman'a götürüldüğünü yazdı.[39]

21 Ekim'de İstanbul Valiliği tarafından yapılan açıklamada, Hatice Cengiz'in tüm gün boyunca aralıksız polis korumasında olacağı belirtildi.[40] 22 Ekim'de altı Amerikalı ve Batılı yetkili, ülkesinin güvenlik konularından sorumlu olmasından ötürü Kaşıkçı'nın kaybolmasından Muhammed bin Salman'ın sorumlu olduğunu ve Merkezî İstihbarat Teşkilatı (CIA) Başkanı Gina Haspel'in, soruşturma üzerine çalışması amacıyla Türkiye'ye hareket ettiğini söyledi.[41][42][43]

Ölümünün doğrulanması

Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığı tarafından 19 Ekim'de yapılan açıklamada, ön soruşturmaya göre Kaşıkçı'nın Başkonsoloslukta karıştığı kavga sonucunda öldüğü bilgisine yer verildi. Bu, Suudi Arabistan hükûmeti tarafından Kaşıkçı'nın öldüğünü belirten ilk açıklamaydı.[44]

Yargı süreci

Suudi Arabistan

Diplomatların ve Kaşıkçı ailesine mensup kişilerin katıldığı ancak konuşma izinlerinin olmadığı gizli bir dava gerçekleştirildi. Mahkeme, resmî anlatım olan öldürmenin önceden planlanmamış olduğu anlatımına sadık kaldı.[45] Suudi savcılara göre sorgulanan on kişi, delil yetersizliğinden ötürü serbest bırakıldı. Toplamda ise 11 kişi yargılanmıştı.[46] Dava kapsamında kamuya gizli bir şekilde gerçekleştirilen on duruşmada birkaç yabancı diplomat da, gizlilik yemini etme koşuluyla yer aldı. CNN, davanın kamuya açık bir şekilde yürütülmemesinden ötürü mahkemenin nasıl hüküm verdiğinin anlaşılmasının imkansız olduğunu belirtmekteydi.[46]

23 Aralık 2019'da alınan karar doğrultusunda beş kişi, Türki Müşerrif eş-Şehri, Velid Abdullah eş-Şehri, Fehd Şebib el-Belevi, Mahir Abdülaziz Mutreb ve Salah Muhammed et-Tubeyki, Kaşıkçı'yı öldürdükleri gerekçesiyle idama mahkûm edildi.[46][47] İsmi açıklanmayan üç sanık, "suçu gizlemek ve kanunları çiğnemek" suçuyla toplam 24 yıllık hapis cezasına çarptırıldı.[47][48] Suud el-Kahtani, herhangi bir suçlama olmamasından; Ahmed el-Asiri ile Muhammed el-Uteybi ise delil yetersizliğinden serbest bırakıldı.[49]

Kaynakça

  1. ^ a b "Jamal Khashoggi: An unauthorized Turkey source says journalist was murdered in Saudi consulate" (İngilizce). BBC News. 7 Ekim 2018. 9 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ a b c "Turkey says journalist Khashoggi 'killed at Saudi consulate'". France 24. 7 Ekim 2018. 9 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2018. 
  3. ^ Aziza, Sarah (6 Ekim 2018). "Kingdom Crackdown: Saudi women who fought for the right to drive are disappearing and going into exile". 12 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2018. 
  4. ^ Kaşıkçı, Cemal (18 Eylül 2017). "Saudi Arabia wasn't always this repressive. Now it's unbearable". The Washington Post (İngilizce). 18 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Khashoggi was victim of Saudi internet trolls, friend tells Euronews" (İngilizce). 23 Ekim 2018. 3 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2018. 
  6. ^ "How the man behind Khashoggi murder ran the killing via Skype". Reuters (İngilizce). 22 Ekim 2018. 15 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2018. 
  7. ^ Benner, Katie; Mazzetti, Mark; Hubbard, Ben; Isaac, Mike (20 Ekim 2018). "Saudis' Image Makers: A Troll Army and a Twitter Insider". The New York Times (İngilizce). 15 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2018. 
  8. ^ Groll, Elias. "The Kingdom's Hackers and Bots Saudi Arabia is using cutting-edge technology to track dissidents and stifle dissent". foreignpolicy.com (İngilizce). 20 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2018. 
  9. ^ a b c Bel Trew (20 Ekim 2018). "Bee stung: Was Jamal Khashoggi the first casualty in a Saudi cyberwar?". The Independent (İngilizce). 7 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2018. 
  10. ^ Jamal Khashoggi (17 Ekim 2018). "What the Arab world needs most is free expression". The Washington Post. 20 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2018. 
  11. ^ Stancati, Margherita; Said, Summer (2 Kasım 2018). "Behind Saudi Prince's Crackdown Was Confidant Tied to Khashoggi Killing". 5 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2019 – wsj.com vasıtasıyla. 
  12. ^ Warrick, Joby; Morris, Loveday; Mekhennet, Souad (20 Ekim 2018). "In death, Saudi writer's mild calls for reform grew into a defiant shout". The Washington Post (İngilizce). 7 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2018. 
  13. ^ By Bill Marczak, John Scott-Railton, Adam Senft, Bahr Abdul Razzak, Ron Deibert (1 Ekim 2018). "The Kingdom Came to Canada How Saudi-Linked Digital Espionage Reached Canadian Soil". Citizen Lab. 8 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2018. 
  14. ^ Avi Asher-Schapiro (31 Ekim 2018). "How the Saudis may have spied on Jamal Khashoggi". Committee to Protect Journalists. 8 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2018. 
  15. ^ Hatice Cengiz (9 Ekim 2018). "Please, President Trump, shed light on my fiance's disappearance". The Washington Post. 30 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2018. 
  16. ^ "Archived copy". 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2019. 
  17. ^ Alexander, Nazaryan (15 Ekim 2018). "Think tanks reconsider Saudi support amid Khashoggi controversy". Yahoo News. 28 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2018. 
  18. ^ Josh Lederman (22 Ekim 2018). "Khashoggi met with crown prince's brother amid efforts to return him to Saudi Arabia". 2 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2018. 
  19. ^ "Did Embassy in DC send Khashoggi to Istanbul?". Euronews. Reuters and NBC. 9 Ekim 2018. 10 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2018. 
  20. ^ Boris Johnson (21 Ekim 2018). "The murder of Jamal Khashoggi was a barbaric act. We mustn't let Saudi Arabia off the hook". The Daily Telegraph. 2 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2018. First there was the transparent ruse by which the Saudi-born Washington Post columnist was tricked into endangering himself by leaving the United States. 
  21. ^ Chulov, Martin; Wintour, Patrick (9 Ekim 2018). "Jamal Khashoggi: Turkey hunts black van it believes carried body". The Guardian. 15 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2019. 
  22. ^ "Though Khashoggi didn't suspect he may be in danger, he was still apprehensive". ABC News. 30 Ekim 2018. 2 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2018. 
  23. ^ a b "What Happened to Jamal Khashoggi?". The New York Times. 3 Ekim 2018. 20 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2018. 
  24. ^ "Key Moments Surrounding the Killing of Jamal Khashoggi" (İngilizce). İstanbul: Associated Press. 23 Ekim 2018. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2021. 
  25. ^ a b "Cumhurbaşkanı Erdoğan: 18 tutuklunun İstanbul'da yargılanması teklifimdir". Ankara: Anadolu Ajansı. 23 Ekim 2018. 7 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  26. ^ "Erdogan on Khashoggi vanishing: Upsetting this happens in Turkey". Al Jazeera. 8 Ekim 2018. 19 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2018. 
  27. ^ "Saudi journalist Jamal Khashoggi disappears after entering Saudi Arabia's consulate in Istanbul". Australian Broadcasting Corporation. Reuters. 7 Ekim 2018. 17 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2018. 
  28. ^ "A Columnist Walked Into Saudi Arabia's Consulate. Then He Went Missing" (İngilizce). 11 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2018. 
  29. ^ "AKP Genel Başkan Danışmanı Yasin Aktay: Cemal Kaşıkçı'nın korktuğu fazlasıyla başına gelmiş oldu". BBC Türkçe. 19 Ekim 2018. 5 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  30. ^ Yezdani, İpek; Serbest, Eyüp (3 Ekim 2018). "Suudi gazeteci konsoloslukta sır oldu". Hürriyet. 3 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  31. ^ "News snippet". Saudi Press Agency. 4 Ekim 2018. 6 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2018. 
  32. ^ "Jamal Khashoggi: Washington Post blanks out missing Saudi writer's column". BBC. 5 Ekim 2018. 19 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2018. 
  33. ^ Ingber, Sasha (4 Ekim 2018). "Saudi Critic Vanishes After Visiting Consulate, Prompting Fear And Confusion". NPR. 19 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2018. 
  34. ^ Chulov, Martin; McKernan, Bethan (10 Ekim 2018). "Jamal Khashoggi: details of alleged Saudi hit squad emerge". The Guardian (İngilizce). 11 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2018. 
  35. ^ Coskun, Orhan (6 Ekim 2018). "Exclusive: Turkish police believe Saudi journalist Khashoggi was killed in consulate – sources". Reuters. 14 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2018. 
  36. ^ a b "Turkish police suspect Saudi journalist Khashoggi was killed at consulate". Middle East Eye. 6 Ekim 2018. 7 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2018. 
  37. ^ Fahim, Kareem (6 Ekim 2018). "Turkey concludes Saudi journalist Jamal Khashoggi killed by 'murder' team, sources say". The Washington Post. 7 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2018. 
  38. ^ "Saudi journalist 'killed inside consulate' – Turkish sources". The Guardian. 6 Ekim 2018. 20 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2018. 
  39. ^ Abu Sneineh, Mustafa (22 Ekim 2018). "REVEALED: The Saudi death squad MBS uses to silence dissent". Middle East Eye. 22 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2018. 
  40. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2021. 
  41. ^ "CIA director Gina Haspel travels to Turkey for Khashoggi probe, sources say". haaretz.com. 23 Ekim 2018. 23 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2018. 
  42. ^ "CIA director Haspel travels to Turkey for Khashoggi case: source". Reuters. 22 Ekim 2018. 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2018. 
  43. ^ "CIA director flies to Turkey amid growing controversy over Jamal Khashoggi killing". The Washington Post. 22 Ekim 2018. 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2018. 
  44. ^ Sullivan, Kevin; Morris, Loveday; El-Ghobashy, Tamer (19 Ekim 2018). "Saudi Arabia fires 5 top officials, arrests 18 Saudis, saying Khashoggi was killed in fight at consulate". The Washington Post (İngilizce). 20 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2018. 
  45. ^ Jansen, Michael (23 Aralık 2019). "Khashoggi trial was an exercise in scapegoating and not justice". The Irish Times (İngilizce). 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2019. 
  46. ^ a b c Lister, Tim. "Saudi death sentence wipes MBS's fingerprints in Khashoggi killing". CNN. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2019. 
  47. ^ a b "Jamal Khashoggi: Saudis sentence five to death for journalist's murder". BBC News. 23 Aralık 2019. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2019. 
  48. ^ "Saudi Arabia sentences five people to death over Khashoggi killing". Sky News. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2019. 
  49. ^ "Khashoggi murder: Saudi Arabia sentences five to death, Qahtani not charged". Middle East Eye (İngilizce). 23 Aralık 2019. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan'ın bölgeleri</span>

Suudi Arabistan'ın bölgeleri, Suudi Arabistan'ın birinci düzey idari bölümleridir. Bölgeler, ek olarak illere ayrılmaktadır.

Suudi Arabistan'da insan hakları, Suudi kraliyet ailesinin egemenliği altında İslam dini hukukuna dayalı olması amaçlanan haklardır. Suudi Arabistan hükûmeti ve Suudi hukuk sistemi, dini ve siyasi azınlıklara, eşcinsellere, mürtedlere ve kadınlara yönelik muamelelerinden ötürü eleştirilmektedir. Suudi Arabistan Krallığı, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği'ne göre Ekim 1997'de Birleşmiş Milletler İşkenceye Karşı Sözleşmesini onayladı. Suudi Arabistan'da insan hakları Suudi Arabistan Temel Kanununun 26. maddesinde belirtilmektedir.

Suudi Arabistan'a gelen ziyaretçiler, vizeden muaf ülkelerden birinden gelmedikçe vize almak zorundadır.

<span class="mw-page-title-main">Dodi el-Fayed</span>

Dodi el-Fayed, Mısır-Birleşik Krallık vatandaşı iş insanı. Mısırlı iş insanı milyarder Muhammed el-Fayed'in oğluydu.

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan ekonomisi</span> Ulusal ekonomi

Suudi Arabistan ekonomisi, büyük ekonomik faaliyetler üzerinde güçlü bir devlet kontrolüne sahip petrole dayalı bir ekonomidir. Suudi Arabistan satın alma gücü paritesi bakımından 14. büyük ve nominal olarak dünyanın 19. büyük ekonomisidir. Suudi Arabistan dünyadaki kanıtlanmış petrol rezervlerinin %18'ine sahip olup dünyanın petrol en büyük ihracatçısıdır ve uzun yıllar OPEC'te öncü bir rol oynamıştır. Petrol sektörü neredeyse tüm hükûmet gelirlerini ve ihracat kazancını oluşturmaktadır. Özellikle de özel sektörde çalışanlarının çoğu ülkeye çalışmaya gelen yabancı işçilerden oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Adnan Kaşıkçı</span>

Adnan Kaşıkçı, aile kökeni Kayseri'ye dayanan Türk asıllı Suudi iş insanı ve sanayicidir. 1970 ve 1980'li yıllarda yaptığı uluslararası silah anlaşmaları ile Dünyanın En Zengin iş adamları listesine girmiştir. 1980'lerin başında yaklaşık 4 milyar ABD Doları değerinde net bir malvarlığına sahip olduğu tahmin ediliyor.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed bin Selman</span> Suudi Arabistan veliaht prensi ve başbakanı

Muhammed bin Selman Âl-i Suud, halk arasında MBS olarak bilinen, Suudi Arabistan veliaht prensi ve başbakanı olan bir politikacıdır. Aynı zamanda Ekonomik ve Kalkınma İşleri ve Siyasi ve Güvenlik İşleri konseylerinin başkanı olarak görev yapmaktadır. Başbakan olarak atanmadan önce 2015'ten 2022'ye kadar savunma bakanı olarak görev yaptı. Muhammed bin Selman, babasının hükûmetini kontrol ediyor ve Suudi Arabistan'ın fiili hükümdarı olarak kabul ediliyor.

<span class="mw-page-title-main">Cemal Kaşıkçı</span> Suudi gazeteci (1958–2018)

Cemal Kaşıkçı, Suudi gazeteci, köşe yazarı, yazar, eski Genel Müdür ve el-Arab News Channel'ın önceki Genel Yayın Yönetmeni.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Kaşıkçı</span>

Muhammed Halid Kaşıkçı, Suudi tıp doktoru. Suudi Arabistan Kralı İbn Suud'un kişisel doktoruydu.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Asiri</span> Suudi general

Ahmed Hasan Muhammed Asiri, Suudi bir generaldir. Asiri, Suudi Arabistan veliaht prensi Muhammed bin Selman'ın danışmanlığını yaptı ve Yemen'deki askeri operasyonu yürüten koalisyonun sözcülüğü görevini üstlendi. Ayrıca İstihbarat Genel Başkanlığı başkan yardımcısı görevinde bulundu. Cemal Kaşıkçı'nın öldürülmesi soruşturması kapsamında bu görevden alındı.

Suudi Arabistan'ın 2030 vizyonu, (İngilizce):Saudi Vision 2030, Suudi Arabistan'ın petrole olan bağımlılığını azaltma, ekonomisini çeşitlendirme ve sağlık, eğitim, altyapı, rekreasyon ve turizm gibi kamu hizmet sektörlerini geliştirme planıdır. Hedefler arasında ekonomik ve yatırım faaliyetlerini güçlendirmek, mallar ve tüketim ürünleri yoluyla ülkeler arasında petrol dışı sanayi ticaretini artırmak ve askeriye, üretim ekipmanı ve mühimmatı için hükûmet harcamalarını artırmak yer alıyor.

<span class="mw-page-title-main">Halid bin Selman</span>

Halid bin Selman bin Abdülaziz el-Suud Suudi Arabistan Kralı Selman'ın oğlu ve Veliaht Prens Muhammed bin Selman'nın kardeşi. 23 Şubat 2019'da, Suudi Arabistan savunma bakanı yardımcılığına atanırken, ağabeyi Prens Muhammed, savunma bakanı ve veliaht prens olarak görevinde kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan'da turizm</span>

Suudi Arabistan, Orta Doğu'daki 2017 yılında 16 milyondan fazla ziyaretiyle en büyük ikinci turizm merkezidir. Suudi Arabistan'daki turizm, çoğunlukla büyük ölçüde dini haclarla ilgili olsa da, eğlence amaçlı turizm sektöründe büyüme vardır. Turizm sektörü son zamanlarda büyük ölçüde artmakta olduğundan, sektörün Suudi Arabistan için ak petrol olması bekleniyor. Turizm sektörünün 2019 yılında 25 milyar dolar kazanması beklenmektedir. Potansiyel turistik yerler arasında Hicaz ve Sarawat Dağları, Kızıldeniz'e dalışlar ve çok sayıda antik kalıntılar bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Suudi Arabistan ilişkileri</span> Çin Halk Cumhuriyeti ve Suudi Arabistan Krallığı arasındaki siyasi ilişkiler

Çin-Suudi Arabistan ilişkileri, Çin Halk Cumhuriyeti ile Suudi Arabistan Krallığı arasındaki hem tarihi hem de bugünkü ilişkileri kapsar. Çin ile Suudi Arabistan arasındaki ilk resmî toplantı, 1985 yılı Kasım ayında Umman'da yer aldı. Her iki ülke arasındaki resmî diplomatik ilişkiler Temmuz 1990'da kuruldu. 1990'ların öncesinde Suudi Arabistan ile Çin Halk Cumhuriyeti arasında ikili ilişkiler yoktu.

Yemen ablukası, 2015 yılında Suudi Arabistan'ın Yemen'e müdahalesi sırasında havadan, karadan ve denizden başlatılmıştır. Amerika Birleşik Devletleri de bu ablukaya 2016 yılının Ekim ayında dahil olmuştur. Husiler'in 2017'nin sonlarına doğru Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'ı hedef alan füze saldırıları sonrası daha da ölümcül hâle getirilmiştir. Abluka sonrası Yemen halkı ileri derecede açlık çekmeye başlamıştır. Bunun sonucunda Yemen kıtlığı başlamıştır. Birleşmiş Milletler'de yapılan görüşmelerde bu kıtlık "dünyanın en ölümcül kıtlığı" olarak anılmıştır. Bu abluka sadece kıtlıkla sonuçlanmadı, aynı zamanda abluka sonrası kolera salgını da çıktı ve Dünya Sağlık Örgütü, Yemen'de koleraya yakalanan insanların sayısının 500.000'i bulduğunu açıkladı.

<span class="mw-page-title-main">Kanada-Suudi Arabistan ilişkileri</span>

Kanada-Suudi ilişkileri, Kanada ile Suudi Arabistan Krallığı arasındaki ilişkilerdir. Bu ikisi, Suudi Arabistan'ın Orta Doğu'daki en büyük ikinci ticaret ortağı olan Suudi Arabistan ile güçlü ekonomik bağları paylaşıyor, Şubat 2014'te Suudi Arabistan'ın 15 milyar dolar değerinde Kanada silahı satın almasıyla güçlenen bir ilişki. Ağustos 2018'e kadar, Kanada'da devlet burslu 16.000'den fazla Suudi öğrenci vardı.

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan-Yunanistan ilişkileri</span>

Suudi Arabistan-Yunanistan ilişkileri, Yunanistan ve Suudi Arabistan arasındaki mevcut ve tarihi ikili ilişkiyi ifade eder. Yunanistan'ın Riyad'da bir büyükelçiliği ve Suudi Arabistan'ın Atina'da bir büyükelçiliği var. Yunanistan'ın ayrıca Cidde'de bir başkonsolosluğu bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Rusya-Suudi Arabistan ilişkileri</span>

Rusya-Suudi Arabistan ilişkileri Rusya Federasyonu ile Suudi Arabistan Krallığı arasındaki ikili ilişkidir. İki ülke, iki petrol süper gücü olarak anılıyorlar ve dünya ham petrol üretiminin yaklaşık dörtte birini karşılıyorlar.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan-Suudi Arabistan ilişkileri</span>

Ermenistan ile Suudi Arabistan arasında resmi diplomatik ilişki bulunmamaktadır. Bununla birlikte, iki ülke arasındaki ilişki, muhtemelen artan Türk etkisine karşı ortak muhalefet nedeniyle, 2010'lardan bu yana önemli ölçüde ısınmaya tanık oldu.

<span class="mw-page-title-main">Suudi Arabistan'ın İstanbul Başkonsolosluğu</span> Suudi Arabistanın diplomatik temsilciliği

Suudi Arabistan'ın İstanbul Başkonsolosluğu, Türkiye'nin İstanbul kentinde bulunan ve Suudi Arabistan'a ait olan bir başkonsolosluktur. Başkonsolosluk, Beşiktaş ilçesi Konaklar Mahallesi'nde yer almaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.