İçeriğe atla

Cüce sarmal galaksi

Cüce sarmal gökada örneği, NGC 6503

Cüce sarmal gökada, bir sarmal gökadanın cüce türüdür. Cüce gökadalar; düşük aydınlatma güçleri, küçük çapları (5 kpc'den az), düşük yüzey parlaklıkları ve düşük hidrojen kütleleri ile karakterizedir.[1] Bu tip gökadalar, düşük yüzey parlaklığına sahip gökadaların (LSB) bir alt sınıfı olarak düşünülebilir.

Cüce sarmal gökadalar, özellikle de Sa-Sc tipi sarmal gökadaların cüce olanları oldukça nadirdir. Bunun aksine, cüce eliptik gökadalar, cüce düzensiz gökadalar ve Macellan tipi gökadaların (biçimsellik açısından sarmal ve düzensiz arasında geçiş olarak kabul edilen) cüce olanları ise çok yaygındır.[1]

Tanımlanan cüce sarmal gökadaların çoğu gökada kümelerinin dışında dağılmıştır. Gökadalar arasındaki güçlü kütleçekim etkileşimleri ve gökadalar ile yoğun küme ortamları arasındaki etkileşimlerin, pek çok cüce sarmal gökadanın diskini yok ettiğine ve cüce eliptik gökadalara dönüşeceklerine inanılmaktadır.[1][2][3] Bununla birlikte, Başak kümesinde ve Saç kümesinde sarmal benzeri bir yapıya sahip cüce gökadalar tespit edilmiştir.[3][4][5][6]

Örnekler

Kaynakça

  1. ^ a b c J. M. Schombert; R. A. Pildis; J. A. Eder; A. Oelmer, Jr. (1995). "Dwarf Spirals". Astronomical Journal. Cilt 110. ss. 2067-2074. Bibcode:1995AJ....110.2067S. doi:10.1086/117669. 
  2. ^ Ben Moore; Neal Katz; George Lake; Alan Dressler; Augustus Oemler (1 Şubat 1996). "Galaxy harassment and the evolution of clusters of galaxies". Nature. 379 (6566). ss. 613-616. arXiv:astro-ph/9510034 $2. Bibcode:1996Natur.379..613M. doi:10.1038/379613a0. 
  3. ^ a b A. W. Graham, H. Jerjen, R. Guzmán (2003). "Hubble Space Telescope Detection of Spiral Structure in Two Coma Cluster Dwarf Galaxies". Astronomical Journal. Cilt 126. ss. 1787-1793. doi:10.1086/378166. 
  4. ^ H. Jerjen, A. Kalnajs, B. Binggeli (2000). "IC3328: A "dwarf elliptical galaxy" with spiral structure". Astronomy and Astrophysics. Cilt 358. ss. 845-849. 
  5. ^ F. D. Barazza, B. Binggeli, H. Jerjen (2002). "More evidence for hidden spiral and bar features in bright early-type dwarf galaxies". Astronomy and Astrophysics. Cilt 391. ss. 823-831. doi:10.1051/0004-6361:20020875. 3 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2022. 
  6. ^ T. Lisker, E. K. Grebel, B. Binggeli (2006). "Virgo Cluster Early-Type Dwarf Galaxies with the Sloan Digital Sky Survey. I. On the Possible Disk Nature of Bright Early-Type Dwarfs". Astronomical Journal. Cilt 132. ss. 497-513. doi:10.1086/505045. 29 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">NGC 1569</span> galaksi

NGC 1569, Zürafa takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 10,95 MIy (3,36 Mpc)uzaklıkta bulunan bir cüce düzensiz gökadadır. William Herschel tarafından 4 Kasım 1788 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 210 olarak "Düzensizliklere, emilime ve çözülüme sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir. Her ne kadar amatör gök bilimcilerin pek ilgisini çekmese de, uzmanlar tarafından yıldızların oluşumları ile ilgili olarak yoğun bir biçimde incelenmektedir. Gökadanın uzaklığı önceleri 7,82 MIy (2,4 Mpc) olarak tahmin edilmekteydi. Ancak 2008 yılında Hubble'ın görüntülerini inceleyen bilim insanları, gökadanın uzaklığını yaklaşık 11 milyon ışık yılı olarak hesapladılar. Böylece gökadanın, IC 342/Maffei 1 Kümesi'nin bir üyesi olduğu gösterildi.

<span class="mw-page-title-main">Küresel yıldız kümesi</span> galaksi merkezi etrafında dolanan yıldızların, küresel bir bileşimi

Küresel yıldız kümesi, galaksi merkezi etrafında uydu gibi dolanan, yıldızların küresel bir bileşimidir. Küresel yıldız kümeleri yerçekimi ile bir arada durabilirler. Yerçekimi sayesinde küresel bir şekle ve göreceli olarak merkeze doğru artan bir madde yoğunluğuna sahiplerdir. Yıldız kümesinin bir alt kategorisi olan küresel yıldız kümesi, Latince bir sözcük olan ve küçük küre anlamına gelen globulus kelimesinden türetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ocak Cüce Gökadası</span> galaksi

Ocak Cüce Gökadası, Ocak takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 460.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve samanyolu'nun uydu gökadası olan bir cüce gökadadır. 1938 yılında Harlow Shapley tarafından, Güney Afrika'da 24 inçlik bir yansıtıcı teleskop kullanılarak fotoğraf plakaları uzerinde keşfedilmiştir. Shapley, bu keşiften kısa bir süre sonra da Heykeltıraş Cüce Gökadası'nı keşfetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">NGC 5866</span> galaksi

NGC 5866 Ejderha takımyıldızında bulunan nispeten parlak merceksi gökada.

NGC 4631 Grubu Av Köpekleri ve Berenis'in Saçı takımyıldızlarında bulunan zayıf-tanımlı gökada kümesi. En parlak üyesi, Dünya'dan yan görünen sarmal gökada NGC 4631'dir.

<span class="mw-page-title-main">Girdap gökadası</span>

Girdap Gökadası, Av Köpekleri takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 23 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan etkileşim hâlindeki büyük tasarım çubuksuz sarmal gökadadır.

<span class="mw-page-title-main">Yerel Grup</span> Samanyolunu da kapsayan ve 35in üzerinde üyesi bulunan gökadalar grubu

Yerel Grup, Samanyolu Gökadası'nı da barındıran bir gökada grubudur. Çapı yaklaşık olarak 3 milyon parsek (10 milyon ışık yılı; 9×1019 kilometre) ve toplam kütlesi ise 2×1012 güneş kütlesi (4×1042 kg) civarındadır. "Dambıl" şeklinde iki gökada topluluğundan oluşur. Samanyolu ve ona bağlı cüce gökadalar bir lobu, Andromeda Gökadası ve ona bağlı cüce gökadalar ise diğer lobu oluşturur. Bu iki topluluk birbirinden yaklaşık 800 kiloparsek (3×10^6 ly; 2×1019 km) uzaklıktadır ve birbirlerine doğru 123 km/s hızla hareket etmektedir. Yerel Grup, daha büyük olan Başak Süperkümesi'nin bir parçasıdır ve bu da Laniakea Süperkümesi'nin bir parçası olabilir. Samanyolu bazı gökadaları gizlediği için Yerel Grup'taki tam sayı bilinmemekle birlikte, en az 80 üyesi olduğu tahmin edilmektedir ve bunların çoğu cüce gökadalardır.

<span class="mw-page-title-main">Saç Kümesi</span>

Saç Kümesi, 1.000'in üzerinde tanımlanmış gökada içeren büyük bir gökada kümesidir. Aslan kümesi ile birlikte Saç Süperkümesi'ni oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">NGC 1316</span> galaksi

NGC 1316, Ocak takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 62 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir merceksi gökadadır. James Dunlop tarafından 2 Eylül 1826 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 154 olarak "İç emilim ile bozulmuş gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir. NGC 1316 bir radyo gökadadır. Gökyüzündeki dördüncü en parlak radyo kaynağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kılıçbalığı Grubu</span>

Kılıçbalığı Grubu, ikisi sarmal ve eliptik gökadalardan oluşan gevşek bir gökada grubu.

<span class="mw-page-title-main">NGC 5713</span>

NGC 5713 Başak takımyıldızı bölgesinde bulunan tuhaf asimetrik gökada. William Herschel tarafından 11 Nisan 1787 tarihinde keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">NGC 4921</span> galaksi

NGC 4921 Berenis'in Saçı takımyıldızı yönünde Saç Kümesi'nin içinde ve Dünya'dan yaklaşık 320 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir çubuklu sarmal gökada. William Herschel tarafından 11 Nisan 1785 yılında keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Messier 94</span> sarmal gökada

Messier 94 Av Köpekleri takımyıldızı yönünde bulunan bir sarmal gökada. Pierre Méchain tarafından 22 Mart 1781 tarihinde keşfedilmiş ve iki gün sonra Charles Messier kataloğuna eklemiştir. Bazı kaynaklar M94'ü çubuklu sarmal gökada olarak tanımlamaktadır. İki halka yapısıyla dikkat çekici bir gökadadır.

<span class="mw-page-title-main">Messier 90</span> galaksi

Messier 90 Başak takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 40,08 MIy (12,29 Mpc) uzaklıkta bulunan bir ara sarmal gökadadır. Charles Messier tarafından 18 Mart 1781 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 76 olarak "Eşlikçileri küçük ama yüksek yüzey parlaklığına sahip sarmal gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir. Bu gökadanın Arp 76 olarak listelenmesine yol açan "nesne", muhtemelen etkileşim halinde olduğu IC 3583'dür.

<span class="mw-page-title-main">Messier 88</span> galaksi

Messier 88 Berenis'in Saçı takımyıldızı yönünde yaklaşık 47 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir sarmal gökada. Charles Messier tarafından 18 Mart 1781 tarihinde keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Merceksi galaksi</span>

Merceksi gökada, biçimsel gökada sınıflandırma şemalarında eliptik (E) ve sarmal gökada (S) arasında yer alan bir gökada türüdür. Büyük ölçekli bir disk içermesine karşın, büyük ölçekli sarmal kollara sahip değildir. Merceksi gökadalar, yıldızlararası maddelerinin çoğunu tüketmiş veya kaybetmiş ve bu nedenle devam eden çok az yıldız oluşumuna sahip disk gökadalarıdır. Buna rağmen, disklerinde önemli miktarda toz barındırabilirler. Sonuç olarak, tıpkı eliptik gökadalar gibi çoğunlukla yaşlı yıldızlardan oluşurlar. Merceksi ve eliptik gökadalar morfolojik farklılıklarına rağmen spektral özellikler ve ölçekleme ilişkileri gibi ortak bazı özellikleri paylaşırlar. Her ikisi de, en azından evrenin yerel kısmında, pasif olarak evrimleşen erken tip gökadalar olarak kabul edilebilir. "E" gökadaları ile "S0" gökadalarını morfolojik olarak birbirine bağlayan, orta ölçekli disklere sahip "ES" gökadalarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ejderha Cüce Gökadası</span> galaksi

Cüce Ejderha Gökadası Ejderha takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 260.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce küremsi gökadadır. Lowell Gözlemevi'nden Albert Wilson tarafından 1954 yılında keşfedilmiştir. Yerel Grup'un bir parçası ve Samanyolu'nun uydu gökadasıdır. Gökada düzleminin 34.6° yukarısında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karina Cüce Gökadası</span> galaksi

Karina Cüce Gökadası Karina takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 330.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve Samanyolu'nun uydu gökadası olan bir cüce gökadadır. R. D. Cannon ve diğer gök bilimcilerden oluşan bir ekip tarafından 1977 yılında keşfedilmiştir. Samayolu'nun diğer uydu gökadalarından birkaç milyar yıl sonra oluştuğu sanılmaktadır ve en genci 7 milyar yaşında olan yaşlı yıldızlardan oluşur. Gökadanın yaklaşık olarak 13,6 milyar yıl önce oluştuğu sanılmaktadır ve bu da Cüce Karina'yı, Samanyolu'na kıyasla görece olarak daha genç yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Açık kümeler dizini</span> Vikimedya liste maddesi

Bu dizin, Güneş Sistemi'nden uzaklığına göre sıralanmış olan açık yıldız kümelerinin bir listesidir. Açık küme, aynı dev moleküler bulut içinde oluşan ve yerçekimsel olarak birbirlerine bağlı olan birkaç bin yıldızın oluşturduğu bir gruptur. Samanyolu gökadasında 1,000'den fazla açık küme bilinmektedir ancak gerçekte bu rakam on katına kadar çıkabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kutup-halkalı galaksi</span>

Kutup-halkalı gökada, gökada kutuplarının etrafında dönen, gaz ve yıldızların oluşturduğu halkasıyla bir gökada türüdür. Bu kutup halkalarının, iki gökadanın birbirleriyle etkileşime girdiklerinde ortaya çıkan kütleçekimsel etkiyle oluştuğu düşünülmektedir. Başka bir olasılık da çok yakından geçen bir gökadanın etkisiyle koparılmış olan maddeden oluştuğudur. Diğer bir olasılık ise, küçük bir gökadanın daha büyük bir gökadayla dönüş düzlemine dikey olarak çarpışması sonucu küçük gökadanın kutup-halkasına dönüşmüş olabileceğidir.