Cantino Haritası

Cantino Haritası, doğu ve batıdaki Portekiz coğrafi keşiflerini gösteren ve günümüze kadar gelebilmiş en eski dünya haritası. İsmini Ferrara Dükü için çalışan ve haritayı 1502 yılında Portekiz'den İtalya'ya kaçıran Alberto Cantino'dan alır. Bu dönemde özellikle Portekiz ve İspanya kendi keşiflerini ve bunları gösteren haritaları devlet sırrı olarak saklamak ve korumaktadır. Kâşifler veya devletler arasında bilgi akışı çok sınırlı olmaktadır. Amerikanı resmeden bu ilk haritada Karayipler ve Florida kıyıları ile Afrika kıtası, Avrupa ve Asya önemli hassasiyetle haritalandırılmıştır. Bunun yanı sıra harita, Brezilya kıyılarının bir kısmını resmettiği için de ayrı bir öneme sahiptir. Brezilya kıyıları Portekizli kâşif Pedro Alvares Cabral tarafından 1500 yılında keşfedilmiş^[1] ve daha sonra Gonçalo Coelho ve Amerigo Vespucci tarafından keşifleri derinleştirilmiştir.

16.yüzyılın başında, Lizbon birçok farklı milletten insanın şehre gelerek şöhret ve servet peşinde koştuğu bir metropol kentiydi. Aynı zamanda şehir, dünyanın farklı bölgelerine yapılan seyahatlerden gelen bilgileri ve belgeleri arayan ajanlarla doluydu. Bu ajanlardan bir tanesi de Alberto Cantino idi. Lizbon'a Ferrara Dükü tarafından göstermelik olarak bir at satıcısı göreviyle gönderilmiş ancak gerçekte yapması istenen Portekizlilerin yaptıkları coğrafi keşiflere dair bilgi toplamasıydı. Cantino'nun ajanlıkta başarılı olduğu Dük'e yazdığı 17 ve 18 Ekim 1501 tarihli mektuplarda görülmektedir. Mektuplarda ünlü Portekizli kâşif Gaspar Corte-Real’in en son seyahatinde Newfoundland’e ulaştığını Portekiz Kralı I. Manuel’e aktardığını anlatır.

Cantino haritasının Lizbon’da bulunan ve tüm Portekiz keşiflerinin tümünün işlendiği ana haritanın bir kopyası olduğu düşünülmektedir. Casa da Índia adı verilen Portekiz kurumu, Padrão Real isimli bu haritayı çizen ve denizaşırı yolculuklarda kaptanlara veren yetkili devlet dairesiydi.^[2] Cantino’nun bu çok gizli kurumda çalışan bir Portekizli haritacıya rüşvet vererek haritanın bir kopyasını Aralık 1501 ile Ekim 1502 tarihleri arasında çıkarttığı düşünülmektedir. Cantino’nun Ferrara Düküne 19 Kasım 1502 tarihinde gönderdiği mektupla birlikte haritayı da gönderdiği biliniyor. Haritanın arkasında Latince olarak “Carta de navigar per le Isole nouam trovate in le parte de India: dono Alberto Cantino al S. Duca Hercole” yazmaktadır. Çizeri belli olmayan bu haritaya Cantino Haritası denmektedir.

Harita İtalyanları o zamanlara kadar bilmedikleri bölgeler açısından aydınlattıysa da kısa bir dönem sonra yeni Portekiz keşifleri sayesinde harita güncelliğini yitirecektir.Ancak bu olgu haritanın önemini azaltmamalıdır. Harita sayesinde İtalyanlar Brezilya kıyıları ve Güney Amerika bölgesi hakkında önemli bilgilere ulaşmışlardır. Cantino Haritası, İtalyanlar tarafından yapılan Canerio Haritasına kaynaklık etmiş, bu harita da Lorraine Dükü Rene için 1507 yılında Martin Waldseemüller tarafından yapılan görkemli Waldseemüller Haritasına öncülük etmiştir.

Harita, birbirine yapıştırılan üç parçadan oluşmaktadır. Ferrara'daki Dükalık Kütüphanesinde saklanan haritalar 90 yıl sonra Papa VIII. Clement zamanında Modena'daki bir saraya alındı. İki yüz yıl sonra 1859 yılında bu saray yağmalanınca Cantino Haritası kayboldu. Aynı yıl harita Estense Kütüphanesi Genel Müdürü Guiseppe Boni tarafından Modena'daki bir kasapta bulunur. Harita şu anda İtalya, Modena'daki Estense Kütüphanesindedir.

• Harvey, Miles The Island of Lost Maps: A True Story of Cartographic Crime. New York:Random House, 2000. ISBN 0-7679-0826-0 (İngilizce)
• Rodrigues, Jorge Nascimento; Devezas, Tessaleno Portugal - O Pioneiro da Globalização. Famalicão, Portugal:Centro Atlântico, 2007. ISBN 978-989-615-042-6. (Portekizce)
• Sezgin, Fuat; Amerika Kıtasının Müslüman denizciler Tarafından Kolomb Öncesi Keşfi ve Piri Reis, 2013. ISBN 978-975-23-1065-0.

• [1] Modena Üniversitesi Kütüphanesindeki harita, 04 Ekim 2009 tarihinde erişilmiştir.