İçeriğe atla

Cebe

Cebe
LakabıJirqo'adai
Zurgadai
Зургаадай
DoğumЗэв (Zev)
Ölümy. 1224
BağlılığıMoğol İmparatorluğu
Çatışma/savaşlarıKalka Nehri Muharebesi

Cebe (Moğolca: Зэв, romanize: Zev; doğum ismi :Jirqo'adai (Modern Moğolca: Zurgadai); Moğolca: Зургаадай, Çince: 哲别) (ö. y. 1224)[1] Cengiz Han'ın en önemli Noyanlarından birisiydi. O Cengiz Han zamanında Targudai Khiriltug'un liderliği altında olan Tayçiut kabilesinin Besut klanına mensuptu.[2] Cebe Cengiz Han'ın idaresindeki Moğol İmparatorluğu'nun topraklarının genişlemesinde önemli bir rol oynamıştır.[3] Cengiz Han'ın generali olarak tarihteki önemli rolüne rağmen hakkında pek fazla kaynak veya biyografi bulunmamaktadır.[3] Cebe düşman askeriyken Cengiz Han onu kendi ordusuna katmış ve onu dünyanın en büyük generallerinden biri haline getirmiştir.[4] Cebe alışılagelmişin dışında ve cüretkâr hamleleri ile "Tarihteki en büyük süvari generali" olarak adlandırılmıştır.[5]

İsminin Kökeni

1201'de Chakirmaut Muharebesi esnasında atılan bir ok Cengiz Han'ı boynundan yaraladı. Bunun üzerine Cengiz Han'ın sadık komutanı Çelme, onun yarasıyla ilgilendi. Savaşı kazandıktan sonra, mağlup tarafa kendi atını boynundan vuranın kim olduğunu sordu. Bu muhtemelen yarasını gizlemek ve yanlış iddiaları ortadan kaldırmak için yapılmış bir örtmeceydi. Jirgo'adai gönüllü olarak oku atan kişinin kendisi olduğunu itiraf etti. Jirgo'adai, ayrıca kendi hayatının Cengiz Han'ın elinde olduğunu belirtti ve eğer ki Cengiz Han kendisini bağışlarsa ona hizmet edeceğini söyledi.[2] Cengiz han insanların yeteneklerine ve sadıklıklarına değer verirdi.[2] Nitekim Jirgo'adai'yi affetti ve onu kendi ordusuna kattı. Sonrasında Jirgo'adai'ye 'Cebe' bir isim verdi. Cebe, Moğolca'da hem ok hem de silah anlamına gelmektedir.[2]

Askerî hayatı

Cebe gösterdiği askeri başarılar ile Cengiz Han'ın en yakınındaki generallerinden biri olmuş ve Cengiz Han'ın gözünde Subutay ve Mukali seviyesine yükselmiştir. 1211 yılında Moğollar, Kin Hanedanı'na karşı savaş ilan etmiş ve Cebe'de bu istilalar sırasında ordunun sol kanadını yönetmiş, burada büyük askerî başarılar göstermişti. 1218 yılında Cebe, Karahıtaylar'ı işgal etme ile görevlendirildi. Aynı zamanda Karahıtay hükümdarı Kuçluk'u da öldürmesi emredildi. Cebe ve 20.000 kişilik ordusu Karahıtay Devleti'ne girince burada büyük bir törenle karşılandı. Zira Kuçluk, Budist bir Türk idi lakin halkın çoğu Müslümandı. Kuçluk, halkını Budist olmaya zorluyor ve Müslümanlara işkenceler ediyordu. Bu sebepten dolayı Karahitay halkı, Moğollar'a işgalci gözü ile bakmamış aksine Cebe ve Moğol ordusuna kurtarıcı gözüyle bakmıştır. Bu iyi niyetten ötürü Cebe, şehrin yağmalanmasını yasakladı. 1219 yılına gelindiğinde Moğollar ve Harezmşahlar arasında savaş patlak vermiş ve Cebe'de bu savaşta büyük başarılar göstermiştir. Fergana Vadisi çevresinde saldırılarda bulunan Cebe, daha sonrasında Harezmşahlar Devleti'nin başkenti Semerkant'a gelerek Cengiz Han'ın ana ordusuna katıldı.

Ölümü

Cebe Noyan'ın, Kalka Nehri Muharebesi sonunda bir Kıpçak tarafından öldürüldüğü iddia ediliyor. Cebe'nin nasıl öldüğü hala gizemini korumakta.[6]

Kaynakça

  1. ^ Stephen Pow, "The Last Campaign and Death of Jebe Noyan," Journal of the Royal Asiatic Society 27, no. 01 (2016): 49.
  2. ^ a b c d Pow, Stephen (29 Aralık 2017). "The Last Campaign and Death of Jebe Noyan". Golden Horde Review. 5 (4): 698-725. doi:10.22378/2313-6197.2017-5-4.698-725. ISSN 2308-152X. 
  3. ^ a b POW, STEPHEN (13 Eylül 2016). "The Last Campaign and Death of Jebe Noyan". Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland. 27 (1): 31-51. doi:10.1017/s135618631600033x. ISSN 0035-869X. 
  4. ^ Pow, "The Last Campaign and Death of Jebe Noyan," 31.
  5. ^ Liddell Hart, Great Captains Unveiled (1927).
  6. ^ The Last Campaign and Death of Jebe Noyan. Pow. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Cengiz Han</span> Moğol İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı (1162–1227)

Cengiz Han,, Moğol İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk Kağanı olan Moğol komutan ve hükümdardır. Hükümdarlığı döneminde gerçekleştirdiği hiçbir savaşı kaybetmeyen Cengiz Han, dünya tarihinin en büyük askerî liderlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. 13. yüzyılın başında Orta Asya'daki tüm göçebe bozkır kavimlerini birleştirip, bir ulus hâline getirerek Moğol siyasi kimliği çatısı altında toplamıştır. Cengiz Han, hükümdarlığı döneminde 1206-1227 arasında, Kuzey Çin'deki Batı Xia ve Jin Hanedanı; Türkistan'daki Kara Hıtay, Maveraünnehir; Harezm, Horasan ve İran'daki Harezmşahlar, Kafkasya'daki Gürcüler, Deşt-i Kıpçak'taki Rus Knezlikleri, Kıpçaklar ile İdil Bulgarları üzerine seferler yaptı. Bunların sonucunda Pasifik Okyanusu'ndan Hazar Denizi'ne ve Karadeniz'in kuzeyine kadar uzanan bir imparatorluk kurdu.

<span class="mw-page-title-main">Harezmşahlar Devleti</span> Orta Asyanın Harezm bölgesinde kurulu eski bir Türk devleti (1077–1231)

Harezmşahlar veya Harzemşahlar Devleti, Orta Asya'da Harezm bölgesinde Kutbeddin Muhammed Harezmşah tarafından kurulan Türk-İran geleneğine dayalı bir devlettir. Bu devlet, Anadolu Selçuklu Devleti ile 1230 yılında yapılan Yassıçemen Muharebesi sonucunda iyice zayıflamış, 1231 yılında Celaleddin Harezmşah'ın ölümü ile yıkılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ayn Calut Muharebesi</span> 1260 yılında Memlük Sultanlığı ile Moğol İmparatorluğu arasında yapılan muharebe

Ayn Calut Muharebesi,, 3 Eylül 1260'ta Memlük Ordusu ile İlhanlılar arasında, Celile Bölgesi'nin Ayn Calut mevkiinde yapılan muharebe.

<span class="mw-page-title-main">Ögeday</span> Cengiz Hanın oğlu ve 2. Moğol imparatoru

Ögeday veya Ogeday, Cengiz Han'ın oğullarından biri ve halefi. Cengiz Han'dan sonra Moğol İmparatoru olmuş ve babasının yarım bıraktığı istilaları ve devlet düzenlemesini tamamlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Moğol İmparatorluğu</span> 13. ve 14. yüzyılda hüküm sürmüş olan, tarihin bitişik sınırlara sahip en büyük kara imparatorluğu

Moğol İmparatorluğu, 13. ve 14. yüzyıllarda tarihin en büyük bitişik imparatorluğuydu. Doğu Asya'da bugünkü Moğolistan'da ortaya çıkan Moğol İmparatorluğu, en güçlü döneminde Japon Denizi'nden Doğu Avrupa'nın bazı bölgelerine kadar uzandı, kuzeye doğru Kuzey Kutbu'nun bazı bölgelerine kadar uzandı; doğuya ve güneye doğru Hint alt kıtasının bazı bölgelerine girdi, Güneydoğu Asya'yı istila etmeye çalıştı ve İran Platosu'nu fethetti; ve batıya doğru Levant ve Karpat Dağları'na kadar uzandı.

<span class="mw-page-title-main">Subutay</span> Türk olduğu düşünülen Moğol kökenli Komutan

Subutay, Cengiz Han ve Ögeday'ın başlıca stratejisti olan Moğol generali. Subutay, insanlık tarihinin en büyük bitişik imparatorluğu olan Moğol İmparatorluğu'nun genişlemesinin bir parçası olarak tarihteki diğer tüm komutanlardan daha fazla bölgeyi fethettiği veya ele geçirdiği 20'den fazla seferi yönetti ve 65 meydan muharebesi kazandı. Zaferlerini genellikle sofistike stratejileri ve birbirinden yüzlerce kilometre uzakta hareket eden orduları rutin olarak koordine etmesi sayesinde kazandı. Subutay, kendisini Orta Asya'dan Rus bozkırlarına ve Avrupa'ya götüren seferlerinin coğrafi çeşitliliği ve başarısı ile tanınır. Subutay, birçok kişi tarafından Cengiz ve Ögeday Han'ın fetihlerinde etkili olan tarihteki en büyük askeri komutan olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Baycu Noyan</span> Moğol komutan ve vali (ö. 1258)

Baycu Noyan, Batı Moğol ordularının komutanı ve Moğolların İran ve Kafkasya bölgesi valisidir. Ögeday Han, Möngke Han ve Hülâgû Han hükümdarlıkları sırasında askeri faaliyetler göstermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Celâleddin Harezmşah</span> Harezmşahlar Devletinin son hükümdarı (1220–1231)

Celaleddin Harezmşah Mengüberti ya da Celaleddin Harzemşah, Harezmşahlar Devleti'nin son hükümdarıdır. Alaaddin Muhammed'in oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan'ın Moğollar tarafından istilası</span>

Gürcistan ve Kafkasların Moğollar tarafından istilası, Orta Çağ'da Gürcistan Krallığı ve Kafkaslardaki ona bağlı vasal devletlerin 13. yüzyılda Moğol İmparatorluğu orduları tarafından istila edilmesidir. İlk muharebeler 1220 yılında Moğol öncü birlikleriyle yaşanır. 1236 yılında ise Moğol Ordusu bütün kuvvetiyle bölgeyi istila eder ve 1243 yılında Gürcistan Moğol egemenliğine boyun eğer. Devlet her yıl çok ağır bir vergi vermek zorunda kalacak ve bitip tükenmeyen Moğol seferleri için asker sağlamak durumunda kalacaktır. İlk dönemlerde güçsüz olan Gürcü direnişi gelişerek açık isyanlara dönüşecektir. Gürcistan devletinde Moğol yanlısı ve Moğol karşıtı grupların çekişmeleri ülkeyi bölecektir. 1320'li yıllarda tahta çıkan kral V. Giorgi diplomatik ve askeri alandaki başarılarıyla krallık topraklarında yeniden Moğolları yenerek egemen olacak ve devleti eski gücüne çıkaracaktır.

Hindistan'ın Moğollar tarafından istilası, 1221 – 1327 yılları arasında Hindistan yarımadasına düzenlenen çok sayıdaki Moğol İmparatorluğu istilalarını anlatır. Moğollar Kaşmir bölgesine boyun eğdirseler de Delhi Sultanlığına karşı yapılan saldırılar başarısız olur.

<span class="mw-page-title-main">Alâeddin Muhammed</span>

Alaaddin Muhammed Harezmşah Harezmşahlar Devleti'nin 1200-1221 döneminde Harezmşah unvanı ile hükümdarı idi. Saltanatının başında Büyük Selçuklu Devleti'nin çökmesi nedeniyle geniş topraklar elde etmiştir. Fakat sonradan Cengiz Han hükümdarlığı altında genişlemeye başlayan Moğollar ile savaşmak zorunda kalmıştır. Moğol orduları Harezmşah ülkesini talan ve harap edip halkına büyük zayiat verdirmişlerdir. Alaaddin Muhammed Harezmsah Moğol ordularına yenildi ve sonunda onlar tarafından kovalanıp Hazar Denizi üzerinde bir adaya saklandı ve 1221'de bu adada öldü.

<span class="mw-page-title-main">İndus Muharebesi</span> Harezmşah Devletinin yıkılmasına neden olan savaş

İndus Muharebesi Harezmşahlar Devletinin son sultanı Celaleddin Harezmşah ile Cengiz Han arasında İndus Nehri yakınlarında 1221 yılında yapılan savaştır. Cengiz Han komutasındaki Moğol ordusu, tüm Harezmşah ordusunu yok etmiş, Celaleddin'in ise kaçmasına izin vermiştir.

Cormagon Noyan, Moğol istilaları zamanı ortaya çıkmış Moğol komutan ve Moğolların İran-Kafkasya bölgesindeki birliklerin ilk komutanı.

Çelme, Cengiz Han'ın generali ve yakın bir arkadaşıydı. O Subutay'ın erkek kardeşiydi ve Uranhay klanındandı. Çelme, bir Mingan'ın veya bin adamının lideri olarak atandı.

Borokhul, Cengiz Han'ın generallerinden biriydi.

Mukali, aynı zamanda Mukhali ve Mukhulai olarak da yazılır, Cengiz Han'ın emrinde güvenilir ve saygın bir komutan ve bir Moğol generaliydi. Moğollara sadakat yemini eden Celayir lideri Gü'ün U'a'nın oğlu, Büyük Han'a ve Moğol İmparatorluğu'na sadık hizmetleriyle kazandığı "Mukali" lakabıyla tanındı. Jin Çin'in işgali sırasında Mukali, Cengiz Han'ın ikinci komutanı olarak hareket etti ve Çin Genel Valiliği'ne terfi etti ve Cengiz Han Orta Asya'yı fethetmek için ayrıldıktan sonra büyük bir özerkliğe sahip oldu. Herhangi bir avantaj elde etmek için katliam yapmaya istekli olan birçok Moğol liderinin aksine, Mukali genellikle düşmanları daha uzlaşmacı yollarla arkadaş haline getirmeye ve Çin'deki Moğol imajını değiştirmeye çalıştı. Ögeday'ın hükümdarlığı zamanında (1229-1241), Moğol generallerinin olağanüstü yetenekli generallerinin en iyisi olarak görülüyordu. Çok sınırlı kaynaklara rağmen yenilmez sicili göz önüne alındığında, muhtemelen tarihin en büyük askeri komutanlarından biridir.

Turgai Nehri Muharebesi, Harezmşahlar devleti ile Moğol İmparatorluğu arasındaki ilk muharebedir. Muharebe Turgai nehri sahilinde gerçekleştiği için böyle isimlendirilir. 1219 senesinin Nisan ayında gerçekleşen muharebenin kesin tarihi bilinmemektedir. Günümüz tarihçileri muharebenin sonuçsuz bittiği görüşündedirler.

Orta Asya'nın Moğol istilası, Moğol ve Türk kabilelerin 1206 yılında Moğol Platosu'nda birleşmesinden sonra meydana gelmiştir. Cengiz Han'ın 1221 yılında Harezmşahlar Devleti'ni fethetmesiyle tamamlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Harezmşahlar’ın Moğollar tarafından istilası</span>

Harezm'in Moğol istilası 1219 ile 1221 yılları arasında gerçekleşti, Cengiz Han komutasındaki Moğol İmparatorluğu birlikleri Orta Asya'daki Harezmşahlar Devleti topraklarını işgal etti.

<span class="mw-page-title-main">İran ve Mezopotamya’nın Moğollar tarafından istilası</span>

Moğolların İran'ı fethi, 1219 ile 1258 yılları arasında Orta Doğu ve Orta Asya'daki İslam devletlerine karşı üç Moğol seferini içermektedir. Bu seferler, Harezmşah hanedanının, Nizârî-İsmaili Devleti'nin ve Bağdattaki Abbasi Halifeliğinin sona ermesine ve İran'daki yerlerine Moğol İlhanlı hükûmetinin kurulmasına yol açmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.