İçeriğe atla

Cücenler

Cücenler
330-555
Rouran Haritası
Rouran Haritası
Rouran Kağanlığı Haritası
Rouran Kağanlığı Haritası
TürKağanlık
BaşkentKansu
Yaygın dil(ler)Moğol dilleri (Cücence & Moğolca)
Eski Türkçe
Orta Çince
Resmî din
Tengricilik, Şamanizm, Budizm
Kağan 
• 330
Yujiulü Mugulü
• 555
Yujiulü Dengshuzi
Yasama organıKurultay
Tarihî dönemGeç Antik Çağ
• Kuruluşu
330
• Dağılışı
555
Yüzölçümü
4052.800.000 km2
Ardıllar
Göktürk Kağanlığı
Kuzey Qi Hanedanı
Kuzey Zhou
Günümüzdeki durumuÇin
Kazakistan
Moğolistan
Rusya

Cücenler (Çince: 柔然 pinyin: Róurán; Wade-Giles: Jou-jan ya da 蠕蠕 Ruǎnruǎn, 芮芮 Rúrú, 茹茹, 蝚蠕), Kuzeydoğu Asya kökenli bir Moğol[1] kavimdir. Önce 3. yüzyıl ile 6. yüzyıl arasında Asya'nın kuzeyinde etkinliği gösteren izole bir göçebe topluluk.[2] Tarihte ilk defa Kağan (可汗) ünvanını bu devlette Yükük Şelun (郁久閭社侖 / 郁久闾社仑, Yùjiǔlǘ Shèlún) kullanmıştır.[3]

Çinliler "Juan-Juan" (Cücen), Türkler "Apar" olarak adlandırıyordu. Çincede Juan-Juan (Cücen) "çabucak büyüyen her yeri saran böcekler" anlamına gelmektedir.[4]

Ancak 6. yüzyıl - 9. yüzyıl arasında Doğu Avrupa'da kuran ve Avrupalıların "Avarnu" adını verdiği kavim ile aynı olup olmaması şu ana kadar kanıtlanamamıştır.[]

Çin kaynaklarında “Juan Juan”, Arap ve Bizans kaynaklarında Avar olarak adlandırılan Cücenler, Göktürklerce de Apar olarak adlandırılıyordu.[]

Hiung-nulara bağlı boylardan doğan bu boy, Uar ve Kun olmak üzere iki büyük boya dayanmaktadır.[]

Cücenler, 6. yüzyıl sonlarında bugünkü Moğolistan, İç Moğolistan ve Kore'ye kadar olan toprakları içine alan büyük bir devlet kurdular.[] Cücenler, esirlerini mankurtlaştırarak bilincini yitiren adeta robot bir köle yapan tek halktır. Özellikle tutsak edilen veya yurtlarından kaçırılan Kırgız ve Tabgaçları mankurtlaştırılmıştır. Hür bir insan Cücen topraklarında yaşamak istiyorsa, Tabgaçlardan nefret etmesi yeterliydi.

429'da Kuzey Vey (Tabgaçlar Devleti), Cücenler'e karşı büyük bir saldırı başlattı ve çok sayıda insanı öldürdü.

Çinliler piyadedir ve bizler süvariyiz. Bir sıpa ve düve sürüsü, kaplanlara veya bir kurt sürüsüne karşı ne yapabilir ? Cücenlere gelince, onlar yaz aylarında kuzeyde hayvanlarını otlatırlar; sonbaharda güneye gelirler ve kışın sınırlarımıza baskın yaparlar. Onlara sadece yazın otlaklarında saldırmak zorundayız. O zaman atları işe yaramaz: aygırlar kısraklarla, kısraklar taylarıyla meşgul. Eğer orada onlara rastlarsak, otlatmalarından ve sularından onları kesersek, birkaç gün içinde ya alınırlar ya da yok olurlar.

Tabgaçlar Devleti İmparatoru Toba Gui

552 yılında Göktürkler Cücen egemenliğine son verince Cücen sülaleleri batıya doğru göçtüler. 558 yılında Sabar Türkleriyle karşılaştılar ve onları yağmaladılar. []

Karadenizin kuzeyinden geçerek bugünkü Romanya ve Slovakya topraklarına girdiler. Bizansın boşluğundan yararlanarak Balkanları denetimi altına aldılar. []

Cücenler, Orta Asya'da, çeşitli Türk boylarını da egemenlikleri altına aldılar. 200'lerde Asya’da kurulan Cücenler, 400 yıllarında sınırları İrtiş Irmağından Kore Yarımadası'na kadar uzanan güçlü bir devlete dönüştü. Çinliler ile sürekli bir çatışma içinde bulunan Cücenler 458'de giriştikleri savaşı yitirince kuzeye çekilmek zorunda kaldılar. 551'de Bumin Kağan önderliğinde ayaklanan Göktürkler, bağlı oldukları Cücenleri yenerek bu devletin Asya'daki varlığına son verdiler.

Göktürkler tarafından yerlerinden edilen Cücenler, önlerine çıkan Sabarları sürerek Kafkasya bölgesine ulaştılar.[]İlerleyen yıllarda ise Balkanlara kadar uzayıp Avar İmparatorluğunu kuran halk Cücenler (Juan-Juanlar) dan başkası değildi. Cücenler; asya bozkırlarında bir halk olarak tarih önüne çıksa da 555 ve sonraki yıllarda batıya yönelmişler ve Sabir Türkleriyle bütünleşerek ilk(proto)Türklük kimliklerinden çıkarak büsbütün Türkleştiler. Bundan sonra Avrupa'da 8. yy' a kadar varlıklarını sürdürmüşlerdir...Avrupa'daki siyasal varlıklarına Frank kıralı Şarlman devletlerini yıkarak son vermiştir. Sonrasında yerli halklar arasında Hristiyanlaşarak eridiler.

Cücenlerin kağanları

Hukukî adı ve ÇincesiÇince Soyadı ve adıTaht süresiYönetiği dönemin adı
Yoktu郁久閭木骨閭 Yùjiǔlǘ Mùgǔlǘ4. y.yYoktu
Yoktu郁久閭車鹿會 Yùjiǔlǘ Chēlùhuì4. y.yYoktu
Yoktu郁久閭吐奴傀 Yùjiǔlǘ Tǔnúgūi4. y.yYoktu
Yoktu郁久閭跋提 Yùjiǔlǘ Bátí4. y.yYoktu
Yoktu郁久閭地粟袁 Yùjiǔlǘ Dìsùyuán4. y.yYoktu
Yoktu郁久閭匹侯跋 Yùjiǔlǘ Pǐhóubá4. y.yYoktu
Yoktu郁久閭縵紇提 Yùjiǔlǘ Màngētí4. y.yYoktu
Yoktu郁久閭曷多汗 Yùjiǔlǘ Héduōhàn4. y.yYoktu
Qiudoufa Khan (丘豆伐可汗)郁久閭社崙 Yùjiǔlǘ Shèlún402–410Yoktu
Aikugai Khan (藹苦蓋可汗)郁久閭斛律 Yùjiǔlǘ Húlǜ410–414Yoktu
Mouhanheshenggai Khan (牟汗紇升蓋可汗)郁久閭大檀 Yùjiǔlǘ Dàtán414–429Yoktu
Chilian Khan (敕連可汗)郁久閭吳提 Yùjiǔlǘ Wútí429–444Yoktu
Chu Khan (處可汗)郁久閭吐賀真 Yùjiǔlǘ Tǔhèzhēn444–450Yoktu
Shouluobuzhen Khan (受羅部真可汗)郁久閭予成 Yùjiǔlǘ Yúchéng450–485Yongkang (永康 Yǒngkāng) 464–484
Fumingdun Khan (伏名敦可汗)郁久閭豆崙 Yùjiǔlǘ Dòulún485–492Taiping (太平 Tàipíng) 485–491
Houqifudaikezhe Khan (侯其伏代庫者可汗)郁久閭那蓋 Yùjiǔlǘ Nàgài492–506Taian (太安 Tàiān) 492–505
Tuohan Khan (佗汗可汗)郁久閭伏圖 Yùjiǔlǘ Fútú506–508Shiping (始平 Shǐpíng) 506–507
Douluofubadoufa Khan (豆羅伏跋豆伐可汗)郁久閭醜奴 Yùjiǔlǘ Chǒunú508–520Jianchang (建昌 Jiànchāng) 508–520
Chiliantoubingdoufa Khan (敕連頭兵豆伐可汗)郁久閭阿那瓌 Yùjiǔlǘ Ānàgūi520–552Yoktu
Mi'oukeshegou Khan (彌偶可社句可汗)郁久閭婆羅門 Yùjiǔlǘ Póluómén521–524Yoktu
Yoktu郁久閭鐵伐 Yùjiǔlǘ Tiěfá552–553Yoktu
Yoktu郁久閭登注 Yùjiǔlǘ Dēngzhù553Yoktu
Yoktu郁久閭康提 Yùjiǔlǘ Kāngtí553Yoktu
Yoktu郁久閭菴羅辰 Yùjiǔlǘ Ānluóchén553–554Yoktu
Yoktu郁久閭鄧叔子 Yùjiǔlǘ Dèng Shūzǐ555Yoktu

Kaynakça

  1. ^ Ahmet Taşağıl, Bozkırın Kağanlıkları s. 107
  2. ^ Belleten - 202-203. sayılar - sayfa 723
  3. ^ 魏書卷一百三〔一〕 列傳第九十一
  4. ^ Jean-Paul Roux, Orta Asya Tarih ve Uygarlığı, []

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Göktürk Kağanlığı</span> Türk adını kullanan ilk Türk devleti

Göktürk Kağanlığı, asıl ismiyle Türk Kağanlığı Göktürkler tarafından kurulmuş ve 552-744 yılları arasında Orta ve İç Asya'da hükümdarlık sürdürmüş bir Türk imparatorluğudur ve bozkırların ilk model devletidir. Asya Hun İmparatorluğu'ndan sonra 2. Büyük Devlet lakabını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Moğolistan</span> Doğu ve Orta Asyada yer alan karasal bir ülke, devlet

Moğolistan, Doğu ve Orta Asya'da bulunan denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Ülke toprakları tarihî Dış Moğolistan bölgesine denk düşer. Kuzeyde Rusya; güney, doğu ve batısında Çin'e bağlı İç Moğolistan ile Sincan Uygur Özerk Bölgesi vardır. Moğolistan'ın Kazakistan'a sınırı olmamasına rağmen ülkenin en batısı Kazakistan'ın doğu ucuna 37 kilometre uzaklıktadır. Ayrıca Kazakistan'dan sonra denize kıyısı olmayan en büyük ikinci ülkedir. Yüzölçümü 1.564.116 kilometre kare, nüfusu 3,3 milyon civarı olan Moğolistan, en geniş on dokuzuncu ülke ve en seyrek nüfuslu ülkedir. Ülke çok az ekilebilir toprağa sahiptir. Topraklarının çoğu bozkırdır. Kuzey ve batıda dağlar ve güneyde Gobi Çölü bulunur. Ulan Batur, ülkenin başkentidir ve yaklaşık olarak ülke nüfusun %38'ine ev sahipliği yapar. Ayrıca dünyanın en soğuk başkentlerinden biridir. Moğolistan yarı başkanlık sistemi ile yönetilen cumhuriyettir.

Tūnyokuk, Göktürk Kağanlığının yabgusudur. "Aşina" ailesinin akrabalarından Göktürk "Aşide" ailesindendir. Göktürkler ve diğer Türk göçebe imparatorluklarının kurucusu ve yönetenleri, Aşina sülalesindendir.

<span class="mw-page-title-main">Bumin Kağan</span> Göktürk Kağanlığının kurucusu

Bumin Kağan veya İllig Kağan, Türk adıyla kurulmuş ilk devlet olan ilk Göktürk Kağanlığı'nın kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Ak Hun İmparatorluğu</span> 5.-8. yüzyıllarda var olmuş bir imparatorluk

Ak Hun İmparatorluğu, dördüncü yüzyılın başlarında Isığ Gölü çevresinde Avarlar'a bağlı yaşarlarken bu yüzyılın ikinci yarısında Maveraünnehir'e ve Toharistan'a yayılmış Türk devleti. Hükümdarlık 5. yüzyılda Heftal denilen aileye geçtiğinden Eftalitler olarak da bilinirler.

<span class="mw-page-title-main">Avar Kağanlığı</span> Avrasyada, Panonya ve Erdelde  egemen olmuş Türk kağanlığı

Pannonya Avarları, genellikle çeşitli kökenlerden gelen birkaç Avrasya göçebe grubunun ittifakı olarak kabul edilir. Genetik çalışmalar Avarların Kuzeydoğu Asya halkı olduğunu ve çoğunlukla Altay Dağları, Moğolistan ve Mançurya'daki Amur Nehri bölgesinden günümüz insanlarına benzediğini göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Oğuzlar</span> Farklı Türk boylarının birleşerek oluşturduğu Türk toplumu

Oğuzlar Türk dillerinin Oğuz kolunu konuşan bir batı Türk halkıydı. 8. yüzyılda Orta Asya'da Oğuz Yabgu Devleti adında bir konfederasyon kurdular. Oğuz ismi, "kabile" anlamına gelen yaygın bir Türkçe kelimedir. Oğuz isminin kaynağı en güvenilir görüşe göre Türkçe 'ok' isminin Z harfiyle çoğulu olan 'okuz' isminden türediği tezidir. Bizans kaynakları Oğuzlara Uzlar der.

<span class="mw-page-title-main">Orhun Vadisi</span> Vadi

Orhun Vadisi Moğolistan’ın göbeğinde, başkent Ulan Batur’dan 370 km uzaklıkta Orhun Nehrinin etrafında bulunmaktadır. Orhun Vadisi 2004 yılında UNESCO Dünya Mirası listesine alınmıştır. Orhun Vadisinin tarih açısından büyük önemi vardır. Uygur Kağanlığı ve bir zamanlar dünyanın en büyük imparatorluğu olan Moğol İmparatorluğu'nun başkentleri Orhun Vadisi’ndedir. Bu yüzden Orhun Vadisi Hun İmparatorluğu, Göktürk Kağanlığı, Uygur Kağanlığı ve Moğol İmparatorluğu’na ait arkeolojik kalıntılar, eski kent ve yerleşim merkezlerinin enkazları, yazılı ve dikil taşlar, mezarlar ve Budist tapınaklarının bulunduğu, çok sayıda tarihi bilgi içeren kültürel bir miras olarak kabul edilmektedir.

Avarlar,, Yunanca: Άβαροι, Ουαρχωννιται, bir tür zırh; Rusça: О́бры, Latince: Avari) 6. yüzyılın başlarında batıya doğru göçerek Orta ve Doğu Avrupa'da görünmeye başlayan ve Büyük Macaristan Ovası'na yerleşerek Avar Kağanlığı'nı kurmuş 9. yüzyıla kadar ayakta kalan, nüfusunun kökeni Türk olduğu bilinen savaşçı bir topluluktur. Bazı görüşler Avarların Prototürk kökenli olduğunu kabul eder. Avarlar çok yüksek örgütlenmiş ve çeşitli güçlü göçebelerden oluşan, Türk çekirdek soylu göçebelerden bir ana hükmedeni (Kağan) olan bir birliktir. Avarlara ilişkin bilgiler Teofilaktos Simokates, Menandros Protektor ve Efesli İoannes gibi Bizans kaynakları ile Fredegara Günlükleri ve Pavel Diakon gibi Frank kaynaklarında bulunmaktadır. Avar sözcüğünün kaynağı ise tam olarak bilinmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kırgız Kağanlığı</span>

Kırgız Kağanlığı (Kırgızca: Улуу Кыргыз Дөөлөтү; Çince: 黠戛斯汗國 ya da Kırgız hanlığı, 840 yılında Ötüken ve çevresini ele geçirerek merkezi Asya'da kurulan Türk devleti. 840 yılında Uygurlar'ı yıkan Kırgızlar, Uygur topraklarının ele geçirerek, Kırgız Kağanlığını kurdular.

<span class="mw-page-title-main">Karahoca</span> Çinde şehir

Karahoca ya da Karahoço Çin Halk Cumhuriyeti'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'de Turfan'nın 30 kilometre güneydoğusunda İpek Yolu üzerinde tarihi bir vaha şehridir.

Mukan Kağan, Muhan Kağan, Bağan Kağan ya da Bukan Kağan olarak da bilinir,, Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanı. Bumin Kağan'ın oğlu ve İssik Kağan'ın küçük kardeşi.

Yükük Şelun, 402-410 yılları arasındaki Cücen (Rouran) Hakanı. Tabgaç boyundan gelen Touba tarafından öldürülen babası Heduohan'dan sonra tahta geçmiştir. Şelun, Touba'ya karşı misilleme saldırıları sürdürdüyse de 399'da ciddi yenilgi alarak batıya doğru çekilmek zorunda kalmıştır. Batıya çekildikten sonra Hulu kabilesini buyruğu altına alıp Gaoche'yi Huluların da yardımıyla yenmiştir. Bu galibiyetin ardından Şelun, kendini hakan ilan etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aşina</span> Boy

Aşina, Türk veya Kök Türk bir Göktürk soyu, Göktürk Kağanlığı'nın kurucu boyudur. Efsaneye göre Aşina soyu bir dişi kurttan türemiştir.

Amrak, 6. yüzyılda hüküm sürmüş bir Göktürk yabgusu ve kağanıdır. Egemenlik süresi çok kısadır. Siyasi dengeler onu kağanlıktan kendi isteği ile el çekmeye zorlamıştır. Amrak kişisel adıdır. Kağanlık adı bilinmemektedir. Çin kaynaklarında adı Anluo Kağan olarak geçmektedir.

Türk Şad 6. yüzyılda kardeşi Tarduş Kağan tarafından İdil havzasına şad olarak gönderilen Türk devlet adamı ve tigin. Göktürklerin Avrupa'ya doğru genişlemesinde önemli roller üstlendiği için; Avrupalı ve Kafkas toplulukları tarafından Türkşad, Türksanf, Ta'n han, Turhantos, Turhat, Tamgan gibi adlarla tanınmıştır. Edward Gibbon, Türkşad adlandırmasının bir unvan olduğu görüşündedir.

Göktürk-Cücen Savaşı, 552-555 yılları arasında Göktürkler ile Cücenler arasındaki bir dizi askeri çatışmadır. Bu savaşlar sonucunda Cücenler tarih sahnesinden çekilirken Göktürk Kağanlığı kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Yujiulü Mugulü</span>

Yuğlu-yuy, Mukhur veya Kurt olarak da bilinen Yujiulü Mugulü, Cücenler'in ilk hükümdarıydı. Çin kaynaklarında: "Wei Kitabı" ve "Kuzey Tarihi" şeklinde de bahsedilir. Gerçek ismi bilinmemektedir. Ölümünden sonra oğlu Yujiulü Cheluhui tahta geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Türk göçleri</span>

Türk göçleri, Türk boylarının ve Türk dillerinin 6. ve 11. yüzyıllar arasında Avrasya'daki yayılma sürecini ifade etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Taşağıl</span> Türk tarihçi

Ahmet Taşağıl, İslam öncesi Türk tarihi üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan Türk tarihçidir.