İçeriğe atla

Cayatu Han Tuğ Timur

Cayatu Han Tuğ Timur
Çin imparatoru
Hüküm süresi16 Ekim 1328-26 Şubat 1329
Önce gelenArigiba Han
Sonra gelenKutuktu Han
Hüküm süresi8 Eylül 1329-2 Eylül 1332
Önce gelenKutuktu Han
Sonra gelenRinçinbal Han
Doğum16 Şubat 1304
Ölüm2 Eylül 1332
HanedanBörçigin
Yuan Hanedanı

Cayatu Han Tuğ Timur (MoğolcaЗаяат хаан ᠵᠠᠶᠠᠭᠠᠲᠤ
ᠬᠠᠭᠠᠨ
; Çince: 札牙篤汗; pinyin: Zháyádǔ Hàn; 16 Şubat 1304-2 Eylül 1332) veya Wenzong (元文宗), Moğol İmparatorluğu'nun nominal olarak 12. hanı ve Çin Yuan Hanedanı'nın sekizinci imparatorudur.[1] Saltanatı 1304'ten 1329 yılına ve daha sonra birkaç ay sonra 1329'dan 1332 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Cayatu Han, ilk önce 15 yıl tahtta kaldıktan sonra kardeşi Kutuktu Han lehine tahttan çekildi. Ancak Kutuktu Han'ın birkaç ay sonra ölmesinden sonra tekrar tahta çıktı.

Tuğ Timur, babasının sadık yandaşları sayesinde Hayşan'ın soyunu yeniden tahta çıkardı ancak ağabeyi Kutuktu Han'ın ailesine zulmetmiş ve daha sonra kendisine yaptıklarından dolayı pişmanlık duyduğunu ifade etmiştir.

Tuü Timur birçok kültürel etkinliği gerçekleştirdi, şiir yazdı, resim yaptı ve klasik Çin metinlerini okudu.[2] Oldukça yetkin şiir ve hat sanatının örnekleri günümüze ulaşmıştır. "İmparatorluk Hanedanı'nın dünyayı yönetmek için büyük kurumları" adlı derlemeyi yönetti ve yakından izledi. Bu metinsel üretim aracılığıyla, geçmişin idari uygulamalarını ve kurallarını değerlendiren ve Yuan hanedanı yönetiminde yeni bir bölümü dört gözle bekleyen saltanatını yeni bir başlangıç olarak ilan etti.[3] Ancak saltanatı kısa sürdü ve yönetimi, 1328'deki veraset mücadelesini kazanmasına yardım eden Kıpçaklı El Timur ve Merkidli Bayan gibi güçlü bakanların elindeydi.

Kaynakça

  1. ^ Herbert Franke, Denis Twitchett, John King Fairbank-The Cambridge History of China: Alien regimes and border states, 907–1368, p. 535.
  2. ^ Frederick W. Mote-Imperial China 900–1800, p. 471.
  3. ^ On Cho Ng, Q. Edward Wang-Mirroring the past, p. 184.

Ek okuma

  • The Cambridge History of China By Denis Twitchett, Herbert Franke, John K. Fairbank 0-521-24331-9, Cambridge University Press, 1994
  • Mediaeval Researches from Eastern Asiatic Sources By E. Bretschneider, Routledge 0-415-24486-2, Routledge, 2001
  • "The Chaghadaids and Islam: the conversion of Tarmashirin Khan (1331–34)". The Journal of the American Oriental Society, 1 October 2002. Biran
  • Moule, Arthur C. (1957). The Rulers of China, 221 BC-AD 1949. Londra: Routledge. OCLC 223359908. 
Cayatu Han Tuğ Timur
Resmî unvanlar
Önce gelen:
Arigiba Han
Çin imparatoru
1328-1329
Sonra gelen:
Kutuktu Han
Önce gelen:
Kutuktu Han
Çin imparatoru
1329-1332
Sonra gelen:
Rinçinbal Han

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Naymanlar</span> Moğolistanda yaşamış göçmen kabile

Nayman, Moğol İmparatorluğu kurulmadan önce Moğolistan'da yaşamış göçebe kabile. Kökenleri bilinmemekle birlikte Türk dilleri konuştukları için Türk halklarından olduğu tahmin edilmektedir. Bugünkü Kazakistan'ın kuzeydoğusu ile Moğolistan'ın batısında yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Moğol İmparatorluğu</span> 13. ve 14. yüzyılda hüküm sürmüş olan, tarihin bitişik sınırlara sahip en büyük kara imparatorluğu

Moğol İmparatorluğu, 13. ve 14. yüzyıllarda tarihin en büyük bitişik imparatorluğuydu. Doğu Asya'da bugünkü Moğolistan'da ortaya çıkan Moğol İmparatorluğu, en güçlü döneminde Japon Denizi'nden Doğu Avrupa'nın bazı bölgelerine kadar uzandı, kuzeye doğru Kuzey Kutbu'nun bazı bölgelerine kadar uzandı; doğuya ve güneye doğru Hint alt kıtasının bazı bölgelerine girdi, Güneydoğu Asya'yı istila etmeye çalıştı ve İran Platosu'nu fethetti; ve batıya doğru Levant ve Karpat Dağları'na kadar uzandı.

<span class="mw-page-title-main">Hanbalık</span>

Hanbalık, Kubilay Han tarafından kurulan Yuan Hanedanı'nın başkenti idi. Günümüz Pekin şehrinin merkezinde yer almaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Li Shimin</span>

Li Shimin, İmparator Taizong ya da Tai Tsung, 626-649 yılları arasında Çin imparatoru.

<span class="mw-page-title-main">Guangwu</span>

İmparator Guangwu, Çin'in Han Hanedanı'nın imparatoru ve Doğu Han Hanedanı'nın kurucusudur. Saltanatı MS 25'ten MS 57 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Qinzong</span> 12. Yüzyılda hüküm sürmüş Çinli imparator

İmparator Qinzong veya asıl adıyla Zhao Ji (趙桓), Çin'in Song Hanedanı'nın dokuzuncu imparatorudur. Saltanatı 1126'dan 1127 yılına kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Mingan</span> Askeri birim

Mingan, Cengiz Han tarafından oluşturulan 1000 birimlik bir sosyal-askeri birimdi. Bu gruptan 1000 kişilik bir Moğol alayı oluşturulabilir. Orta Asya göçebeleri tarafından onlu sisteme dayalı olarak geliştirilen eski örgütlenme yönteminin bir parçasıdır. 10.000 birim ve askeri içeren Tumen en büyük gruptu ve on mingana bölündü. Bir Mingan, 10 jaghun veya 100 arbandan oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Moğolların Kaifeng Kuşatması</span>

1232'den 1233'e kadar süren Kaifeng Kuşatması'nda Moğol İmparatorluğu, Curçen Kin Hanedanı'nın başkenti Kaifeng'i ele geçirmiştir. Moğollar ve Curçenler, 1211'de Curçenlerin Moğolların vasallık teklifini reddetmesinden başlayarak yaklaşık yirmi yıldır savaşta bulunmaktaydı. Ögeday Han; biri kendisi, diğeri ise kardeşi Tuluy tarafından yönetilen iki orduyla Kaifeng'i kuşatmak üzere yola çıkmıştır. Kuvvetlerin komutanlığı; ordular tamamen bir araya gelince, kuşatmayı yöneten Subutay'a verilmiştir. Moğollar, 8 Nisan 1232'de Kaifeng surlarına ulaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Liu Xiang (bilgin)</span>

Liu Xiang veya onursal adıyla Zizheng, Batı Han Hanedanı döneminde yaşamış bir Çinli matematikçi, tarihçi, astronom ve devlet adamı. Polimatik bilimsel uzmanlık alanları arasında tarih, edebi bibliyografya ve astronomi vardı. Özellikle geniş imparatorluk kütüphanesinin kataloglanması ve düzenlenmesi konusundaki bibliyografik çalışmalarıyla tanınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ming-Tibet İlişkileri</span>

Tibet ile Çin'in Ming hanedanı (1368-1644) arasındaki ilişkilerin kesin doğası belirsizdir. İlişkinin analizi, modern siyasi çatışmalar ve Westphalia egemenliğinin kavramın var olmadığı bir zamanda uygulanmasıyla daha da karmaşıklaşıyor. Çin Halk Cumhuriyeti tarafından yayınlanan bir kitap olan “Çin'in Tibet'inin Tarihsel Durumu” Ming sarayının Tibet liderlerine çeşitli unvanlar vermesine ki bu unvanların haleflerine Ming başkentine seyahat etme olanağı sağlıyordu, Tibetlilerin unvanları tam olarak kabul etmesine ve Ming hanedanının Tibet üzerinde tartışmasız bir egemenliğe sahip olduğunu iddia ediyor. Çin'deki bilim adamları da Tibet'in 13.yy'dan beri Çin'in ayrılmaz bir parçası olduğunu ve dolayısıyla Ming İmparatorluğu'nun bir parçası olduğunu savunuyorlar. Bununla birlikte, Turrell V. Wylie, Melvin C. Goldstein ve Helmut Hoffman gibi Çin dışındaki çoğu bilgin, ilişkinin bir hükümdarlık olduğunu, Ming unvanlarının yalnızca nominal olduğunu ifade etti. Tibet'in Ming kontrolü dışında bağımsız bir bölge olarak kaldığını ve basitçe Tibet ile ilişkileri kesen İmparator Jiajing’e(1521-1566) kadar haraç ödediğini söylerler.

Arigiba Han Shangdu'da Yuan hanedanının tahtına kısa bir süreliğine oturan Arigiba, Yesün Temür'ün oğluydu. Babası Yesün Temür'den sonra Yuan Hanedanı'nın yedinci imparatoru olması gerekirken bir darbeyle tahta geçen rakibi tarafından tahttan indirilmiştir. Çin İmparatoru olmasının yanında Moğol İmparatorluğu'nun 11. Büyük Hanı olarak kabul edilir, ancak imparatorluğun bölünmesi nedeniyle bu hükümranlığı sadece resmi anlamda kabul edilir. Arigiba, en kısa hüküm süren Yuan imparatorudur.

Ping, Çin'in Han Hanedanı'nın 13. imparatorudur. Saltanatı MÖ 1'den MS 6 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Ruzi Ying, Çin'in Han Hanedanı'nın 14. imparatorudur. Saltanatı MÖ 6'dan MS 9 yılına kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Koryo-Hıtay Savaşları</span>

Koryo-Hıtay Savaşları, 10. ve 11. yüzyıllar arasında Kore'nin Koryo Hanedanı ile Çin'de Hıtay önderliğindeki Liao Hanedanı arasında meydana gelen savaşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Ningzong</span>

Ningzong veya asıl adıyla Zhao Kuo (趙擴), Çin'in Song Hanedanı'nın 13. imparatorudur. Saltanatı 1194'ten 1224 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Yesün Timur Han veya Taiding (元泰定帝), Moğol İmparatorluğu'nun nominal olarak 10. hanı ve Çin Yuan Hanedanı'nın altıncı imparatorudur. Saltanatı 1323'ten 1328 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Kutuktu Han</span> Yuan dönemi Çin imparatoru (1300-1329)

Kutuktu Han Huslen veya Mingzong (元明宗), Moğol İmparatorluğu'nun nominal olarak 13. hanı ve Çin Yuan Hanedanı'nın dokuzuncu imparatorudur. Saltanatı 1329 yılında ölümüne kadar yalnızca birkaç ay sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Rinçinbal Han</span>

Rinçinbal Han veya Ningzong (元寧宗), Moğol İmparatorluğu'nun nominal olarak 14. hanı ve Çin'in Yuan Hanedanı'nın 10. imparatorudur. Saltanatı 1332 yılında ölümüne kadar yalnızca birkaç ay sürmüştür.

Jin Hanedanlığı'nın altıncı imparatoru olan Jin İmparatoru Zhangzong, kişisel adıyla Madage ve Çinceleştirilmiş adıyla Wanyan Jing, Çin'deki Curçen yönetiminde hüküm sürmüştür. Zhangzong, 20 Ocak 1189'dan 29 Aralık 1208'e kadar saltanat sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Moğol hükümdarları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu listede Moğol İmparatorluğu'nu yöneten Moğol hükümdarları yer almaktadır.