Yelkenli, yelkeni olan, yelkenle giden deniz, göl veya akarsu taşıtıdır.
Pruva veya baş, bir su taşıtının burun kısmı. Taşıt hareket hâlinde iken en önde kalan kısımdır ve pupa (kıç) kavramının zıttıdır. Bir gemide başın en önemli görevi suyu yararak sürüklemeyi (direnci) azaltmaktır. Genellikle yavaş yük gemilerinde hacmi artırmak için yayvan bir pruva kullanılırken daha hızlı gemilerde keskin yapılı bir pruva kullanılır.
Tersane gemilerin inşa ve tamir edildiği tesise verilen addır. Tersane kelimesinin kökeni İtalyancada tersanà kelimesinden gelmektedir. Ürünleri yatlar, ticaret gemileri, endüstriyel gemiler ve savaş gemileri olabilir. Verdiği hizmette kolaylık sağlaması açısından tersane yapılarının bir kısmı deniz veya nehir içinde ve kıyısında bulunur.
Gemi dünya denizlerini, okyanuslarını, nehir, göl ve diğer yeterince derin su yollarını dolaşan, mal ve yolcu taşıyan veya savunma, araştırma ve balıkçılık gibi özel görevleri yapan büyük bir deniz taşıtı’dır. Gemiler genellikle boyut, şekil, yük kapasitesi ve amaca göre teknelerden ayrılır. Yelken çağı'nda "gemi", en az üç Kabasorta arma‘lı direkleri ve tam cıvadra yelken planıyla yelkenli gemi olarak tanımlanır.
Kalyon, İngilizler tarafından 16. yüzyılda geliştirilen rüzgarla giden, üç direkli, yelkenli, büyük savaş gemisi.
Kadırga, daha çok Akdeniz'de kullanılan çektiri (çektirme) tipi bir savaş gemisi. İlk olarak 8. yüzyılda Akdeniz'de deniz savaşlarında kullanılmaya başlandı. 17. yüzyıla kadar gelişme göstermiştir. Antik çağlardan beri kullanılırdı. Asıl hareket mekanizması kürektir ve yelken buna yardımcı olması için tasarlanmıştır.
Kokpit, genellikle uçaklar için kullanılan herhangi bir aracın kontrol edildiği yerdir.
Uskuna, arması tarafından belirlenen bir yelkenli türüdür: iki ya da daha fazla direği sübye armalıdır ve iki direkli bir uskunada pruva direği genellikle grandi direğinden daha kısa olur. Yaygın bir türevi olan gabya yelkenli uskuna ayrıca pruva direğinde dört köşeli bir gabya yelkeni bulundurur, buna aynı zamanda babafingo gibi başka dört köşeli yelkenler de dahil olabilir ancak bu onu bir barkentin yapacağı için trinketa yelkeni bulundurumaz. Pek çok uskuna pik armalıdır ancak diğer örnekler arasında bermuda armalı ve velena yelkenli uskunalar da bulunur.
Kara gemi ifadesiyle ; büyük boyutlardaki, Batı tarzı yelkenli gemiler kastedilmektedir. Kelime olarak da Edo Dönemi öncesinden başlayıp modern dönem Japonya’sında da kullanılmıştır. Fakat günümüzde oldukça dar bir anlamda kullanılmaktadır. Edo Dönemi’nin sonunda gelen gemileri; özellikle 8 Temmuz 1853’te Uraga Körfezi’ne ulaşan Amerika Birleşik Devletleri’nin Matthew Calbraith Perry öncülüğündeki birliklerin Amerikan Donanması Doğu Hindistan filosunu belirtmektedir. Günümüzde, dış güçlerin Japonya’ya yönelik baskılarının artması ve yabancı yatırımların yoğunluk kazanması gibi durumlar “modern zamanın kara gemileri” olarak adlandırılmaktadır.
Dromon bir kadırga çeşidi ve İtalyan tarzı kadırgalar yerlerini alana kadar Bizans donanmasının 5 ile 12. yüzyıllar arası en önemli savaş gemisi. Roma İmparatorluğu döneminde Roma donanmasının ana ekseni Antik Liburna gemisinden geliştirilmiştir.
Brigantin, pruva direği tamamen kabasorta armalı ve grandi direğinde en az iki yelken olan bir yelkenli türüdür. Grandi direği iki direğin uzun ve arkada olanıdır.
Baş kasara, yelkenli gemilerde ön direğin ilerisinde üst güvertede yer alan kısmıdır.
Geleneksel yelkenli gemilerinin direkleri tek bir çubuktan ibaret değildi. Onun yerine her birinin kendi arması olan ayrı bölmelerle inşa edilirlerdi. Gabya, bu bölmelerden oluşan direkte ana direk denilen alt kısımla babafingo denilen üst kısım arasında kalan ortadaki bölmeye verilen isimdir.
Baş istralya, yelkenli bir gemide, geminin ana halatlarını oluşturan ve direğin geriye doğru düşmesini engelleyen armaların bir parçasıdır. Baş istralyanın bir ucu direk ve çubukların üst kısmındaki cundalara, diğer ucuysa geminin pruva kısmına bağlanır.
Bir yelkenli geminin direği, gemiye omurga hattı boyunca dikey olarak yerleştirilmiş çubuklardan oluşur. Direğin yelkenleri, çubukları, bumbaları taşımak ve seyir fenerleri, gözetleme mevkisi, kumanda konumu, radyo anteni, işaret feneri için gerekli yüksekliği sağlamak gibi görevleri vardır. Büyük gemilerin boyutu ve biçimi geminin tarzına göre değişen birden çok direği bulunur. Neredeyse bütün yelkenli direkleri halatlarla sabitlenmiştir.
Kıç istralya, yelkenli bir gemide, geminin ana halatlarını oluşturan ve bir ucu direğin ucundaki cundalara, diğer ucuysa geminin kıçına bağlanan arma elemanıdır.
Kabasorta arma, birincil hareket yelkenlerinin, geminin omurgasına ve çubuklarına dik veya kare, olan yatay çubuklar üzerinde taşındığı genel bir yelken ve arma dizilimidir. Bu çubuklara seren, serenlerin uçlarına cunda denir. Esasen böyle armalandırılmış bir gemiye kabasorta armalı denir.
Jack, bir geminin pruvasında (önünde) cıvadra direği'nden dalgalanan bayrak türüdür. İlk kez 17. yüzyılda ortaya çıktı.
Yelken Çağı (1571-1862), 16. yüzyılın ortalarından 19. yüzyılın ortalarına kadar uluslararası ticaret ve deniz savaşında yelkenli gemiler ve barutlu silahların egemen olduğu erken modern döneme karşılık gelen bir dönemdir.
Cutty Sark Birleşik Krallık yelkenlisidir. 1869 yılında İskoçya'nın Dumbarton kentinde Jock Willi Shipping Line firması için yapılmıştır. Buharlı gemiler ortaya çıkıncaya kadar uzun mesafe ticaret gemisi olarak görev yapan yelkenlilerin en gelişmişi ve en hızlısıydı.
