İçeriğe atla

Canfeda Kethüda Hâtun Çeşmesi

Koordinatlar: 40°46′07″K 29°55′10″D / 40.76861°K 29.91944°D / 40.76861; 29.91944
Canfeda Kethüda Hâtun Çeşmesi
Harita
Diğer ad(lar)Büyük Çeşme
Genel bilgiler
KonumOrhan, İzmit, Kocaeli
Koordinatlar40°46′07″K 29°55′10″D / 40.76861°K 29.91944°D / 40.76861; 29.91944
YaptıranCanfeda Hatun
Tamamlanma16. yüzyıl
Yenileme1826
2008 (restorasyon)
YenileyenSu’eda Usta
Teknik ayrıntılar
MalzemeKesme taş ve mermer

Canfeda Kethüda Hâtun Çeşmesi, Kocaeli'nin İzmit ilçesinde Orhan mahallesindeki Orhan Camii karşısında bulunan, 16. yüzyıl yapısı çeşme.

III. Murad'ın annesi Nurbanu Sultan'ın câriyelerinden biri olan ve Osmanlı sarayında kethüda olarak görev yapan Canfeda Hatun tarafından inşa ettirilmiştir.[1] "Büyük Çeşme" olarak da bilinir.[2] Kocaeli de dahil, İstanbul ve çevresinde başka birçok hayratları bulunan Canfedâ kethüdâ Hatun'un[3] İzmit'te günümüze gelebilmiş tek çeşmesidir. Canfeda Hatun'un İzmit’te toplamda on dört adet çeşmesi ve buralara bağlı su yollarının olduğu Vakıf muhasebe kayıtlarından bilinir ancak bu çeşmeler harap olarak yıkılmış veya farklı bir baninin sahiplenmesiyle ilk banisi unutulmuştur.[2]

Çeşme, kareye yakın bir plan şemasında, kesme taş ve mermer malzemeden inşa edilmiştir. Mermerden yapılmış, oyma tekniği ile süslenmiş aynalığı vardır. Aynalıkta ‘’S’’, ‘’C’’ kıvrımları ve istiridye kabuğu yer alır.[4]

19. yüzyıla harap halde gelen çeşme, II. Mahmud'un hazinedarı Su’eda Usta tarafından 1826'da yeniden inşa ettirilmiştir.[2][5] Çeşmenin doğu cephesinde bulunan süslemelerin onarım esnasında eklendiği düşünülür.[4]

Çeşmenin üst kısmında, II. Mahmud devrinde onarım gördüğüne dair oldukça büyük bir kitabe vardır. Kitabede şu ifade bulunur:

“ Sahibetü'l-hayrat Canfedâ Kethüda Kadın merhûmenin İnikmid derûnunda inşâ ve icrâsına muvaffaka oldukları, çeşmeleri su yollarının murûr-i zaman ile müşrif-i harâb ve mu'attal olmağla mu'ahharan mennba'ından külliyen ta'mir ve çeşmelere icrâya muvaffak olan hâlâ ser levha-i, şehinşâh-ı cihân hazret-i Gâzi Sultan Adlî Mahmûd Hân medde zilâl-i, devletehü ilâ ahiri'd- devrân efendimiz hazretlerinin harem-sarây-ı hümâyûnlarında hazinedar ustalık, rütb-i celilesiyle şereyâb olan aliyyetü'ş-şan Su'âda Usta hazretlerinin i'mârına muvaffak oldukları hayrâtdır. Sene 1242 (m.1826)„

Alınlık üzerinde çelenk içerisine alınmış II. Mahmud'un tuğrası bulunmaktadır.[4] Tuğra, 1927 yılında çıkan kanun gereği 1928 yılında kazınmıştır. Çeşme, 2008 yılında restore edilmiştir.[5]

Kaynakça

  1. ^ "Canfeda Kethüda Kadın Çeşmesi - Kocaeli". Kulturportali.gov.tr sitesi. 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021. 
  2. ^ a b c Karademir, Ayşenur. "Harem-i Hümayun Kethüdası Canfeda Hatun'un Serveti ve Vakıfları". Vakıflar Dergisi, Sayı: 50, Yıl: Aralık 2018. 11 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021. 
  3. ^ "Canfedâ Kethüda Hatun Çeşmesi" (PDF). Volkan Şenel,Seyfettin Karaosmanoğlu, Zeynep Güney, Bahadır Yıldız. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2008. 2008. 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021. 
  4. ^ a b c Gökler, Burak Muhammed. "Kocaeli Çeşmelerinde Batı Etkili Süslemeler" (PDF). 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021. 
  5. ^ a b "Geçmişe yolculuk yaptıran 'Canfedâ Kethüda Hâtun Çeşmesi'". Belediye. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi web sitesi, 3 Ağustos 2019. 7 Mayıs 2021. 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İzmit</span> Kocaelinin bir ilçesi

İzmit, Türkiye'nin Kocaeli ilinde bulunan bir ilçedir. İzmit Körfezi'nin doğu kıyısında, Marmara Bölgesi'nin Çatalca-Kocaeli bölümünde yer almaktadır. 22.03.2008 tarih ve 5747 Sayılı Kanuna göre tüzel kişilikleri kaldırılan Kuruçeşme, Bekirpaşa, Alikahya ve Akmeşe ilk kademe belediyelerinin Saraybahçe İlk Kademe Belediyesine katılması ve bu belediyenin adının İzmit olarak değiştirilmesiyle kurulup Kocaeli Büyükşehir Belediyesi'nin idaresi altına alınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tophane Çeşmesi</span>

Tophane Çeşmesi ya da I. Mahmud Çeşmesi, İstanbul’un Tophane Meydanı'nda yer alan çeşmedir. Osmanlı Padişahı I. Mahmud tarafından 1732 yılında yaptırılmıştır. İstanbul’un üçüncü büyük çeşmesidir ve şehirdeki en yüksek duvarlı çeşmedir. Tarih kitabesi şair Nafihi'ye aittir. 1. Mahmud Han Çeşmesi adıyla da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Saliha Sultan (II. Mustafa'nın eşi)</span> II.Mustafanın Kadını ve I.Mahmud Hanın validesi. Valide Sultan ( 1730 -1739)

Saliha Sultan Osmanlı padişahı I. Mahmud'un annesi, Valide Sultan ve Sultan II. Mustafa'nın eşiydi.

<span class="mw-page-title-main">Odabaşı Camii</span>

Odabaşı Camii, Has Odabaşı Camii ya da Has Odabaşı Behruz Ağa Cami; bir Mimar Sinan camisidir. Etrafındaki yerleşim bölgesi de Odabaşı semti olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Bereketzade Çeşmesi</span>

Bereketzade Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu semtinde yer alan bir duvar çeşmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ferruh Kethüda Camii</span> İstanbulda cami

Ferruh Kethüda Camii; İstanbul ili, Fatih ilçesi, Ayvansaray mahallesi, Mahkemealtı Caddesi üzerinde yer alır. Kanuni Sultan Süleyman'ın sadrazamı Semiz Ali Paşa'nın kethüdası yani kahyası olan Ferruh Ağa tarafından 1562-63 tarihinde inşa ettirilmiştir. Mezarı caminin ön tarafındaki hazire içinde bulunmaktadır. Mimar Sinan'ın eseri olan cami, Osmanlı döneminde Halvetiyye tarikatının Sünbüliye koluna ait bir tekke olarak da kullanıldığı için Balat Tekkesi adıyla da ünlenmiştir. Tekkeye ait diğer bölümler zaman içinde yıkılıp ortadan kalkmıştır. Külliyeden günümüze sadece cami ve çeşme kalabilmiştir. Dikdörtgen planlı olarak, kesme taştan inşa edilen caminin mihrabı baştan başa Tekfur Sarayı imalatı olan değerli çinilerle kaplıdır. Duvarlarındaki diğer Tekfur çinileri 1940'lı yıllarda çalınmış ve tahrip edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İzmit Saat Kulesi</span> Kocaelinin İzmit ilçesinde bulunan bir saat kulesi

İzmit Saat Kulesi ya da diğer adıyla Kocaeli Saat Kulesi, Kocaeli'nin merkezi İzmit'te yer alan bir saat kulesidir. Hem ilin hem de şehrin sembolleri arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Malatyalı İsmail Ağa Çeşmesi</span>

Malatyalı İsmail Ağa Çeşmesi, Malatyalı İsmail Ağa tarafından 1617 yılında Üsküdar'da yaptırılmıştır. Gündoğumu caddesi ile Dönme Dolap sokağının kesiştiği köşedeki Malatyalı İsmail Ağa Camii'nin duvarına bitişik ve önündedir. Çeşme mermerle kaplıdır. 1706 yılında Kethüda Gülnuş Hatun tarafından tamir ettirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Başdurak Camii</span> İzmir, Türkiyede bir cami

Başdurak Camii, İzmir'in Konak ilçesinde bulunan, Kemeraltı Çarşısı'nın ana güzergâhlarından olan Anafartalar Caddesi üzerindeki cami.

<span class="mw-page-title-main">Saliha Sultan Çeşmesi</span>

Azapkapı Saliha Sultan Çeşmesi, İstanbul Azapkapı'da Lale Devri sonrasında I. Mahmud'un annesi Saliha Sultan tarafından yaptırılan çeşme. Sokollu Mehmet Paşa Camii, Saliha Sultan Sıbyan Mektebi ve Yeşildirek Hamamı ile beraber bir külliye oluşturması için tasarlanmıştır. Tarihsel süreç içerisinde çeşitli koruma ve düzenlemelere uğramıştır. İlk olarak 1953 yılında geniş kapsamlı bir şekilde restore edilen çeşme, son olarak da 2005 yılında onarılmıştır. Çeşmenin bir "meydan çeşmesi" olma özelliğini kaybetmesinde kent içindeki konumunun ve yaşanan yoğun trafiğin etkisi büyüktür. Meydan çeşmesi özelliğini kaybetmesi, görsel anlamdaki algısını da değiştirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İshak Ağa Çeşmesi</span> İstanbulda çeşme

İshak Ağa Çeşmesi, Onçeşmeler, On Çeşmeler, Beykoz Çeşmesi, Behruz Ağa Çeşmesi ya da I. Mahmud Çeşmesi, İstanbul'un Beykoz ilçesindeki bir çeşmedir. I. Süleyman'ın has odabaşı olarak görev yapan Behruz Ağa tarafından, daha önceleri bir Bizans çeşmesinin bulunduğu alana yaptırıldı. Zamanla harap hâle gelen ve suyu akmayan çeşme, Temmuz 1746'da başlayan ve 1746 ya da 1747 yılında tamamlanan çalışmalar sonucunda İstanbul Gümrük Emini İshak Ağa tarafından yenilendi. İnşa edildiği dönemde bir mesire alanında yer alırken bölgede yapılaşmanın artmasıyla şehir dokusu içinde kaldı. 1948 öncesinde üç; 1948-1950, 1986, 2005-2006 ve 2016-2017 yıllarında ise birer kez onarımdan geçti. Yapılan değişikliklerle kemerleri, üst örtüsü ve yan cephelerinde değişiklikler meydana gelirken kalemişi süslemeler eklendi. 1972'den beri korunması gereken tarihî eser statüsünde olan çeşme, Vakıflar Genel Müdürlüğü mülkiyetinde olup günümüzde işlevseldir.

<span class="mw-page-title-main">Kayseri Ulu Camii</span> Tarihî cami

Kayseri Ulu Camii, Türkiye'nin Kayseri ilinde şehir merkezinde bulunan, 12. yüzyılın ortalarına doğru inşa edilmiş camidir.

<span class="mw-page-title-main">Fevziye Camii</span> İzmitte bir cami

Fevziye Camii, Kocaeli'nin İzmit ilçesinde bulunan ilk defa 16. yüzyılda inşa edilmiş, kültür mirası değeri taşıyan camidir.

<span class="mw-page-title-main">Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi (Kadıköy)</span> İstanbul, Kadıköyde yer alan tarihî bir çeşme

Mısırlı Osman Ağa Çeşmesi ya da kısaca Osman Ağa Çeşmesi, İstanbul'un Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir. Üzerindeki kitâbesine göre Bâbüssaâde Ağası Mısırlı Osman Ağa tarafından 1621 ya da 1622'de yaptırılsa da bu kitâbenin bu çeşmeye ait olmayabileceği ihtimali de ortaya atılmıştır. Bir müddet sonra teknesi çukurda kalan ve işlevini de yitiren çeşme, 1980'lerde yapılan çalışmayla imar hattına taşındı ve kot farkı giderildi. Zaman içerisinde ön cephesine, dinlenme taşları ile onları birbirine bağlayan tekne ağzı taşı eklendi. 2020'de yapılan restorasyon çalışmasıyla birlikte tekrar faaliyete geçti.

<span class="mw-page-title-main">Yoğurtçu Çeşmesi</span> Kadıköyde bir çeşme

Yoğurtçu Çeşmesi ya da Yoğurtçu Parkı Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Kadıköy ilçesinde yer alan bir çeşmedir.

<span class="mw-page-title-main">Hoşyar Kadın Çeşmesi</span> İstanbul, Beyoğlunda yer alan tarihî bir çeşme

Hoşyar Kadın Çeşmesi ya da Huşyar Kadın Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesindeki bir çeşmedir. Osmanlı Padişahı II. Mahmud'un eşi Hoşyar Kadın tarafından, kitâbesine göre "ölen kızı Mihrimah Sultan'ın ruhu için" 1840 ya da 1841 yılında yaptırıldı. Zaman içerisinde çeşmenin teknesi, yol hizasının altında kaldı. Günümüzde mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğünde olan ve suyu akmayan çeşmenin bir bölümü yıkık hâldedir.

<span class="mw-page-title-main">Orhan Camii</span>

Orhan Camii, İzmit'te, Orhan Mahallesi bulunan 14. yüzyıl Osmanlı camisi.

<span class="mw-page-title-main">Derviş Paşa Çeşmesi (Zeytinburnu)</span> İstanbulda çeşme

Derviş Paşa Çeşmesi, İstanbul'un Zeytinburnu ilçesinde, Takkeci İbrahim Ağa Camii'nin kuzey ve doğu avlu duvarlarının köşesinde bulunan duvar çeşmesi.

<span class="mw-page-title-main">Kocahıdır Çeşmesi</span> Kırklarelideki bir çeşme

Kayyumoğlu Çeşmesi, Kırklareli ili Merkez ilçesinde bulunan bir çeşmedir.

Kara Umur Bey Çeşmesi veya Hacı Hasan Çeşmesi, Kırklareli ili Merkez ilçesinde bulunan bir çeşmedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.