Cavalleria rusticana

Cavalleria rusticana
Köylü Namusu

Özgün isim	Cavalleria rusticana
Müzik	Pietro Mascagni
Libretto	Giovanni Targioni-Tozzetti ve Guido Menasci
Gala	17 Mayıs 1890
İlk gösterim yeri	Teatro Costanzi, Roma
Oyuncular	Santuzza: bir köylü kızı, soprano Turiddu: askerlikten yeni dönmüş bir köylü genç, tenor Lucia: annesi, contralto Alfio: bir köylü arabacı, bariton Lola: karısı, mezzo-soprano

Cavalleria rusticana (Köylü Namusu), Pietro Mascagni tarafından bestelenmiş, Giovanni Verga tarafından yazılan aynı adlı bir kısa oyundan uyarlanan librettosu Giovanni Targioni-Tozzetti ve Guido Menasci tarafından hazırlanmış tek perdelik İtalyanca bir operadır. Prömiyeri 17 Mayıs 1890'da Roma'da Teatro Costanzi'de yapılmıştır. 1893'ten beri uygulanan sahneleme geleneklerine göre bu opera eseri, çok zaman Ruggero Leoncavallo tarafından bestelenmiş Palyaçolar (Pagliacci) adlı iki perdelik opera eseri ile birlikte sahnelenmektedir.

Cavalleria rusticana Mascagni'nin sahnede başarı kazanan ilk operasıdır ve bestelediği 16 operadan en iyi bilinenidir. Cavalleria rusticana dışında İris ve L'amico Fritz dünya opera evlerinin standart repertuvarında bulunan Mascagni operalarıdır. İtalyan opera evleri bazen İsebeau ve İl Piccolo Marat operalarını da sahnelemektedirler. Cavalleria rusticana o kadar popüler olmuştur ki Mascagni'nin 1945'te ölümünden sonra sadece İtalyan opera evleri tarafından yaklaşık olarak 14.000 defa sahnelenmiştir.^[1]

Temmuz 1888 Milano'da bir müzik evi sahibi olan Edoardo Sonzogno], daha önce hiç sahnelenmiş operası olmayan genç İtalyan bestecilerine açık bir yarışma tertip ettiğini açıkladı. Bu yarışmaya katılmak için bestecilerin yeni besteledikleri bir perdelik yeni bir operayı 5 ünlü İtalyan müzik kritiği ve besteciden oluşan bir jüriye sunmaları gerekmekteydi ve jürinin seçtiği 3 yeni opera eseri Roma'da Sonzogno tarafından finanse edilerek sahnelenecekti.

Mascagni bu yarışmayı son eser gönderme tarihinden 2 ay önce duydu ve Livorno'da İtalyan Krallık Bahriye Akademisi'nde edebiyat profesörü olan arkadaşı Giovanni Targioni-Tozzetti'den bir libretto hazırlamasını istedi. Targioni-Tozzetti, Giovanni Verga'nın iyi bilinen bir kısa öykü ve tiyatro oyunu olan Cavalleria rusticana eserini opera konusu olarak seçti. Targioni-Tozetti ve iş arkadaşı Guido Menasci librettonun metnini yazmaya başladılar ve parça parça Mascagni'ye gönderdiler. Sonunda Mascagni yarışmanın son eser gönderme tarihinde eserini jüriye vermeye başardı. Yarışmaya 73 opera eseri verildi ve 5 Mart 1890'da jüri seçtiği üç operanın ismini ilan etti. Bunlar Niccola Spinelli'nin hazırladığı Labilia, Vincenzo Ferroni'nin hazırladığı Rudello ve Pietro Mascagni'nin Cavalleria rusticana eserleri idi.^[2]

Cavalleria rusticana'nın ilk sahnelenmesi bir sansasyon yarattı; o gece Mascagni seyirci tarafından alkışla 40 defa sahneye çağrıldı ve yarışmayı kazandı. Eser, o yıl Teatro Costanzi'de kapalı gişe oynadı. Eser, birçok İtalyan opera evinde ve Berlin'de de sahnelendi. O zamandan beri eser dünya opera evi sahnelerinin bir demirbaşı olmuştur.

Verga'ın bu aynı adlı hikâyesi iki başka besteci tarafından da opera olarak bestelenmiştir. Bunlar "Stanislao Gastaldon" tarafından Mala Pasqua operası ve "Domenico Monleone"nin aynı Cavalleria rusticana isimli operasıdır. Bunlar da Sonzogno'nun düzenlediği yarışmaya girmek için hazırlanmışlardır. Özellikle ikincisi Amsterdam'dan başlayarak Avrupa opera evlerinde sahnelenmeye başlanmış; ama 1907'de Mascagni'nin teklif hakkı olduğu nedeni ile İtalyan mahkemeleri tarafından İtalya'da sahnelenmesi yasaklanmıştır. Bunun üzerine eserinin sahnelenmesini sağlamak için Monleone bestesini aynen koruyarak yeni bir libretto kullanmış ve eserinin hem içeriğini hem de ismini değiştirmiştir.

Ulvi Cemal Erkin ve Fuat Türkay tarafından "Köylü Namusu" ismi ile Türkçeye çevrilen eser ilk kez 13-15 Ocak 1950 tarihinde Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahnelenmiştir. Eserde, Leyla Gencer Santuzza ve Aydın Gun Turiddu rollerini oynamışlardır.

Zaman: Paskalya yortusu sabahı

Mekân: Sicilyada bir köy

Genç bir köylü olan Turiddu askerlik hizmetinden yeni dönmüştür. Turiddu askerdeyken sözlüsü olan Lola köyün zenginlerinden biri sayılabilecek arabacı Alfio ile evlenmiştir. Buna karşılık olarak Turiddu da köyün genç kızlarından biri olan Santuzza'yı baştan çıkartmıştır. Opera başladığı zaman Santuzza'yı çok kıskanan Lola, Turiddu ile evlilik dışı bir ilişki kurmuştur.

Sahne dışından, Turiddu'nun bir Sicilya havası (O Lola, c'hai di latti la cammisa) söylediği uzaktan duyulur. Sahne açıldığında köyün meydanı görülmektedir. Bir tarafta bir kilise bulunmaktadır ve diğer tarafta ise Lucia'nin şarap dükkânı vardır. Lucia oğlu Turiddu ile şarap dükkânının üst katındaki dairede oturmaktadır. Köylüler meydanda dolanmakta ve güzel ilkbahar hakkında bir şarkı ile Meryem hakkında bir ilahi söylemektedirler. Bazı köylüler kiliseye giderler; diğerleri ise hala şarkı söyleyerek meydandan ayrılırlar.

Turiddu'nun çocuğuna hamile olan Santuzza, onun kendini Lola ile aldattığından şüphe etmektedir ve bu yüzden çok endişelidir. Santuzza Lucia dükkânından çıkarken ona yaklaşır ve Turiddu'nun nerede olduğunu sorar. Lucia oğlunun sipariş etmiş olduğu yeni şarapları getirmek üzere yakındaki daha büyük kasabaya gittiğini söyler. Santuzza buna pek inanmaz ve Turiddu'nun geçen akşam üzeri köyde görüldüğünü söyler. Lucia Santuzza'yı konuşmak için dükkânına çağırır. Tam o sırada Alfio arabası ile etrafında koşuşan köylülerle birlikte gelir. Arabacılık mesleğinin zevklerinden ve karısının güzelliğinden bahse koyulur. Alfio Lucia'dan en iyi şarabından getirmesini ister. Lucia bu şarabın bittiğini ve Turiddu'nun yeni siparişi getirmek için komşu kasabada olduğunu bildirir. Alfio ise karşılık olarak daha bu sabah erkenden Turiddu'yu evi yakınlarında gördüğünü açıklar. Lucia buna şaşırır ama daha fikrini belirtmeden Santuzza tarafından susturulur.

Alfio sahneden ayrılır. Kilise içindeki koro Regina Coeli ilahisini söylemektedir. Dışarıda meydanda köylüler bir Paskalya ilahisi söylerler ve Santuzza da onlara katılır. Köylüler kiliseye girerler ama Santuzza ve Lucia dışarıda meydanda kalırlar. Lucia Santuzza'ya, neden Alfio ile konuşurken Alfio'nun o sabah Turiddu'yu evinin yakınında gördüğünü söylediği zaman kendisine susup cevap vermeme işareti verdiğini sorar. Santuzza Voi lo sapete - "Şimdi sen de öğren" şarkısını söyler ve Lucia'ya nasıl Turiddu'nun kendisini kandırdığının ve sonra da Lola ile tekrar ilişkiye girdiğinin hikâyesini anlatır. Lucia Santuzza'ya acımaya başlar; çünkü o aldatılıp bir gayrimeşru çocuğa gebe olması dolayısıyla köylüler tarafından sanki aforoz edilmektedir. Aynı nedenle kiliseye alınmamaktadır; Santuzza Lucia'ya kiliseye giderek kendi ruhu için dua etmesini ister.

Turiddu sahneye girer. Santuzza ona köyden ayrılma taklidi yapıp Lola'yı görmeye gittiği için çok ağır çıkışır. Bu sırada Lola da şarkı söyleyerek meydana girer. Santuzza'yı alaya alır ve kiliseye gider. Turiddu da kiliseye giderek Lola'yı takip etmek istemektedir. Ama Santuzza ona sarılıp kendisinden ayrılmaması için yalvarmaya başlar. Turiddu kızı iter ve onun yere düşmesine neden olur. Sonra da kiliseye gider. Alfio karısı Lola'yi aramak için meydana gelir. Santuzza ona karısının kendisini Turiddu ile aldatmakta olduğunu açıklar.

Sahne boşalır ve orkestra intermezzo havasını çalmaktadır.

Köylüler kiliseden çıkmaya başlarlar. Turiddu kendini çok iyi hissetmektedir çünkü Lola ile buluşmuştur ve Santuzzza da ortalıktan kaybolmuştur. Arkadaşlarını annesinin şarap dükkânına çağırır ve orada bir meyhane şarkısı söylemeye başlar (Viva, il vino spumeggiante - "Çok yaşa akan şarap"). Alfio da dükkâna gelir. Turiddu ona şarap ısmarlamak ister ama Alfio bunu kabul etmez. Kadınlar ayrılırlar ve Lola'yı da birlikte götürürler. Alfio ile Turiddu bir ağız dalaşına girerler ve Alfio Turiddu'yu düelloya çağırır. Sicilya geleneklerine göre iki adam birbirleriyle kucaklaşırlar ve bu sırada yine geleneğe uyarak düelloyu kabul ettiğini bildirmek için Alfio'nun kulağını ısırır ve kan çıkardığı için bu düellonun birinin kan döküp ölünceye kadar devam edeceğine işaret eder. Alfio sahneden ayrılır. Turiddu Lucia'yi geri gelmesi için çağırır. Annesine biraz hava almak için köyün dışına gideceğini ve hiç geri dönmezse Santuzza'ya ve onun çocuğuna iyi bakmasını istediğini söyler. (Un bacio, mamma! Un altro bacio! — Addio! - "Bir öpücük anne!; bir daha öpücük! Elveda sana!").

Turiddu hızla dükkândan ayrılır. Ağlayan Lucia evinin önünde ne yaptığını bilmez halde aşağı yukarı yürümeye başlar. Santuzza gelir ve hemen Lucia'yi kucaklar. Köylüler ikisi etrafında toplanırlar. Uzaktan sesler gelmeye başlar. Köylü kadınların biri "Turiddu öldürüldü." diye bağırır. Santuzza baygınlık geçirir; Lucia da etrafını saran köylü kadınların kolları arasına yığılıp kalır.

Mascagni partisyonu standart büyüklükte bir orkestra için hazırlanmıştır:

• 2 flüt ve 1 pikolo flüt, 2 obua, 2 klarinet, 2 fagot,
• 4 korno, 2 trompet, 3 trombon, tuba,
• Vurmalı sazlar: timpani, üçgen, bas davul, yan davul, gong, notalı çanlar,
• arp, org ve
• yaylı çalgılar.

• O Lola, c'hai di latti la cammisa - canzone sicilyana Turiddu
• Il cavallo scalpita, Alfio
• Voi lo sapete, o mamma, arya Santuzza
• Tu qui, Santuzza, ikili Santuzza ve Turiddu
• Senfonik intermezzo - birinci ile ikinci sahne arasinda
• Viva il vino spumeggiante, brindisi - Turiddu
• Mamma, quel vino è generoso, Turiddu

Cavalleria rusticana operasi icin 60 tane tam ses kayidi bulunan plak, teyp ve disk bulunmaktadır.^[4]

• Pietro Mascagni - Cavalleria Rusticana: Senfonik intermezzo

Sahnelenen temsillerin videoya çekilmesi ile yapılan video kayıtları yanında Cavalleria rusticana için özel olarak sinema yapımları bulunmaktadır:

• 1916: Direktör:Ugo Falena, Başrol:Gemma Bellincioni Mascagni'nin partisyon notlarına uyan sessiz film. Başroldeki aktris ayni zamanda şarkıcı olup Santuzza olarak İtalya dışındaki opera prömiyerlerinde de rol almıştır.
• 1953: Direktör:Carmine Gallone. Aktörler görüntü; opera şarkıcıları sesi sağlamışlardır. Örneğin Alfio rolünü Anthony Quinn oynanmış, sesi Tito Gobbi tarafından sağlanmıştır. ABD'de sinemalarda Fatal Desire adıyla gösterilmiştir.
• 1968: Direktör: Åke Falck. Roller: Fiorenza Cossotto - Santuzza; Gianfranco Cecchele - Turiddu; Giangiacomo Guelfi- Alfio ve Anna di Stasio-Lucia. (Orkestra ve koro La Scala, Milano. Orkestra şefi: Herbert Von Karajan.)
• 1982: Direktör: Franco Zeffirelli Roller: Plácido Domingo- Turiddu; Yelena Obraztsova - Santuzza; - Renato Bruson - Alfio ve Fedora Barbieri - Lucia.

• Opera
• Pietro Mascagni

Wikimedia Commons'ta Cavalleria rusticana ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Cavalleria Rusticana orijinal Iİtalyanca librettosu [1] (İtalyanca) (Erişme tarihi: 8.6.2009)
• [2] Cavalleria Rusticana IMDb sitesinde (Erişme tarihi:14.6.2009)
• Resmi "Pietro Mascagni" web sitesi, [3] 28 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. . (Erişme tarihi:14.6.2009)
• "Cavalleria Rusticana 1968 - Herbert von Karajan" maddesi You Tube "Cavvalleria Rusticana" operasi tümünün video kaydı Online:[4] 26 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişme tarihi:22.6.2017)