İçeriğe atla

Cacık

Cacık
Ülke(ler) Türkiye,  Yunanistan,  Kıbrıs,  Gürcistan,  Azerbaycan,  İran
YaratıcısıOsmanlı İmparatorluğu[1]
TürüMeze
Servis şekliSoğuk
Ana malzemelerSüzme yoğurt, hıyar, tuz, su, zeytinyağı ve sarımsak
ÇeşitleriCaciki, Tarator, Aşotu cacığı, Havuç cacığı, Hıyar cacığı, Ispanak cacığı, Haşlanmış keme cacığı, Marul cacığı, Maydanoz cacığı, Pancar cacığı, Semizotu cacığı, Turp cacığı, Yarpuz cacığı
Diğermaydanoz, dereotu, kırmızı biber, kekik, yeşil soğan, zeytinyağı, limon suyu

Cacık, yoğurt, su, salatalık ve sarımsak ile yapılan soğuk Türk mezesi olarak bilinse de içine birçok sebze katılarak yapılan çeşitleri vardır. En çok bilinen çeşidi salatalık cacığıdır.Nane, yeşil soğan, kekik, dere otu, zeytinyağı vb malzeme ile zenginleştirilebilir. İçine rendelenmiş havuç ve marul katılan cacığa ise kış cacığı denir. Yunan mutfağında Τζατζίκι (caciki) (Rum cacığı)[2] olarak bilinen bir çeşidi yapılır. Daha kıvamlı olup sos ya da meze olarak tüketilir.

Melceü’t-Tabbâhîn tarifi

Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de tarifi şu şekilde verilmiştir:

Bir iki hıyarı ince çentip bir miktar tuz serptikte savuralar. Badehu birkaç diş sarımsağı bir kap içinde tuz ile iyice ezip halloldukta âlâ ezilmiş torba yoğurdu veyahut çanak yoğurdu içine mezburu koyup iyice çalkalandıkta çentilmiş hıyarın üzerine döküp ve birkaç pare buz ilavesiyle tenâvül buyrula. Fasl-ı sayfda pek âlâdır. Taşralarda bir fincan sirke ilave ederler.[3]

Çağla cacığı

Antalya yöresinde yapılan çağla cacığı çağla, süzme yoğurt, su, sarımsak, zeytinyağı, tuz ve taze nane içerir. Süzme yoğurda su katıldıktan sonra karışıma kıyılmış çağla ve sarımsak eklenir. Üzerinde zeytinyağı gezdirilir ve nane yaprakları ile süslenir.[4][5]

Sirkeli cacık

Sirkeli salata olarak da bilinen sirkeli cacık yapmak için dövülmüş sarımsak çırpılmış yoğurdun içine eklenmeden evvel bir saat suda bekletilir ve su ile birlikte ilave edilir. İnce kıyılmış salatalık, tuz ve nane sarımsaklı yoğurta eklenir. Son olarak sirke eklenir ve cacık iyice karıştırılır.[6]

Madımak cacığı

Sivas'ta bulgur katılarak yapılan meze çeşididir.[7]

Yemlik cacığı

Ankara'da yapılan cacık çeşididir. Malzemeleri; yemlik (Tragopogon), yoğurt, salatalık, sarımsak, sıvı yağ kuru nane ve tuzdur.[8]

Abhaz usulü cacık

Abhaz mutfağında yapılır. Malzemeleri, yoğurt, su, yeşil soğan, salatalık, turp, yumurta, sarımsak, acıka, dereotu, taze ahushua ile hazırlanır.[9]

Dana etli yumurtalı cacık

Abhaz mutfağında yapılır. Malzemeleri, haşlanmış dana eti, yoğurt, maden suyu, yeşil soğan, hardal, salatalık, turp, bıldırcın yumurtası, dereotu ile hazırlanır.[10]

Van cacığı

Van cacığı

Van'da kahvaltılık olarak tüketilen cacık çeşididir. Koyu kıvamlıdır.[11]

Gaziantep'te yapılan cacık çeşitleri

Aşotu cacığı, Havuç cacığı, Hıyar cacığı, Ispanak cacığı, Haşlanmış keme cacığı, Marul cacığı, Maydanoz cacığı, Pancar cacığı, Semizotu cacığı, Turp cacığı, Yarpuz cacığı yapılmaktadır.[12]

Hakkari' de yapılan cacık çeşitleri

Soğanlı cacık,[13] Kenger cacığı[14] ve Otlu cacık[15] yapılır.

İran'da çeşitleri

Ayrıca bakınız: Mast o khiar
Mast-o-khiar

Mast-o-khiar çeşidi vardır. Yoğurt ve salatalık ile hazırlanır.[16]

Kaynakça

  1. ^ Gil Marks (17 Kasım 2010). Encyclopedia of Jewish Food. HMH. ss. 1134-. ISBN 978-0-544-18631-6. 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2019. 
  2. ^ "GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE BOZCAADA'NIN GASTRONOMİK KİMLİK DEĞİŞİMİ". Doç Dr. Tülay GÜZEL, Tarık YALÇINKAYA, Prof. Dr. Şule AYDIN. Uluslararası Gastronomi Turizmi Araştırmaları Kongresi. Eylül 2019. 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2022. 
  3. ^ "MELCEÜ'T- TABBÂHÎN - Aşçıların Sığınağı" (PDF). Mehmed Kâmil. 2015. 3 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mart 2022. 
  4. ^ "Çağla mevsimini kaçırmayın". Akşam. 19 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2019. 
  5. ^ "Yörelere göre ramazan sofraları". 6 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2019. 
  6. ^ "Sirkeli Cacık". Sofra. 26 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2019. 
  7. ^ "MADIMAK CACIĞI". Kültür Portalı. 1 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2021. 
  8. ^ "BESLENME ARKEOLOJİSİ: GÜNÜMÜZ ANKARA YEMEKLERİNDE GEÇMİŞİN İZLERİ". Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi Cilt: 2, Sayı: Ek.1, Bahar: 209-233, 2018 e-ISSN: 2602-3008. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2022. 
  9. ^ "Abhaz Usulü Cacık Tarifi". Abhaz Online. 17 Mayıs 2020. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022. 
  10. ^ "Dana Etli Yumurtalı Cacık Tarifi". Abhaz Online. 19 Mayıs 2020. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022. 
  11. ^ "İster Kahvaltıya İster Akşam Yemeğine: Van Cacığı -Yemek.com". yemek.com. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023. 
  12. ^ "Yemekler ve Tatlılar". gaziantep.ktb.gov.tr. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022. 
  13. ^ "SOĞANLI CACIK". Kültür Portalı. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022. 
  14. ^ "KENGER CACIĞI". Kültür Portalı. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022. 
  15. ^ "OTLU CACIK". Kültür Portalı. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022. 
  16. ^ Haroutunian, Arto der (30 Temmuz 2007). Yogurt Cookbook (İngilizce). Grub Street Cookery. ISBN 978-1-906502-61-4. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022. 

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tarhana çorbası</span>

Tarhana çorbası, Anadolu, Balkanlar ve Orta Asya gibi geniş bir coğrafyada çeşitli yapım şekilleriyle görülen çorba çeşididir. Önemli bölümü yoğurttan oluşan Tarhana çorbası besleyici olduğu kadar kuru toz şeklinde olduğu için uzun süre saklanabilir.Mecmuâ-i Fevâid, Ali Eşref Dede'nin Yemek Risalesi, Melceü’t-Tabbâhînde tarifi verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Boranı</span>

Boranı, İran ve Mizrahi mutfağında yoğurtla hazırlanan bir aperitiftir. Ispanak ve diğer malzemelerle hazırlanan boranı, Van ve Isparta başta olmak üzere Türkiye'nin çeşitli yörelerinde farklı şekillerde hazırlanmaktadır. Yalvaç ve Mecitözü civarlarında ise, ıspanaklı ve fasulyeli olmak üzere iki çeşidi bulunmaktadır. İçerisine bulgur katılarak haşlanmak suretiyle pişirilir. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve tereyağı dökülerek servis edilir. Genellikle kuru soğan ile birlikte tüketilir. Azerbaycan gibi Kafkasya ülkelerinde de popülerdir.

<span class="mw-page-title-main">İmambayıldı</span> Türk mutfağından, zeytinyağlı, soğuk patlıcan yemeği

İmambayıldı, ana malzemesi patlıcan olan, soğan ve sarımsak kullanılarak hazırlanan zeytinyağlı bir yemek türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Mercimek köftesi</span>

Mercimek Köftesi, mercimek ve bulgur gibi besleyici değeri yüksek olan malzemeler içeren, kolay hazırlanan, yaygın olarak pişirilen bir yemek türüdür. Türk misafirperverliğinin önemini simgeleyen yiyeceklerden biri olan yemek, Türk kültüründe 5 çayı ve özel gün yemekleri gibi etkinliklerde sıklıkla servis edilmektedir. Amerikan Kanser Araştırmaları Enstitüsü (AICR), 2015 yılında, kanserle mücadele ettiği, özellikle kolorektal kanser riskini azalttığı kabul edilen, dünyanın dört bir yanından yerel mutfaklara ait 7 yemeğin yer aldığı listeye mercimek köftesi koydu.

<span class="mw-page-title-main">Papara</span> Türkiye ve diğer bazı Balkan ülkelerinde geleneksel olarak yapılan yemek

Papara veya Popara Türkiye ve diğer bazı Balkan ülkelerinde geleneksel olarak yapılan bir yemek çeşididir. Batı Marmara'da papara, doğu Marmara'da ve batı Karadeniz'de ekmek makarnası olarak adlandırılır.

Evelik dolması, labada dolması Anadolu ve Kafkasya'da çok sevilerek yenen bir dolma çeşididir. Yörelere göre etli veya zeytinyağlı olabilir. İç malzemesi olarak pirinç ve bulgur kullanılabilir. Evelik dolması Azerbaycanın milli mutfağında da yer alır.

Arnavutluk tarih boyunca birçok devletin yönetimi altına girmiş, bu süreçte yalnızca siyasi veya askeri olarak değil, aynı zamanda kültürel açıdan da etkilenmiştir. Bu sebepten dolayı Arnavut mutfağı başta Türk, İtalyan ve Yunan mutfakları olmak üzere genel itibarıyla Akdeniz mutfağından izler taşımaktadır. Bugün Arnavut halkı tarafından sıkça tüketilen ve yapılan baklava, aşure, kadayıf gibi tatlılar; dolma, yaprak sarma, tarator gibi aperitifler ve ayran, siyah çay, Türk kahvesi gibi içecekler Osmanlı zamanından başlayarak Türk mutfağından Arnavut kültürüne geçen yiyecek ve içeceklerden bazılarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Şevketibostan yemeği</span>

Şevketibostan yemeği malzeme olarak şevketibostan, kuzu eti, soğan, sarımsak, zeytinyağı, su ve tuz kullanılır. Egenin yöresel yemeklerinden biridir. İzmir geleneksel mutfağında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Panzanella</span> Toskana mutfağına ait bir salata

Panzanella ya da panmolle Toskana mutfağı'na ait, ekmek ve domatesle hazırlanan, yaz mevsiminde tutulan bir salata türüdür. Hazırlanışında ıslatılmış bayat ekmek yumruları ve domates bazen soğan ve fesleğen kullanılır, zeytinyağı ve sirke katılarak hazırlanılır. Toskana dışında İtalya'nın bazı diğer merkezi bölgelerinde de beğenilerek tüketilmekte olan bir salata türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Caciki</span> Salatalık, yoğurt ve sarımsak ile yapılan meze ve soğuk çorba

Caciki , yoğurt, su, hıyar ve sarımsak ile yapılan soğuk Yunan mezesi. Yunan mutfağında Τζατζίκι (caciki) olarak bilinir. Cacıkın kıvamlı bir çeşidi olup sos ya da meze olarak tüketilir. Kökeni Osmanlı mutfağına dayanır.

<span class="mw-page-title-main">Kuru fasulye</span> Türk mutfağına ait meşhur bir sulu yemek

Kuru fasulye, Türk mutfağında pişmiş bir fasulye yemeğidir. Beyaz fasulye ve zeytinyağı ile yapılır ve çoğunlukla soğan ve domates salçası kullanılır. Yemeğe tercihen sebze veya et de eklenebilir. Kuru fasulye pirinç pilavı veya bulgur pilavı ile birlikte servis edilir. Suyuna ekmek banarak tüketilebilir. Türkiye'nin milli yemeği olarak da kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Kosova mutfağı</span>

Kosova mutfağı, Kosova'ya özgü etnik grupların geleneksel yemeklerinden oluşan, Balkan mutfağının bir temsilcisidir. Arnavutluk ile tarihsel ve etnik bağları nedeniyle, Arnavut mutfağından önemli ölçüde etkilenmiş ve diğer Balkan ülkelerinin unsurlarını da benimsemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nızbaç</span>

Nızbaç veya Nirbaç, malzemeleri oğlak eti, soğan, havuç, dövülmüş kişniş, tarçın, karabiber, dövülmüş damla sakızı, zencefil, kuru siyah üzüm, nardenk, taze nane, tuz, ceviz içi, su, gül suyu olan et yemeğidir. Osmanlı mutfağında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Acılı ezme</span> Türk mezesi

Acılı ezme; domates, sivri biber, sarımsak, soğan, maydanoz, biber salçası, limon suyu, zeytinyağı, nar ekşisi, nane, kırmızı biber, tuzun karıştırılması ile elde edilen bir Türk mezesi ve salatasıdır.Kebap ile birlikte yenilir. Acılı ezme tarifi, Türkiye'nin birçok yöresinde farklılık gösterir. Adana geleneksel mutfağında bulunur.

Yeşil ayran, yoğurt, su, salatalık ve nane ile yapılan soğuk Türk ayranıdır. Ayran cacığına çok benzer fakat yeşil ayranda malzemeler blender ile iyice parçalanır.

<span class="mw-page-title-main">Fellah köftesi</span>

Fellah köftesi; Gliko, Kürt köftesi, Arap köftesi, sarımsaklı köfte, bulgur köftesi, Küpkürt veya zeyitli köfte adlarıyla bilinen, bulgurdan yapılan bir köftedir. Erzurum, Van ve Antep yöresel mutfağında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Dâne-i kâbuniyye</span>

Dâne-i kâbuniyye etli, nohutlu, baharatlı pirinç pilavıdır. Osmanlı mutfağında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kuru dolma</span>

Kuru dolma, kurutulmuş sebzelerin içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Zeytinyağlı kuru dolma ya da kıymalı kuru dolma şeklinde farklı çeşitleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Patlıcan dolması</span>

Patlıcan dolması, patlıcan içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Zeytinyağlı patlıcan dolması ya da kıymalı patlıcan dolma sı şeklinde farklı çeşitleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Mast o khiar</span>

Mast o khiar (Türkçe: Yoğurt ve Salatalık), ana malzemesi yoğurt ve salatalık olan ve İran'ın her yerinde özel bir tarzda hazırlanan bir çeşit cacıktır. Yapımında süzme yoğurt kullanılır.Ayrıca soğan, doğranmış sarımsak ve marul da ekleyebilirsiniz. Kuru nane, kekik ve biberiye de yoğurt ve salatalığa tat vermek için kullanılır. Damak zevkinize göre tuz ve karabiber de ekleyebilirsiniz. İran'ın bazı bölgelerinde yoğurda ceviz, salatalık ve kuru üzüm eklenir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.