Cündişapur

Cündişapur

Cündişapur'un İran'daki konumu

Cündişapur (Farsça: جنديشاپور), günümüzde İran'ın Huzistan Eyaleti sınırları içinde bulunan eski bir şehir.

Şehir, Sasani Devleti'nin ikinci hükümdarı I. Şapur tarafından kurulmuştur ki şehrin yerini de bizzat kendisi belirlemiştir. I. Şapur, 259 yılı sonları ya da 260 yılı başlarındaki Edessa Muharebesi'nde Roma İmparatoru Valerianus'ı bozguna uğrattı ve 70.000'e yakın Roma askerini esir aldı. I. Şapur'un emriyle bu esirler Cündişapur'a yerleştirildi. Daha sonra Suriye'de bulunan sanatçı ve bilginler, Edessa'dan (günümüzde Urfa) sürülen Nestûrîlerve Atina'dan sürülen Yeni Eflâtuncu filozofların da buraya yerleştirilmesiyle şehir bir bilim merkezi olmaya başladı.

Hükümdar I. Hüsrev şehirde tıp ve felsefe öğretimi yapan bir okul açtırdı. Aristo ve Eflâtun’un bazı eserleriyle Kelile ve Dimne bu devirde Farsçaya çevrildi ve Fars edebiyatı altın devrini yaşamaya başladı. Yine şehirde Aramice eğitim yapan tıp okulunda Yunan ve Hint doktorlar görev yapmaktaydı.

Farsça Gondēšāpūr (veya Gundēšāpūr) kelimesinden gelmektedir. Šāpūr, "Pencere" anlamına gelmektedir. Gund-dēz-i Shāpūr bir başka kaynağa göre ise Şapur, "Askeri kalesi" anlamında da kullanıldığı görülmektedir. Klasik Süryanice, "Kasaba" denilen (ܒܝܬ ܠܦܛ) (Beth Lapaṭ); Yunanca "Bendosabora" olarak; Arapça: شابور Jundaysābūr جندي; ve Yeni Farsça: گندیشاپور olarak geçer.^[1]Ya da Gund-dēz-i Shāpūr,"Shapur askeri kalesi" anlamına da gelebilir.^[2]

Şehir, 638 yılında halife Ömer zamanında savaşmadan Müslümanlarca alındı. Müslümanlar bilim ve tıp merkezi haline gelen bu şehre gereken önemi verdiler ve şehir İslam hakimiyeti zamanında da önemli bir merkez olmayı sürdürdü. Özellikle İslam dünyasında adından söz edilen pek çok doktor burada yetişti.

877 yılında Saffariler tarafından alınan şehir bu dönemde başkent oldu. Büveyhîler zamanında taht kavgaları sırasında birkaç kez el değiştiren şehir nihayetinde 1055’te Selçuklu devletinin idaresine geçti. Fakat bu bölgedeki istikrarsızlık ve savaşlar yüzünden şehir eski önemini kaybetti.

Şehir kalıntıları Dezful ile Şuşter şehirleri arasında, Dezful'un 14 km. güneydoğusunda, 39 numaralı karayolundan biraz içeride bulunmaktadır.

• http://www.tdvia.org/dia/ayrmetin.php?idno=08011730 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• Cyril Elgood(1951). Pers Tıp Tarihi. Cambridge: Cambridge Üniversitesi Basını.
• Hau Friedrun R. (1979). "Gondishapur: MS 6. yüzyılda bir tıp fakültesi". Gesnerus. XXXVI: 98-115.
• Mahfuz Söylemez, Bilimin Yitik Şehri Cündişâpûr, Araştırma Yayınları, Ankara 2003
• Pirnia, Mansoureh. Salar Zanan İran. Maryland: Mehr İran Yayıncılık, 1995.