Cemşid'in Kadehi

Cemşîd'in Kadehi (Cam-i Cem), İran ve Türk edebiyatlarında câm-ı cihân-ârâ (dünyayı süsleyen kadeh), câm-ı cihân-nümâ (dünyayı gösteren kadeh), câm-ı cihân-bîn (dünyayı gören kadeh), câm-ı gîtî-nümâ (dünyayı gösteren kadeh) adlarıyla da anılır. Kadeh yedi madenden oluşturulmuştur, üstünde yedi adet hat vardır. Bu çizgilerden ilkine eziyet çizgisi denir ve bu kadar şarabın bile insanı yıktığı söylenir. Cemşid Pers mitolojisinde şarabın mucidi olarak bilinir dolayısıyla kadehin özelliği içinde sadece şarap sunulmasıdır. Rivâyetlere göre kadehin içindeki şarap ne zaman bitse kendi kendine tekrar dolmaktadır. Ayrıca içine bakıldığında Dünya'nın her tarafını gösterebilen sihirli bir kadeh olduğu da söylenir. Cemşid'in ölümünden sonra kadeh keyhüsrev'e sonra da Dara'a miras kalmıştır.

Cemşid'e atfedilen Kadehin kimin tarafından icat edildiği kesin olarak belli değildir. Cemşid'den İran millî destanı Şehname'de genişçe söz edildiği halde onun böyle bir kadehi bulunduğuna dair herhangi bir bilgiye rastlanmamaktadır. Öte yandan aynı eserde Keyhüsrev'den bahsedilirken onun bu nitelikleri taşıyan bir kadehi olduğu ve bu kadehin kullanıldığı olay hakkında bilgi verilmektedir. Cemşid'in Kadehinin varlığına dair tarihsel bir kaynak yoktur.^[1][2]

Fatih Sultan Mehmet, Cemşid'in Kadehinden alttaki beyitinde bahsetmiştir:

“Çıkar câm-ı Cem’i Avnî hazînenden temâşâ kıl,

Eğer bilmek murâdınsa kemâhî kâr-ı dünyâyı.”