Camili Köyü Camisi
 | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Borçka, Artvin |
| Koordinatlar | 41°28′44″K 41°53′55″D / 41.47889°K 41.89861°D |
| İnanç | İslam |
| Mimari | |
| Mimari tür | Gürcü mimarisi |
| Özellikler | |
| Minare sayısı | 1 |
Camili Köyü Camisi veya Hertvisi Camisi, tarihsel Maçaheli bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı ve eski adı Hertvisi olan Camili köyünde bulunan tarihi bir camidir. Köyün Hertvisi adının değiştirilmesinden sonra Camili Camii olarak adlandırılmıştır. Hertvisi Camii, Maçaheli vadisinin Türkiye tarafında tespit edilmiş sekiz ahşap camiden biridir.[1]
Hertvisi Camii, tasarım ve üslup bakımından, renkli iç mekân ve özgün motifler açısından hem Artvin bölgesindeki diğer ahşap camiler, hem de Gürcistan'ın Acara bölgesindeki camilerle ortak özelliklere sahiptir.[2]
Tarihçe
Bir imam-hatip görevlendirmesi hakkındaki bir berata dayanarak Hertvisi Camii'nin 1819 yılından önce yapıldığı tahmin edilmektedir. Söz konusu ahşap cami bir çığ düşmesi sonucunda yıkılınca, tahminen 1855 yılında bugünkü cami inşa edilmiştir.[3] 1890'ların başlarında Maçaheli vadisini dolaşmış olan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze’nin verdiği bilgiye göre ise Hertvisi Camii, köydeki eski kilisenin yıkılıp yapı malzemesi olarak kullanılmasıyla inşa edilmiştir. Ancak 1855 yılında, Znelieti (ძნელიეთი) köyü yakınında “Kvirkvina” (კვირკვინა) adını taşıyan kaya yerinden koparak bu camiyi yıkmış, çok sayıda insanın da ölümüne yol açmıştır.[4] Bu bilgiye bakarak bugünkü caminin 1855 yılından sonra inşa edildiği söylenebilir.
Camili Camii, 2005 yılında Trabzon Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından tescil edilerek koruma altına alınmıştır. Ne var ki buna rağmen caminin iç mekândaki ahşap unsurları 2018 yılındaki restorasyon sırasında verniklenmiş ve renkli iç süslemeleri tamamen ortadan kaldırılmış.[5] Oysa bu gibi tarihi yapılarda özgün olmayan müdahalelerin tespit edilmesi durumunda, uygun restorasyon yöntemleriyle orijinal katmanın tespit edilerek özgün renklerin tüm yüzeyde açığa çıkarılmasının mümkün olduğu bilinmektedir.[5] Nitekim Denizli ilinin Çivril ilçesine bağlı Bayat köyünde 19. yüzyılda inşa edilmiş olan caminin restorasyonunda özgün süslemeler olduğu gibi korunmuştur.[6]
Mimari
Yeni Hertvisi Camii, moloz taş temel üzerine tamamen ahşaptan boğaz geçme tekniğiyle yapılmıştır.[7] Caminin daha geç tarihte yapılmış tek şerefeli bir minaresi bulunmaktadır. Yaklaşık olarak kare bir plana sahip olan caminin ana girişi, kuzey cephesindeki yer alır ve iki kanatlı bir kapının asılı bu girişin üzeri sonradan bir sundurmaya örtülmüştür. Caminin ayrıca doğu cephesinde tek kanatlı kapının asılı olduğu ikinci bir girişi bulunmaktadır. Caminin ahşap mihrabı dikdörtgen bir çerçeve içine yerleştirilmiş olup yarım daire forma sahiptir. Ana giriş kapısının sağ ve sol tarafında sekiler mevcut olup sağ taraftaki sekideki merdiven mahfil katına çıkışı sağlamaktadır. Caminin çayısı, yatay ve dikey olarak duvardan duvara atılan ahşap hatıllarla oturtulmuş olup, kubbe dört ahşap dikmeye dayanır. Çatı örtüsünü taşıyan dört adet ana ahşap dikmenin dışında, mahfil katı taşıyan iki adet ahşap dikme daha bulunmaktadır.[5]
Zeminden yükseğe konumlanan vaaz kürsüsü, ahşap malzemeden yapılmıştır ve form olarak kiliselerde bulunan ambona benzemektedir.[7] Caminin duvar panosundaki dört yapraklı yonca haç biçiminde olduğundan dolayı yapı ustasının Hristiyan olduğu tahmin edilmektedir. Camide geometrik kompozisyonlar, nesneli kompozisyonlar, bitkisel kompozisyonlar ve kitabe görülmektedir. Caminin kapısında oyma, mihrabında kafesleme, minberinde acur, kafesleme ve çakma, mahfilinde kafesleme ve çakma, tavanında ve duvar panolarında çakma, pencere altı şebekesinde kafesleme, kubbesinde ise kalemişi ve bağdadi bulunmaktadır.[8]
Bölgede bulunan ahşap camiler üzerine Gürcistan'da yapılan bir çalışma, buradaki cami iç mekanlarının önceleri kök boyalar ile renklendirildiğini ifade ederken 19. yüzyılın sonlarından itibaren ise zanaatkarların daha geniş bir renk yelpazesiyle coşkulu bir etki yaratmak amacıyla ticari kimyasal boyaları benimsediğini ortaya koymaktadır.[9]
Motifler
Camide bitkisel motif olarak yaprak, vazodan çıkan çiçekler, S-C kıvrımları, gonca gül, palmet, 21 yapraklı çiçek, 15 yapraklı çiçek, 14 yapraklı çiçek, 6 yapraklı çiçek ve 4 yapraklı çiçek, geometrik motif olarak ok, baklava dilimi, daire, dikdörtgen, kare ve üçgen, nesnesel motif olarak balıksırtı ve fırça motifi kullanılmıştır.[10]
Galeri
İç mekan (2018 yılı restorasyon öncesi)
Kat balkonu işlemeleri (2018 yılı restorasyon öncesi)
Kubbe kasnağı, üst kat (2018 yılı restorasyon öncesi)
Renkli işleme detayları (2018 yılı restorasyon öncesi)
Kalem işi kubbe (2018 yılı restorasyon öncesi)
Kalem işi kubbe detayı (2018 yılı restorasyon öncesi)
Cami kapısı (2018 yılı restorasyon öncesi)
Mihrap (2018 yılı restorasyon öncesi)
Vaaz kürsüsü işleme detayı, Bolnisi haçı motifi (2018 yılı restorasyon öncesi)
Minber detay (2018 yılı restorasyon öncesi)
Tavanı (restorasyon sonrası)
Minaresi (restorasyon sonrası)
Uzaktan görünümü (restorasyon sonrası)
Kaynakça
- ^ "Esra Karahan, Artvin İli Camili Havzası'nda Konut Üretimi Tasarım ve Yapım Yöntemlerine İlişkin Model Önerisi, İstanbul, 2020, s. 63". 26 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2023.
- ^ Fidan, M. Emir (2017). Nigali Vadisi Camilerinin İç Mekân Tasarımı Üzerine Bir Araştırma. DOKAP Bölgesi Uluslararası Turizm Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Karadeniz Teknik Üniversitesi. s. 37. 26 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2023.
- ^ ""Camili Köyü Merkez Camii - Artvin" - Türkiye Kültür Portalı". 26 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2023.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 196" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Şubat 2023.
- ^ a b c "Rümeysa Coşkun - Banu Çelebioğlu, "Artvin Borçka'daki Yığma Ahşap Camiler"". 26 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2023.
- ^ ""Bayat Camisi Süslemeleri Eski Haline Dönüyor"". 28 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ a b Taşkan, Demet (2011). Artvin ili Borçka ve Hopa ilçeleri camilerinde ahşap süslemeler (Yüksek Lisans). Gazi Üniversitesi. ss. 8-14. 1 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2023.
- ^ Demet Taşkan (2011). "Artvin İli Borçka ve Hopa İlçeleri Camilerinde Ahşap Süslemeler" (PDF). dspace.gazi.edu.tr. 20 Şubat 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.
- ^ Suzanne Harris-Brandts, Angela Wheeler, Vladimer Shioshvili (2018). The Wooden Mosques of Adjara: Islamic Architectural Heritage in Georgia (İngilizce ve Gürcüce). s. 20. 26 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2023.
Such labor-intensive paints were used sparingly, often to highlight areas of carving. But in the late nineteenth century, artisans embraced increasingly-available commercial chemical paints in order to decorate more of the mosques’ interiors in a broader range of colors, often to exuberant effect.
- ^ Demet Taşkan (2011). "Artvin İli Borçka ve Hopa İlçeleri Camilerinde Ahşap Süslemeler" (PDF). dspace.gazi.edu.tr. 20 Şubat 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022.
