Caz, ilk kez ABD'nin güney eyaletlerinde, 1900'lerin başında gelişmeye başlamış bir Afro-Amerikan müzik türüdür. 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında New Orleans, Louisiana'daki Afrikalı-Amerikalı topluluklarda ortaya çıktı. Caz müziği, mavi notalar, senkop, swing, çoklu ritim, atışma ve doğaçlama tekniklerini kullanır; Afrikalı-Amerikalı ve Batı müziği tekniklerinin harmanlanmasıdır. Bu müziğin dünya ile tanışması ise 1917 yılında Dixieland Jazz Band'in ilk plaklarının piyasaya çıkmasıyla olmuştur. 1920 ile 1930'larda popülerliğinin artmasıyla başta ABD olmak üzere tüm dünya genelinde Caz Çağı yaşanmıştır. Caz yalnızca geçmişte değil, bugün dahi çok sevilen ve ünü gün geçtikçe artan müzik türlerinden biridir. 1920'lerin Caz Çağı'ndan bu yana, geleneksel müzik ve popüler müzikte önemli bir müzikal ifade biçimi olarak kabul edilmiştir.
Caz müziği yirminci yüzyıl başlarında keşfedildiği topraklar olan ABD'den çıkıp dünyaya yayılma sürecinde ve günümüze gelene kadar birçok alt türe (New Orleans, Swing, Kansas, Çingene cazı, bebop, cool, avangart, serbest caz, Latin caz, soul, füzyon, caz rock, smooth, caz funk, etno caz, asit caz) ayrılmış ve sayısız müzik türü ve geleneğiyle etkileşime girmiştir.
Cazın kökeni Eski Afrika - ruhani törenler, blues ve ragtime - ve batı dünyası geleneklerinden - Avrupa ordu bandoları- gelir. 19. yüzyıl'ın başında oluşmasından sonra caz stilleri yayılmaya, müzik akımlarını etkilemeye başlamıştır. Caz kelimesinin kökeninin o dönemin argosundan geldiği düşünülmektedir. Önerilen anlamlar enerjik, ruhani ve titreşimlidir.
Cazın ilk yıllarında en çok beslendiği akım blues'dur. Blues, Amerika'ya gelen köle Afrikalıların halk müziğidir. Caz da Afrika'daki geleneksel müzikten kaynaklanmıştır. Bu nedenle caz, pek çok caz müzisyeni için Güney Afrikalıların icat ettiği bir müziktir.
Caz müziği 1880′lerde New Orleans'ta gelişmeye başladı ve 1920′lerin başında New York, Los Angeles ve Chicago'da yapılan kayıtlarla son şeklini aldı.[1]
Ordu bandolarının müzik aletleri caz müziğinin en önemli enstrumanları olmaya başlamıştır: nefesliler, üflemeliler ve vurmalı gitarlar. Geneli alaylı olan zenci müzisyenler, kendi ufak gruplarını kurmaya başlamış, gezici olan ve cenazelerde çalan bu gruplar, müziğin kısa sürede çok sayıda kişiye ulaşmasını sağlamıştır.
Savaş sonrasında açılan siyahlara özel okullar ve sivil topluluklar daha fazla eğitimli müzisyen yetişmesine olanak sağlamıştır. Lorenzo Tio ve Scott Crabbe klasik Avrupa müzik eğitiminden geçen ilk caz müzisyenlerindendir. Eğitilmiş yetenekler, ürettiklerinin daha uzun ömürlü olmalarını sağlamış ve doğaçlama müziklerine katkıda bulunmuştur.
Caz Çağı
King & Carter Caz Orkestrası Houston, Teksas, Ocak 1921'deki fotoğrafı
1920'den 1933'e kadar ABD'de içki yasağı dönemi'nde alkollü içkilerin satışı yasaklandı, bu ise yasadışı gizli içki satılan barların ortaya çıkmasına neden oldu; bunlar popüler müzik, dans şarkıları, yeni şarkılar ve şov melodileri yapılan "Caz Çağı"nın canlı mekanları haline geldi. Caz ahlaksızlık olarak ünlenmeye başladı ve eski nesillerin birçok üyesi, Kükreyen 20'lerin çökmekte olan değerlerini destekleyerek onu eski kültürel değerlere tehdit olarak gördü. Princeton Üniversitesi'nden Henry van Dyke şöyle yazdı: "... bu müzik değil. Bu sadece işitme sinirlerinin tahrişi, fiziksel tutku tellerinin şehvetli bir alayı."[2]The New York Times Sibirya köylülerinin ayıları korkutmak için caz kullandığını, ancak köylülerin tencere ve tava kullandığını bildirdi; Başka bir hikaye, ünlü bir orkestra şefinin ölümcül kalp krizine cazın neden olduğunu iddia etti.[2]
1919'da, Kid Ory'nin New Orleans'lı müzisyenlerden oluşan Orijinal Creole Jazz Band'ı, 1922'de kayıt yapan New Orleans kökenli ilk siyah caz grubu oldukları San Francisco ve Los Angeles'ta çalmaya başladı.[3][4] Aynı yıl Bessie Smith ilk kayıtlarını yaptı.[5] Chicago "Hot Jazz"ı geliştiriyordu ve King Oliver, kontrabascı Bill Johnson'a katıldı. Bix Beiderbecke, 1924'te The Wolverines'i kurdu.
Güney siyahi kökenlerine rağmen, beyaz orkestralar tarafından çalınan caz dans müziği için daha büyük bir pazar vardı. 1918'de Paul Whiteman ve orkestrası San Francisco'da hit oldu. Victor Talking Machine Şirketi ile sözleşme imzaladı ve 1920'lerin en iyi grup lideri oldu, sıcak caza beyaz bileşen katarak Bix Beiderbecke, Jimmy Dorsey, Tommy Dorsey, Frankie Trumbauer ve Joe Venuti gibi beyaz müzisyenleri işe aldı.
1924'te Whiteman, George Gershwin'in orkestrası tarafından ilk kez seslendirilen Rhapsody in Blue adlı eserini ısmarladı. Caz kayda değer bir müzik formu olarak tanınmaya başladı. Olin Downes, The New York Times'daki konseri değerlendirirken, "Bu beste olağanüstü bir yeteneği gösteriyor, çünkü kendi türünün çok ötesinde amaçları olan, ustası olmaktan uzak olduğu bir formla mücadele eden genç bir besteciyi gösteriyor.... Bütün bunlara rağmen, kendisini önemli ve genelde son derece özgün bir biçimde ifade etmiştir. ... İlk teması ... sadece bir dans melodisi değildir. ... dinleyicinin ilgisini hemen çeken, değişen ve zıt ritimlerde ilişkilendirilen ve birleştirilen bir fikir veya birkaç fikirdir."[6]
Cazın gelişimi
Ünlü Caz ve Ragtime piyanisti Jelly Roll Morton.Ragtime: Bunun başlangıcı, siyahilerin, çeşitli törenlerde söyledikleri eski şarkılardır. Parçayı, ritmik bir şekilde ayrı ayrı ve birçok sesin meydana getirdiği ses dizisi takip eder. Cazın 1917 yılına kadar sürmüş olan bu devresinde yetişen musikişinasların en ünlüsü Jelly Roll Morton'dır. Bu devrede çalınan parçalardan günümüze tek bir plâk bile kalmamıştır.
Blues: Amerikalı siyahilerin çalışma sırasında söyledikleri halk şarkılarından oluşan blues, cazı meydana getiren en önemli unsurdur. İfade muhtevası bakımından siyahilerin iç sıkıntısını, hüznünü ifade eder.
Hot Caz: Cazın perdeye ve sahneye geçmesinden sonra gelişen melodilerle meydana gelmiştir. Bu gelişmede herkes kendi stilinde bir solo yapar.
Cuse: Hot Caz'ın devamı ve daha olgunlaşmışıdır. Bu gelişimle cazın karakteri kesin olarak belli olmuş, caz bütün yönleriyle olgunlaşmış ve tamamlanmış bir müzik haline gelmiştir. Bütün bu gelişim içinde özellikle klasik müzik parçalarının caz müziğine uydurulması ön planda yer alır. Bu çağda, Louis Armstrong, Coleman Hawkins, Lester Young, Roy Eldridge, Glenn Miller gibi büyük caz sanatçıları yetişmiştir.
Cazda ölçü dört zamanlıdır. Dört zamanlı ölçünün zayıf zaman denilen ikinci ve dördüncü vuruşlarının vurgulanmış ve temponun dinleyenlere dans etme arzusu verecek şekilde hafiflik ve rahatlıkla yaşatılması cazın başlıca özelliğidir. Caz, armoni bakımından da müziğin doğasını beslemiş ve klasik armoniden ayrı bir armoni şekli geliştirilmiştir.
Bir caz topluluğu, çalgılar bakımından melodi (ezgi) ve ritim (dizem) olmak üzere iki bölüme ayrılır. Ezgi bölümünde trompet, trombon, klarnet, saksofon, gibi nefesli çalgıları; dizem bölümünde piyano, kontrbas, gitar ve davul vardır. Keman, flüt, akordiyon, mandolin gibi çalgılar ya az kullanılır ya da hiç kullanılmaz. Caz müzik topluluklarında genelde saksofon, trompet, klarnet, trombon, piyano, kontrbas, gitar gibi çalgılar kullanılır. İnsan sesi ön plandadır. Bestelenmiş şekliyle seslendirilmiş olmasının yanı sıra genellikle doğaçlama olarak çalınması en büyük özelliğidir.
Caz müziğini tanımlamak güçtür, ama olası tanımları arasında genel kabul gören, önemli bir öğesinin doğaçlama olduğudur. Doğaçlamanın kökenleri yine Afrika'ya dayanmaktadır. Özellikle blues'da sık rastlanan atışma, tek başına doğaçlamadır.
Doğaçlamanın formu zamanla değişmiştir. İlk zamanlarda sadece atışma iken, daha sonra sözlere ve nihayetinde melodiye yerleşmiştir. Dixieland cazında, müzisyenler sırayla melodiler çalarak, bir şekilde atışmaktadırlar. Daha sonra oluşan klasik caz formunda ise müzisyenler belirli bir melodiye bağlı kalarak doğaçlama yapmaktadır. Bu nedenle caza sürekli yeni bir yorum getirilmektedir.
Swing döneminde, büyük bandolar notalarla düzenlemeler yapmışlar, diğer yandan solo müzisyenleri doğaçlamalarına bu çerçevede devam etmişlerdir. Bebop'ta ise doğaçlama daha fazla alan bulmuş, en başta, çalınan melodi doğabilir olmuştur.
Müzisyenlerden biri doğaçlamaya başlayınca diğer müzisyenler ona eşlik edebilir ya da birkaç akor ile arka plana geçebilir.
Swing 1930'lu yıllarda ortaya çıkan caz akımı. 20. yüzyılın en popüler caz hareketlerinden biri.
Rock, 1950'lerde ABD'de "rock and roll" olarak doğan, 1960'larda ve sonrasında farklı tarzlara ayrılarak özellikle İngiltere ve ABD'de gelişen bir müzik türüdür. Kökleri 1940'ların ve 1950'lerin rock and roll'una dayanır. Rock and roll ise blues, rhythm and blues ve country müzikten yoğun biçimde esinlenmiştir. Rock müzik; electric blues ve folk, caz, klasik müzik gibi diğer müzik kaynaklarından da esinlenir.
Louis Daniel Armstrong, Amerikalı caz müzisyenidir.
Rhythm and Blues ; caz, rap, gospel ve blues karışımı, ilk olarak Afrika kökenli Amerikalıların ürettiği müzik türü.
Azerbaycan müziği, Kafkas, Orta Asya ve İran ağırlıklı etkileri görülür. Tar, kemençe, ut, bağlama, balaban, zurna, kaval, nağara, garmon, tütek, tef ve davul kullanılan başlıca müzik aletleridir.
Tuba, genellikle pirinç ve bakırdan imâl edilen, geniş, konik borulu ve pistonlu üflemeli bir çalgıdır.
Progresif rock 1960'ların sonlarında ve 1970'lerin başlarında "ağırlıklı olarak Britanyalı grupların rock müziğini yeni sanatsal seviyelere çekme girişiminin" sonunda ortaya çıkmıştır.
1920 ve 1930'lu yıllarda, zamanın caz müziği ile Harlem, New York'ta oluşmuş bir dans türü. Lindy Hop gelişimi sırasında ünlü olan ve öncesindeki birçok dansın karışımıdır fakat temel olarak Caz, Tap, Breakaway ve Charleston danslarından esinlenmiştir. Jive, Boogie-Woogie ve akrobatik Rock and Roll'un öncüsüdür. Çoğunlukla bir caz dansı olarak tanımlanır ve Swing danslarının bir üyesidir.
Benjamin David "Benny" Goodman Amerikalı bir caz klarnetçisi ve "Swing'in Kralı" olarak bilinen grup lideridir.
Sidney Bechet, Amerikan caz saksofoncusu, klarnet müzisyeni ve besteciydi.
Ferdinand Joseph LaMothe, Jelly Roll Morton takma adını kullanan, kariyerine Louisiana, New Orleans'te başlamış Amerikan besteci, grup lideri, arjantör,caz ve Ragtime piyanisti.
Joseph Nathan OliverKing Oliver ya da Joe Oliver olarak da bilinen Amerikalı caz kornet çalıcısı ve grup lideri.
Wynton Learson Marsalis ; Amerikalı trompetçi, besteci, öğretmen, müzik eğitimcisi ve Jazz at Lincoln Center'in sanat yönetmeni. Marsalis'in bestelediği Blood on the Fields, Pulitzer Müzik Ödülü'ne layık görülen ilk caz bestedir. Hayatı boyunca birçok ödül kazanmıştır.
Caz Çağı, 1920'lerde ve 1930'larda caz müziğinin ve dans tarzlarının ülke çapında hızla popülerlik elde ettiği dönemdir. Caz Çağı'nın kültürel yansımaları öncelikle cazın doğduğu yer olan Amerika Birleşik Devletleri'nde hissedildi. New Orleans’ta Afrika ve Avrupalı müziğin bir karışımı olarak ortaya çıkan caz, bu dönemde daha geniş kültürel değişimlerde önemli rol oynadı ve pop kültürüne olan etkisi uzun süre devam etti. Caz Çağı'na genellikle Kükreyen Yirmiler ile bağlantılı olarak atıf yapılır. Amerikalı yazar F. Scott Fitzgerald, ilk olarak 1922'deki kısa öykü koleksiyonu Caz Çağı Öyküleri'nin adında bu terimi ilk defa kullanarak terimle genel olarak ilişkilendirilmektedir.
James Fletcher Hamilton Henderson Amerikalı bir piyanist, grup lideri, aranjör ve bestecidir, big band caz ve swing müziğinin gelişiminde önemli bir figürdür. Henderson, oldukça üretken siyah müzik aranjörlerinden biriydi ve Duke Ellington ile birlikte caz tarihinin en etkili aranjör ve grup liderlerinden biri olarak kabul edilir. Henderson'ın etkisi çok büyüktür. Dixieland ve hareketli dönemler arasındaki boşluğun kapatılmasına yardımcı oldu. "Smack" Henderson olarak da bilinir..
Ethel Waters, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu. Waters konserlerde ve Broadway sahnesinde sıklıkla caz, swing ve pop müzik icra etti. Kariyerine 1920'lerde blues söyleyerek başladı. Waters'ın kayda değer kayıtları arasında Dinah", "Stormy Weather", "Taking a Chance on Love", "Heat Wave", "Supper Time", "Am I Blue?", "Cabin in the Sky", "I'm Coming Virginia" ve "His Eye Is on the Sparrow"'un kendi versiyonu vardır. Waters, Akademi Ödülü'ne aday gösterilen ikinci Afrikalı Amerikalıydı. Kendi televizyon programında başrol oynayan ilk Afrikalı Amerikalı ve Primetime Emmy Ödülü'ne aday gösterilen ilk Afrikalı-Amerikalı kadındı.
Bir gitar solosu, klasik, elektro veya akustik bir gitarda çalınmak üzere önceden yazılmış melodik bir pasaj, enstrümantal bölüm veya tüm müzik parçasıdır. 20. ve 21. yüzyıl geleneksel müziklerinde ve blues, swing, caz, jazz fusion, rock ve metal gibi popüler müziklerde, gitar soloları genellikle virtüöz teknikleri ve çeşitli derecelerde doğaçlama içerir. Klasik gitarda gitar soloları genellikle nota ile yazılmış olan, oda müziği ve konçerto gibi klasik müzik formlarında da kullanılmaktadır.
Caz füzyonu, 1960'ların sonlarında müzisyenlerin caz armonisini ve doğaçlamayı rock müzik, funk ve ritim ve blues ile birleştirdiği bir müzik türüdür. Rock and roll'da popüler olan elektro gitarlar, amfiler ve klavyeler, özellikle rock and roll dinleyerek büyüyen caz müzisyenleri tarafından kullanılmaya başlandı.
Bu liste caz türlerinin bir listesidir.
Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır. Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir. Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.
