Cücenler
Cücenler | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 330-555 | |||||||||||
 Rouran Haritası | |||||||||||
 Rouran Kağanlığı Haritası | |||||||||||
| Tür | Kağanlık | ||||||||||
| Başkent | Kansu | ||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Moğol dilleri (Cücence & Moğolca) Eski Türkçe Orta Çince | ||||||||||
| Resmî din | Tengricilik, Şamanizm, Budizm | ||||||||||
| Kağan | |||||||||||
| |||||||||||
| Yasama organı | Kurultay | ||||||||||
| Tarihî dönem | Geç Antik Çağ | ||||||||||
| |||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||
| 405 | 2.800.000 km2 | ||||||||||
| |||||||||||
| Günümüzdeki durumu | Çin Kazakistan Moğolistan Rusya | ||||||||||
| Makale serilerinden |
Moğol tarihi |
|---|
 |
Cücenler (Çince: 柔然 pinyin: Róurán; Wade-Giles: Jou-jan ya da 蠕蠕 Ruǎnruǎn, 芮芮 Rúrú, 茹茹, 蝚蠕), Kuzeydoğu Asya kökenli bir Moğol[1] kavimdir. Önce 3. yüzyıl ile 6. yüzyıl arasında Asya'nın kuzeyinde etkinliği gösteren izole bir göçebe topluluk.[2] Tarihte ilk defa Kağan (可汗) ünvanını bu devlette Yükük Şelun (郁久閭社侖 / 郁久闾社仑, Yùjiǔlǘ Shèlún) kullanmıştır.[3]
Çinliler "Juan-Juan" (Cücen), Türkler "Apar" olarak adlandırıyordu. Çincede Juan-Juan (Cücen) "çabucak büyüyen her yeri saran böcekler" anlamına gelmektedir.[4]
Ancak 6. yüzyıl - 9. yüzyıl arasında Doğu Avrupa'da kuran ve Avrupalıların "Avarnu" adını verdiği kavim ile aynı olup olmaması şu ana kadar kanıtlanamamıştır.[]
Çin kaynaklarında “Juan Juan”, Arap ve Bizans kaynaklarında Avar olarak adlandırılan Cücenler, Göktürklerce de Apar olarak adlandırılıyordu.[]
Hiung-nulara bağlı boylardan doğan bu boy, Uar ve Kun olmak üzere iki büyük boya dayanmaktadır.[]
Cücenler, 6. yüzyıl sonlarında bugünkü Moğolistan, İç Moğolistan ve Kore'ye kadar olan toprakları içine alan büyük bir devlet kurdular.[] Cücenler, esirlerini mankurtlaştırarak bilincini yitiren adeta robot bir köle yapan tek halktır. Özellikle tutsak edilen veya yurtlarından kaçırılan Kırgız ve Tabgaçları mankurtlaştırılmıştır. Hür bir insan Cücen topraklarında yaşamak istiyorsa, Tabgaçlardan nefret etmesi yeterliydi.
429'da Kuzey Vey (Tabgaçlar Devleti), Cücenler'e karşı büyük bir saldırı başlattı ve çok sayıda insanı öldürdü.
| “ | Çinliler piyadedir ve bizler süvariyiz. Bir sıpa ve düve sürüsü, kaplanlara veya bir kurt sürüsüne karşı ne yapabilir ? Cücenlere gelince, onlar yaz aylarında kuzeyde hayvanlarını otlatırlar; sonbaharda güneye gelirler ve kışın sınırlarımıza baskın yaparlar. Onlara sadece yazın otlaklarında saldırmak zorundayız. O zaman atları işe yaramaz: aygırlar kısraklarla, kısraklar taylarıyla meşgul. Eğer orada onlara rastlarsak, otlatmalarından ve sularından onları kesersek, birkaç gün içinde ya alınırlar ya da yok olurlar. —Tabgaçlar Devleti İmparatoru Toba Gui | „ |
552 yılında Göktürkler Cücen egemenliğine son verince Cücen sülaleleri batıya doğru göçtüler. 558 yılında Sabar Türkleriyle karşılaştılar ve onları yağmaladılar. []
Karadenizin kuzeyinden geçerek bugünkü Romanya ve Slovakya topraklarına girdiler. Bizansın boşluğundan yararlanarak Balkanları denetimi altına aldılar. []
Cücenler, Orta Asya'da, çeşitli Türk boylarını da egemenlikleri altına aldılar. 200'lerde Asya’da kurulan Cücenler, 400 yıllarında sınırları İrtiş Irmağından Kore Yarımadası'na kadar uzanan güçlü bir devlete dönüştü. Çinliler ile sürekli bir çatışma içinde bulunan Cücenler 458'de giriştikleri savaşı yitirince kuzeye çekilmek zorunda kaldılar. 551'de Bumin Kağan önderliğinde ayaklanan Göktürkler, bağlı oldukları Cücenleri yenerek bu devletin Asya'daki varlığına son verdiler.
Göktürkler tarafından yerlerinden edilen Cücenler, önlerine çıkan Sabarları sürerek Kafkasya bölgesine ulaştılar.[]İlerleyen yıllarda ise Balkanlara kadar uzayıp Avar İmparatorluğunu kuran halk Cücenler (Juan-Juanlar) dan başkası değildi. Cücenler; asya bozkırlarında bir halk olarak tarih önüne çıksa da 555 ve sonraki yıllarda batıya yönelmişler ve Sabir Türkleriyle bütünleşerek ilk(proto)Türklük kimliklerinden çıkarak büsbütün Türkleştiler. Bundan sonra Avrupa'da 8. yy' a kadar varlıklarını sürdürmüşlerdir...Avrupa'daki siyasal varlıklarına Frank kıralı Şarlman devletlerini yıkarak son vermiştir. Sonrasında yerli halklar arasında Hristiyanlaşarak eridiler.
Cücenlerin kağanları
| Hukukî adı ve Çincesi | Çince Soyadı ve adı | Taht süresi | Yönetiği dönemin adı |
|---|---|---|---|
| Yoktu | 郁久閭木骨閭 Yùjiǔlǘ Mùgǔlǘ | 4. y.y | Yoktu |
| Yoktu | 郁久閭車鹿會 Yùjiǔlǘ Chēlùhuì | 4. y.y | Yoktu |
| Yoktu | 郁久閭吐奴傀 Yùjiǔlǘ Tǔnúgūi | 4. y.y | Yoktu |
| Yoktu | 郁久閭跋提 Yùjiǔlǘ Bátí | 4. y.y | Yoktu |
| Yoktu | 郁久閭地粟袁 Yùjiǔlǘ Dìsùyuán | 4. y.y | Yoktu |
| Yoktu | 郁久閭匹侯跋 Yùjiǔlǘ Pǐhóubá | 4. y.y | Yoktu |
| Yoktu | 郁久閭縵紇提 Yùjiǔlǘ Màngētí | 4. y.y | Yoktu |
| Yoktu | 郁久閭曷多汗 Yùjiǔlǘ Héduōhàn | 4. y.y | Yoktu |
| Qiudoufa Khan (丘豆伐可汗) | 郁久閭社崙 Yùjiǔlǘ Shèlún | 402–410 | Yoktu |
| Aikugai Khan (藹苦蓋可汗) | 郁久閭斛律 Yùjiǔlǘ Húlǜ | 410–414 | Yoktu |
| Mouhanheshenggai Khan (牟汗紇升蓋可汗) | 郁久閭大檀 Yùjiǔlǘ Dàtán | 414–429 | Yoktu |
| Chilian Khan (敕連可汗) | 郁久閭吳提 Yùjiǔlǘ Wútí | 429–444 | Yoktu |
| Chu Khan (處可汗) | 郁久閭吐賀真 Yùjiǔlǘ Tǔhèzhēn | 444–450 | Yoktu |
| Shouluobuzhen Khan (受羅部真可汗) | 郁久閭予成 Yùjiǔlǘ Yúchéng | 450–485 | Yongkang (永康 Yǒngkāng) 464–484 |
| Fumingdun Khan (伏名敦可汗) | 郁久閭豆崙 Yùjiǔlǘ Dòulún | 485–492 | Taiping (太平 Tàipíng) 485–491 |
| Houqifudaikezhe Khan (侯其伏代庫者可汗) | 郁久閭那蓋 Yùjiǔlǘ Nàgài | 492–506 | Taian (太安 Tàiān) 492–505 |
| Tuohan Khan (佗汗可汗) | 郁久閭伏圖 Yùjiǔlǘ Fútú | 506–508 | Shiping (始平 Shǐpíng) 506–507 |
| Douluofubadoufa Khan (豆羅伏跋豆伐可汗) | 郁久閭醜奴 Yùjiǔlǘ Chǒunú | 508–520 | Jianchang (建昌 Jiànchāng) 508–520 |
| Chiliantoubingdoufa Khan (敕連頭兵豆伐可汗) | 郁久閭阿那瓌 Yùjiǔlǘ Ānàgūi | 520–552 | Yoktu |
| Mi'oukeshegou Khan (彌偶可社句可汗) | 郁久閭婆羅門 Yùjiǔlǘ Póluómén | 521–524 | Yoktu |
| Yoktu | 郁久閭鐵伐 Yùjiǔlǘ Tiěfá | 552–553 | Yoktu |
| Yoktu | 郁久閭登注 Yùjiǔlǘ Dēngzhù | 553 | Yoktu |
| Yoktu | 郁久閭康提 Yùjiǔlǘ Kāngtí | 553 | Yoktu |
| Yoktu | 郁久閭菴羅辰 Yùjiǔlǘ Ānluóchén | 553–554 | Yoktu |
| Yoktu | 郁久閭鄧叔子 Yùjiǔlǘ Dèng Shūzǐ | 555 | Yoktu |
Kaynakça
- ^ Ahmet Taşağıl, Bozkırın Kağanlıkları s. 107
- ^ Belleten - 202-203. sayılar - sayfa 723
- ^ 魏書卷一百三〔一〕 列傳第九十一
- ^ Jean-Paul Roux, Orta Asya Tarih ve Uygarlığı, []
